Nieuwe toekomst voor de Chinees

DIRKSLAND - Hoog, elegant, markant. Zo zou je de watertoren bij Dirksland kunnen typeren. Sommigen noemden het bouwwerk de Chinees, vanwege de torenspits, die wel wat weg heeft van een puntige Aziatische hoed. De bekende schrijver Nescio (J.H.F. Grönloh) – hij reed op 1 juli 1947 met het trammetje langs de toren richting Ouddorp – zag het al voor zich: de Chinees met daarop geschilderd een grote hangsnor…

Door Kees van Rixoort

Nescio maakte een indrukwekkende reis. Om half vijf ’s ochtends vertrok hij vanuit Amsterdam. Via Rotterdam, de brug over de Oude Maas, Spijkenisse, Hellevoetsluis, een boottochtje met de Stad Zierikzee naar Middelharnis en een tramrit in westelijke richting, arriveerde hij om half een ’s middags in Ouddorp. Om zeven uur ging hij terug naar Middelharnis om te overnachten bij ‘Meier’. Het is allemaal te lezen in zijn Natuurdagboek.

Als, als…

De schrijver passeerde de watertoren dus twee keer op één dag. De Chinees met gefantaseerde hangsnor stond er toen, in 1947, nog niet zo heel lang. Hij was gebouwd tussen 1939 en 1941. De werkzaamheden duurden best lang. Het had sneller gekund als de eerste winter minder streng was geweest en als de Tweede Wereldoorlog aan Nederland voorbij zou zijn gegaan. Als, als… (Tekst loopt door onder de foto)

De watertoren in aanbouw (Foto: Johannis de Man).

Als de Duitsers hun zin hadden gehad, zou Nescio zijn Aziatische fantasie nooit hebben kunnen ontwikkelen. De bezetter had in 1944 namelijk honderden kilo’s springstof aangebracht in de kolommen van de toren. Op 4 mei 1945 zou het einde verhaal zijn voor het bouwwerk, maar dit voornemen bleef uiteindelijk onuitgevoerd. Op de laatste oorlogsdag bliezen de Duitsers de vuurtoren van Ouddorp overigens wél op.

Continu druk

De watertoren van Dirksland, gebouwd op grondgebied van de gemeente Sommelsdijk, moest er komen om continu druk op het waterleidingnet te houden. De iets oudere watertoren van Zuidzijde, verder oostelijk op Goeree-Overflakkee, kon die taak in z’n eentje niet aan, zo bleek. Er moest natuurlijk wel de hele dag door water uit de kraan blijven komen… Beide torens dienden bovendien als opslagplaats van een reservevoorraad drinkwater. (Tekst loopt door onder de foto)

De opslagcapaciteit van de Chinees is met 575 kubieke meter fors. Zoals het door architect J. Gerber in de stijl van de Delftse School ontworpen gebouw ook fors van verticale lengte is. Met een hoogte van 62,5 meter was de Dirkslandse toren jarenlang de hoogste watertoren van Nederland. In 1958 ging ‘Emmeloord’ er tweeënhalve meter voorbij. Momenteel geldt ‘Dirksland’ qua hoogte als de landelijke nummer drie. De watertoren steekt niet recht omhoog, maar loopt iets taps toe, wat hem ondanks de forse omvang een zekere elegantie geeft.

Restaurant

Watertorens zijn allang niet meer nodig om de druk op het waterleidingnet te houden. Ze hebben hun functie verloren en kregen nieuwe bestemmingen als woonhuis, artotheek en kantoor. De watertoren van Dirksland is sinds 1987 buiten gebruik. Tussen 2007 en 2009 was de Chinees een restaurant. Eerst heette de uitspanning Rondeau en daarna de Tower. Het grote succes bleef echter uit, waardoor het restaurant de deuren sloot. De toren staat alweer vele jaren leeg. Wel kunnen mensen zonder hoogtevrees op gezette tijden abseilen vanaf het gebouw.

In 2018 is de Stichting Watertoren Dirksland opgericht, om de toren een nieuwe toekomst te geven. Dit nadat de dorpsraad van Dirksland had uitgesproken dat het gebouw, een Rijksmonument in eigendom van de gemeente Goeree-Overflakkee, in de eerste plaats ten goede zou moeten komen aan de gemeenschap. Een niet-toegankelijke privétoren vond de dorpsraad niet gewenst.

Publieksfunctie

Een watertoren met een publieksfunctie dus. De stichting denkt aan niet al te ingewikkelde horeca en bijvoorbeeld mogelijkheden om te exposeren en te informeren. Architect Joop Bensdorp heeft een ontwerp gemaakt voor een paviljoenachtig gebouw rond de voet van de toren. Een nieuwbouw die de status van Rijksmonument niet in de weg zit. (Tekst loopt door onder de foto)

De organisatie die het abseilen organiseert, overweegt om een klimwand in de toren te realiseren. De stichting hoopt dat het ooit mogelijk zal zijn om het publiek boven in de Chinees – waar ooit op hoogtijdagen de vlag wapperde aan de stok die er nog ligt – te laten genieten van het panoramische uitzicht over Flakkee.

Restauratie

De toekomstplannen moeten hun beslag krijgen vanaf 2023. Na de restauratie van de watertoren, die een groot deel van de rest van 2022 in beslag zal nemen. De restauratiewerkzaamheden zijn in handen van Aannemersbedrijf Cauwenborgh uit Bergen op Zoom. Opdrachtgever is de gemeente, die de rekening samen met de provincie Zuid-Holland betaalt.

Wat staat er allemaal op het programma tijdens de restauratie? Herstellen – en waar nodig vervangen – van metsel- en voegwerk. Uitvoeren van betonreparaties. Aanbrengen van nieuwe dakbedekking. Schilderen aan de binnen- en buitenzijde. En het verwijderen van niet-originele onderdelen, zoals alles wat herinnert aan de tijd dat Rondeau en de Tower hier kookten en serveerden. De originele onderdelen uit 1939-1941 blijven uiteraard zitten. Het is immers juist redelijk uniek dat die nog altijd aanwezig zijn. (Tekst loopt door onder de foto)

Invulling

De stichting omschrijft de restauratie als sober en doelmatig. Een casco-restauratie, die alle opties openlaat voor de invulling van de nieuwe, publieke functie die de Stichting Watertoren Dirksland voor ogen heeft, in de eerste fase alleen op de begane grond en de eerste verdieping. De stichting gaat de toren niet zelf uitbaten, maar schept alleen voorwaarden voor exploitatie. Ook draagt de stichting zorg voor het beheer.

Alles is erop gericht om de watertoren te behouden: een Chinees voor de gemeenschap. Met of zonder hangsnor.

Reclamezuil

Tijdens de restauratie kan de watertoren dienen als reclamezuil. De toren staat van half juni tot eind 2022 in de steigers. Op de steigerdoeken kunnen bedrijven adverteren om hun bekendheid te vergroten en/of de toekomst van de watertoren te ondersteunen. Volgens de Stichting Watertoren Dirksland, die op deze manier extra inkomsten hoopt te genereren, is het een opvallende locatie, waar veel auto’s langs rijden. Het zou gaan om 12.000 verkeersbewegingen per dag. Bedrijven die willen adverteren op deze bijzondere reclamezuil kunnen zich melden via www.pointofficesupport.nl/contact. 

Serie

Dit is deel 16 van de serie over eilandelijke stichtingen, verenigingen et cetera die een rol spelen op het gebied van cultuur, historie en erfgoed op Goeree-Overflakkee. Eerder verschenen artikelen over Stichting Podium, Stichting tot Bescherming van het Dorpsgezicht, historische vereniging De Motte, WO2GO, Genealogisch Centrum Goeree-Overflakkee, Kunststichting Goedereede, Stichting Goereese Gemeenschap, de Reizende Dichters, de Molenstichting, KunstPlus, het Streekmuseum Goeree-Overflakkee, Stichting Juunrenne, Stichting Behoud Scheepstimmerwerf Middelharnis, Sociëteit Rethorica en Museum Ouddorp.