Dokter Graafland hangt zijn stethoscoop aan de wilgen: “De patiënt ging altijd voor”

DIRKSLAND - Altijd kon er een telefoontje komen. Dag en nacht. Gezondheidscentra waren er nog niet toen Bert Graafland in 1986 als huisarts begon in Dirksland. Huisartsenposten evenmin. Wel verstrekte de altijd oproepbare huisarts de eerste jaren nog medicijnen vanuit een eigen apotheek en deed hij bevallingen. Het waren andere tijden. Na 38 jaren vol verandering neemt de 67-jarige huisarts afscheid, al is het goed mogelijk dat zijn patiënten hem daarna nog wel eens tegen het lijf lopen…

Door Kees van Rixoort

“In december 1985 zijn we vanuit Gouda naar Dirksland verhuisd, en op 1 januari 1986 ben ik begonnen. Er lag een enorm pak sneeuw”, herinnert Bert Graafland zich, die op dat moment net zijn studie geneeskunde aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam had afgerond.

Gelukje 

Dat hij in Dirksland als huisarts aan de slag kon, was trouwens een gelukje. Dokter Boot had sollicitanten opgeroepen om te reageren via een brief onder nummer. Hij kreeg niet minder dan zeventig reacties en de brief van Graafland kwam na de sluitingsdatum binnen… Maar toch ging er een uitnodiging voor een sollicitatiegesprek richting Gouda.

En de uitkomst was nog positief ook. “Ik begon als assistent van dokter Boot. Na twee jaar zijn we geassocieerd en was het een tweemanspraktijk. In 1991 is Boot gestopt.”

Even wennen

Hij en zijn vrouw Judic kenden Goeree-Overflakkee slechts oppervlakkig. Alleen van een sporadisch bezoek aan een oom, die een vakantiehuisje had in Ouddorp. “Het was wel even wennen op Flakkee”, vertellen ze. “We waren stadsmensen. Hier zag je nog vrouwen in streekdracht en je hoorde ook veel meer Flakkees. ‘Ik hao pien in m’n rik, dokter.’ Maar we waren al snel gewend.”

Ze woonden eerst op Voorstraat 2. Toen dokter Boot zijn stethoscoop aan de wilgen had gehangen, konden ze naar het doktershuis verhuizen. Het pand aan de overzijde, waar van oudsher de dokter woonde en praktijk hield.

Geboorte

“Praktijk aan huis: vroeger was dat heel gewoon. Nu zijn we een van de laatsten.” Wat in 1986 ook heel gewoon was, zeker op het platteland, was dat de huisarts over een eigen apotheek beschikte én bevallingen deed. “Ik ben er lang mee doorgegaan, met de bevallingen. Het waren er altijd zeventig, tachtig per jaar. De laatste was in 2002. M’n collega’s waren er allang mee gestopt, maar ik deed het graag. Een geboorte is geen ziekte. Een mooie gebeurtenis, al moest je er wel vaak ’s nachts voor op stap. Je kon niet zomaar het eiland af, want twee weken te vroeg bevallen is ook mogelijk...”

De apotheek ging al in 1994 dicht. Graafland: “In het begin vond ik het jammer, maar later niet meer. Er kwam ruimte vrij in de praktijk en het gaf wat rust. Je moest ook wel eens om één uur ’s nachts je bed uit om een hoestdrankje klaar te maken…”

Altijd stand-by 

Als huisarts -“gezinsarts van de geboorte tot de dood”- was je tot voor kort immers altijd stand-by. “De telefoon kon altijd gaan, ook als je zat te eten en ook ’s morgens tijdens het ontbijt. De patiënt ging altijd voor.” Reed de huisarts net rond om zijn visites af te leggen en kwam er een spoedeisend telefoontje binnen in de praktijk, dan belde zijn vrouw naar het adres waar hij naar verwachting op dat moment op bezoek was. Later nam de bereikbaarheid toe door de komst van het antwoordapparaat, de pieper en de mobiele telefoon.

Ook de kinderen wisten dat het gezinsleven veelal in het teken stond van de patiënt. Het heeft geen afschrikwekkende werking gehad, want twee van de vier zijn in de voetsporen van hun vader getreden en eveneens arts geworden.

Rustiger?

Er is nogal wat veranderd in 38 jaar tijd. De praktijk groeide van 2100 patiënten in 1986 tot 3200 nu, en dan tellen we de 110 Oekraïners en 20 statushouders nog niet eens mee. “Via de vertaalapp op mijn telefoon spreek ik Oekraïners, Polen, Roemenen, Syriërs…”

Ook wat betreft personeel was er groei. “Eerst waren we samen met een assistente. Nu hebben we een praktijkondersteuner ggz, een praktijkondersteuner somatiek en drie parttime assistentes. En ze hebben allemaal hun taak. Vroeger deed je dat blijkbaar alleen… Het is wel fijn, zo’n team, want het ontlast je enorm. Of het dan rustiger is geworden? Nee, alleen maar drukker.”        

Complexer

Hoe is die gegroeide drukte te verklaren? “Door de toename van het aantal patiënten en doordat ze sneller naar de dokter gaan. Echte Flakkeeënaren kwamen niet zo gauw. Vergeet niet dat de hele zorg enorm veranderd is en complexer is geworden. Er is veel meer mogelijk. Daardoor rijzen de zorgkosten de pan uit. Wat ook meespeelt is dat ouderen langer zelfstandig thuis blijven wonen. Die zijn dus ook langer aangewezen op de huisarts. Vroeger ging je rond je zeventigste naar De Geldershof… Het is wel een gemis, hoor, dat die bejaardenhuizen er niet meer zijn. Nu zitten veel ouderen thuis te verkommeren. De thuiszorg loopt ook helemaal over… Het is bij ons ook drukker geworden omdat patiënten tegenwoordig veel korter in het ziekenhuis liggen. Vroeger was je er meestal een paar dagen, terwijl je nu veel meer dagopnames ziet.” Mensen, veelal vakantiegangers, die zich in het ziekenhuis melden voor een EHBO-klus, krijgen doorgaans een doorverwijzing naar de huisartsenpraktijk in de Voorstraat.

Ruimte winnen

Tijdens alle ontwikkelingen -en daar deels mee samenhangend- is de praktijk aan de Voorstraat verschillende keren verbouwd. In 1994, toen de apotheek eruit ging, voor de eerste keer. Zestien jaar later kwam er een grote uitbouw aan de achterzijde om ruimte te winnen, evenals een wachtruimte met meer capaciteit. En nu, dertien jaar na die verbouwing, is het weer woekeren met de ruimte. Een extra werkplek zou niet misstaan.

Meer vrijheid

Een belangrijke ontwikkeling was de realisering van de Huisartsenpost (HAP). “Heel fijn”, zegt Bert Graafland, “door de HAP heb ik veel meer vrijheid gekregen. Je hoeft niet meer het hele weekend thuis te zijn. Vroeger moest je altijd bereikbaar zijn, ook op het voetbalveld, hier in Dirksland, waar ik een tijdje trainer was. De telefoon ging altijd mee. Door de HAP konden we meer privédingen gaan doen. Er was trouwens vóór die tijd wel een vakantieregeling, zodat je er even tussenuit kon.” Bleef je tijdens de vakantie thuis, dan had je zomaar de kans te worden geconsulteerd, bijvoorbeeld tijdens het autowassen op straat…

Achterwacht

Terugkijkend op 38 jaar huisartsenpraktijk in Dirksland, valt de rol op die Judic Graafland altijd invulde. Ze was achterwacht, een vraagbaak voor reizigers naar verre oorden en ze zorgde ervoor dat alles in de praktijk op rolletjes liep.

Maar ook voor haar is het binnenkort voorbij. Per 1 januari 2024 komt er een eind aan 38 jaar dokteren in Dirksland. Met het afscheid van Graafland is het ook gedaan met de praktijk-aan-huisformule, die eeuwenlang in zwang was. “Jonge huisartsen willen dat niet meer. Die werken liever drie dagen per week in een gezondheidscentrum met zeven of acht artsen. Ik heb een hele tijd lopen zoeken naar een opvolger.”

Een ander

Die zoektocht heeft geleid tot het aantreden van Zaid en Marieke Kassar, beiden huisarts, die ook in Stellendam praktijk houden. Zij kunnen maximaal twee jaar gebruikmaken van de praktijkruimte aan de Voorstraat. Daarna zullen de patiënten op een andere plek naar het spreekuur moeten komen. Of dat een gezondheidscentrum is en waar dat zal verrijzen, is nog niet helemaal duidelijk.

Duidelijk is wel dat Bert en Judic Graafland in het doktershuis, misschien wel het mooiste huis van Dirksland, blijven wonen. “De patiënten houden in eerste instantie hetzelfde vertrouwde loopje naar de Voorstraat. Dat is wel fijn. Er zit alleen een ander in de spreekkamer. Ik blijf wel als zzp’er actief, af en toe ben ik straks nog in de praktijk te vinden.”

Vreugde en verdriet

Het was even wennen op Flakkee, 38 jaar geleden. Maar in de tussentijd is het echtpaar aan Dirksland gehecht geraakt. Hij had zijn bezigheden bij de voetbalclub, waar hij twee keer hoofdtrainer was, terwijl zij de drukke werkzaamheden in de praktijk ging afwisselen met activiteiten voor de kerk.

Het werk hebben ze altijd met plezier gedaan. Nooit met tegenzin. “Hoe dat komt? Door de mensen. Je staat naast ze en daar zijn we dankbaar voor. Die 38 jaar zijn heel snel gegaan, ze zijn omgevlogen. In die tijd hebben we veel mensen leren kennen. We hebben hun vertrouwen gekregen en zijn van ze gaan houden. We hebben veel meegemaakt, vreugde en verdriet… Alles bij elkaar: een hele mooie tijd, die we zeker gaan missen.”

Op 30 december is er een afscheidsmiddag in de Victoriahal. Een dag later, Oudejaarsdag, kan Bert Graafland weer gewoon aan de bak: dienst in de HAP tijdens de allerlaatste uren voor zijn pensioendatum.

International

Graafland was hoofdtrainer van DVV’09, de voetbalvereniging in Dirksland. Zelf was hij geen onverdienstelijke voetballer. Als spits van het Goudse Jodan Boys viel hij zo op dat hij in het Nederlands amateurelftal terecht kwam. Hij speelde drie WK’s voor Oranje en was als international onder andere te zien in volle stadions in Zuid-Amerika, Mexico en Dubai.