“Het gaat goed zolang de Maas en de Rijn voldoende op peil blijven”

GOEREE-OVERFLAKKEE - “Het is belangrijk om in augustus water op de velden te brengen. Het is de tijd dat de aardappelplant knollen aanmaakt. En na het oogsten van de tarwe, zaaien de boeren groenbemesters, op droge grond. Beregenen is hard nodig. Het lukt nog: er is voldoende zoetwater beschikbaar op Goeree-Overflakkee. Maar er zijn wel zorgen.” Dat zegt Arjen Bevelander. Hij is agrariër op Flakkee, vicevoorzitter van LTO Goeree-Overflakkee en houdt zich voor deze organisatie bezig met de portefeuille water.

Door Kees van Rixoort

Nederland heeft sinds vorige week een ‘watertekort’. Wat betekent de droogte voor de boeren, voor het waterschap en voor de natuur? Eilanden-Nieuws belde een rondje over de situatie op Goeree-Overflakkee en over de middelen die we hebben om de droogte het hoofd te bieden.

Bevelander van de LTO is duidelijk: “Het wordt voor de agrarische sector pas een probleem als er een verbod op beregenen komt.” Zo’n verbod is nog niet in zicht.

Een derde minder

Toch is er geen reden om ontspannen achterover te leunen. Bevelander schetst de ontwikkeling: “Vier droge zomers in vijf jaar tijd, dat kun je geen toeval meer noemen. We hebben te maken met een derde minder wateraanvoer via de Rijn en de Maas. En de verwachting is dat het binnen enkele weken naar de helft minder gaat.”

Veel zoetwater dat Nederland binnenkomt, gaat naar locaties waar anders te veel zout zeewater binnen zou komen. Volgens Bevelander verschuift de grens tussen zout en zoet al naar de verkeerde richting. “Dat is niet goed voor onder andere de zoetwatervoorziening en de agrarische sector. Het grootste probleem zit bij de Nieuwe Maas, die via de Nieuwe Waterweg een open verbinding heeft met de zee.”

Er is een oplossing, betoogt de vicevoorzitter van de LTO Goeree-Overflakkee: “Wij pleiten al jaren voor het aanleggen van een stuw in de Nieuwe Waterweg. Het is de enige mogelijkheid om voldoende zoetwater vasthouden voor tijden van droogte. Alle sectoren zijn daarmee gediend: het waterbedrijf, de energiecentrale op de Maasvlakte, de agrarische sector en ook de scheepvaart, die nu veel last heeft van de lage waterstanden.”

Pompen geplaatst

Het waterschap Hollandse Delta meldt dat het ‘gesteld staat’. “Genoeg water in de sloot van voldoende kwaliteit is belangrijk voor de akkerbouw, de veeteelt en de natuur. Vooral ook tijdens deze droge zomer. Het werkgebied van Hollandse Delta ligt grotendeels beneden zeeniveau en bestaat uit Zuid-Hollandse eilanden omringd door rivieren met zoet water en soms de zee. Bij droogte kan het waterschap het zoete rivierwater van voldoende kwaliteit de polders in laten stromen, op Goeree-Overflakkee vanuit het Haringvliet en het Volkerak. Het water spoelt de sloten ook door. Dit is belangrijk voor een betere waterkwaliteit en bij de kust tegen verzilting.”

Weidevogelpomp (Foto: Staatsbosbeheer).

Echte problemen zijn er op dit moment volgens het waterschap nog niet. “Het gaat goed zolang de Maas en de Rijn voldoende op peil blijven. Wel is er sprake van toename van blauwalg, groei van waterplanten en vissterfte. Ook was er een scheur in een veendijk en hebben we al enkele pompen geplaatst.”

“In de polders zijn onlangs chloridemeters neergezet om de doorspoeling te optimaliseren en zo verzilting te voorkomen. Verder zorgt het waterschap door technische automatisering van gemalen op basis van de weersverwachting en rekenmodellen voor een effectievere en duurzame regeling van de waterinvoer.”

Noodscenario’s

Mochten de problemen desondanks uit de hand dreigen te lopen, dan beschikt het waterschap – dat eerder deze eeuw met langdurige droogte had te kampen, maar ook tijdens de memorabele zomer van 1976 – over noodscenario’s. Bovendien: “Medewerkers van het waterschap zijn zeer betrokken en weten door zorgvuldig handelen te lage waterpeilen en verzilting voorlopig te voorkomen. Onze organisatie staat gesteld en is opgeschaald.”

Zover is het dus nog niet. En voorlopig kunnen boeren hun land gewoon blijven beregenen. “Een onttrekkingsverbod of beregeningsverbod is nog niet aan de orde. En begrazing van dijken door schapen is nog toegestaan. Nogmaals: het gaat goed zolang de Maas en de Rijn voldoende op peil blijven.”

Afwachten

Het ‘watertekort’ heeft ook effect op de natuur. “Langdurige droogte is slecht voor alle natuur, maar in sommige natuurgebieden, zoals de zandgronden, is het erger, omdat je daar ook brandgevaar hebt”, zegt Vera Willemsen, boswachter publiek van Staatsbosbeheer. “Op Goeree-Overflakkee is vooral kleigrond, en die houdt over het algemeen meer vocht vast. In vergelijking met andere gebieden heeft de natuur er minder last van de droogte, of op een andere manier.”

“Er zijn wel effecten en soms is het ook een beetje afwachten wat de effecten zijn.” Een van de vragen die Staatsbosbeheer zich stelt, is hoe de droogte gaat uitpakken voor jonge aanplant. “Die heeft nog geen diepe wortels. Is er voldoende vocht aan de oppervlakte? Dat is best spannend.” Behalve voor recente aanplant – zoals bij het Adolfsgat, de Groote Kreek en de Vliegers – geldt dit uiteraard ook voor plantjes die ‘uit zichzelf’ opkomen.

Jonge aanplant, zoals hier bij de Groote Kreek, heeft het zwaar in deze droge tijd (Foto: Staatsbosbeheer).

Op Goeree-Overflakkee is geen brandgevaar. “Bovendien is het een waterrijk gebied, dat scheelt. Toch zijn er wel effecten van de droogte. Bloemen bloeien minder lang. Dat verkleint de periode dat insecten actief kunnen zijn om nectar te halen. Dat heeft invloed op de natuur”, zegt Willemsen. “Wat je ook ziet is dat één harde regenbui niet meer voldoende is… Er zitten scheuren in de kleigrond, er is onvoldoende tijd om de regen in de grond te laten trekken. Een lange periode met geleidelijke regenval heeft veel meer effect.”

Weidevogelpompen

Natuurbeheerders als Staatsbosbeheer kunnen de natuur wel een handje helpen. Ook in tijden van droogte. Willemsen noemt het plaatsen van weidevogelpompen, die voor water zorgen als plekken dreigen droog te vallen. “Zo creëer je plas-drasgebiedjes voor de weidevogels.” De pompen draaien op zonnepanelen. Staatsbosbeheer gebruikte ze onder meer in het natuurgebied tussen Middelharnis en het Haringvliet.

De droogte kan ook een positief effect hebben: als grote waterplassen kleiner worden, kunnen sommige vogelsoorten gemakkelijker naar voedsel zoeken. Als plassen echter helemaal verdwijnen, is dit positieve effect weer weg. Wel kan Staatsbosbeheer dan in sommige gevallen extra water toevoegen, zoals al is gebeurd in het Paardengat in Herkingen.

“Ook belangrijk”, zegt Vera Willemsen, “is dat er op Goeree-Overflakkee veel kreken zijn. Een aantal daarvan beheren wij samen met het waterschap. Samen zorgen we ervoor dat kreken als de Oude Dee niet te droog zijn. Het waterschap is een belangrijke samenwerkingspartner van Staatsbosbeheer.”

Het gaat niet goed

Samenvattend zegt de boswachter publiek over het ‘watertekort’: “Het gaat niet goed, dat is landelijk duidelijk te zien. Goeree-Overflakkee is best stabiel, maar als de aanplant het jaarlijks niet redt, dan moeten we wel goed gaan kijken wat we daaraan kunnen doen.”

Tips

Tips van het waterschap tijdens de droogte:
- Zorg goed voor elkaar en voor de natuur.
- Drink voldoende water, zeker als je niet meer zo jong bent.
- Laat honden niet zwemmen in water waarin dode vissen drijven.
- Landbouwers die hun grond willen beregenen: meld dit bij het waterschap, dat vervolgens zorgt voor extra water in de sloot.

Milieu Centraal deelde onlangs vijf handige tips om thuis snel water te besparen:

- Douch niet langer dan 5 minuten. Een gemiddeld huishouden dat altijd 5 minuten doucht, bespaart op jaarbasis meer dan 15.000 liter. Je bespaart ook nog eens op je gasverbruik, dat scheelt op de energierekening.
- Installeer een waterbesparende douchekop. Daarmee gebruik je 20 procent minder water en ook dat merk je op je gasrekening.
- Ga zuinig om met het sproeien van je tuin. Door planten maar één keer in de week dichtbij de wortel water te geven (het liefst in de vroege ochtend voordat de zon volop schijnt) bespaar je water en maak je je planten extra sterk.
- Vang water op. Het duurt altijd wel even voordat de kraan in de keuken of douche warm is. Het koude water kun je eventueel opvangen en gebruiken voor het zetten van je kop thee in de waterkoker of natuurlijk ook voor de planten in huis en tuin.
- Bedek de bodem in de tuin. Daarmee kun je de grond vochtiger houden in periodes van droogte. Gebruik bodembedekkende planten om te voorkomen dat de grond onnodig vocht verliest.