Ir. Johan van Veen waarschuwde jaren tevergeefs dat de waterkeringen te zwak waren

REGIO – De aanleg van de Deltawerken heeft er voor gezorgd dat zuidwest-Nederland veel veiliger is geworden als het gaat om de gevolgen van stormvloeden. De aanleg van dammen, sluizen en verhoging van dijken en andere waterkeringen brachten tot op zekere hoogte meer veiligheid in onze omgeving. Natuurlijk heeft de Watersnoodramp er een aanzet tot gegeven dat de beveiliging van Nederland met spoed ter hand werd genomen. Maar er waren vóór de ramp al plannen die het water zouden moeten beteugelen. De belangrijkste plannenmaker was Ir. Johan van Veen.

Door Adri van der Laan

De uit Groningen afkomstige waterstaatsingenieur Johan van Veen, geboren in 1893, publiceerde al vanaf de dertiger jaren van de vorige eeuw -zo’n 25 jaar voor de Watersnoodramp- artikelen waarin hij er onder meer op wees op dat de dijken langs de Hollandse en Zeeuwse zeegaten te laag waren. Zijn waarschuwingen werden lang niet altijd serieus genomen. Toch werd in 1939 een Stormvloedcommissie ingesteld waarvan Van Veen secretaris werd. Vanaf die tijd werkte hij aan een plan om de Zuid-Hollandse eilanden met een dijk aan elkaar te verbinden. Halverwege de oorlog publiceerde hij een plan om zelfs de hele kustlijn van Zeeuws-Vlaanderen tot aan Vlieland te sluiten. Achter de afsluiting met de zee zouden zoetwatermeren worden gevormd.

Ir. Van Veen was dus al een aantal jaren bezig met het waarschuwen en het maken van plannen om Nederland beter te beschermen tegen de invloed van het water. Voor de oorlog maakte deze hoofdingenieur al verschillende plannen maar deze werden niet gehonoreerd door de overheid. Er werd wel het een en ander gedaan om de veiligheid te verhogen, maar lang niet genoeg, zo zou later blijken.
Ook na de oorlog stond een ‘Deltaplan’ niet hoog op het prioriteitenlijstje van de Nederlandse regering, waterstaat en de waterschappen. Nederland was volop bezig met het herstellen van de oorlogsschade wat natuurlijk veel geld kostte. Daarnaast waren er ook nog de ‘politionele acties’ in ‘Indië’, dus het landsbestuur had weinig gelegenheid en geld om bijvoorbeeld de dijken te verhogen. Want de slechte staat van onderhoud van de dijken was één van de grootste oorzaken van de Watersnoodramp: de dijken waren te laag en te zwak.

Zuidwest Nederland

Toch ging Van Veen aan de slag met het maken van een plan dat bij uitvoer speciaal voor onze regio een grote impact zou hebben. Het plan stelde voor om de zogenaamde ‘Tussenwateren’ af te sluiten. Met deze tussenwateren worden het Haringvliet, de Grevelingen en de Oosterschelde bedoeld. De Westerschelde zou openblijven. Dit plan werd op een bijzonder tijdstip gepresenteerd: donderdag 29 januari 1953. Twee dagen voordat de Watersnoodramp plaatsvond.

Het plan voor de ‘Directe afsluitingen’. (Beeldbank Rijkswaterstaat)

Plan

De ‘Afsluitingsplannen der tussenwateren’ die ir. Van Veen vlak voor de Watersnoodramp presenteerde, bestond uit twee plannen. Een direct plan bestond uit de aanleg van verschillende dammen met stuwen tussen Hellevoetsluis en Goeree-Overflakkee en tussen Bruinisse en Goeree-Overflakkee (bij Herkingen). Een dam zonder stuw zou tussen Ouwerkerk en Wemeldinge komen. Het gevolg zou zijn dat er voldoende zoet water zou zijn en dat er ook nog visserij in de zoute delen van de delta plaats zou kunnen vinden. Wel zouden de dijken buiten de dammen extra verhoogd moeten worden.
Daarnaast was er nog een geleidelijk plan wat niet zoveel verschilde; het zou echter meer geleidelijk worden uitgevoerd en meer kanalen zouden moeten worden gegraven in het Deltagebied.
Na de Watersnoodramp handelde de regering voortvarend, want enkele weken daarna werd de Deltacommissie opgericht die de Deltawerken voorbereidde. Johan van Veen werd ook secretaris van deze commissie. Uiteindelijk heeft hij alleen de start van de Deltawerken meegemaakt, want hij overleed in 1959. (Bron: Rijkswaterstaat.nl)