Rethorica, de oudste vereniging van Flakkee, viert dit jaar de vijfhonderdste verjaardag

27 januari 2015, 13:57 Algemeen 869 keer gelezen

SOMMELSDIJK – Sociëteit Rethorica is jarig. De Sommelsdijkse sociëteit bestaat in 2015 vijfhonderd jaar en is daarmee zonder twijfel de oudste vereniging van Goeree-Overflakkee. Rethorica was na de oprichting in 1515 meer dan een eeuw een rederijkerskamer. Daarna ging ze op in de schutterij en sinds 1805 is het een sociëteit voor de notabelen van het dorp. De laatste twee decennia houden de leden zich vooral bezig met het cultuurhistorisch erfgoed en de bewustwording daarvan. Rethorica viert de vijfhonderdste verjaardag met het hele dorp.

Een goede vijftig jaar na het ontstaan van Sommelsdijk ontstond de Camer van Rethorica. Het originele statuut, bekrachtigd door Philips van Bourgondië, Heer van Sommelsdijk ligt, samen met de resterende archiefstukken, veilig opgeslagen in het streekarchief. De andere parafernalia, waaronder een keten die was te zien in het Nederlandse paviljoen tijdens de Wereldtentoonstelling in Brussel in 1910, de gildebeker, het vaandel, trommels en musketten, zijn tentoongesteld in het Streekmuseum.

Landjuwelen

Begin zestiende eeuw wemelde het in Nederland en Vlaanderen van de rederijkerskamers. Ook op Goeree en Overflakkee telden meerdere plaatsen er een. Ooltgensplaat, Oude-Tonge, Den Bommel, Dirksland, Goedereede en Ouddorp zijn daar voorbeelden van. Bij de rederijkers draaide het om taal. Via gedichten, verhalen en toneelstukken, waarin ook wel de spot werd gedreven, probeerde men elkaar te overtreffen. Dat gebeurde tijdens de zogenoemde landjuwelen: meerdaagse toernooien waar de deelnemende camers ook konden meedoen aan diverse spelen. Vondel, Bredero en Hugo de Groot waren bekende Rederijkers. Leden van de kamers waren doorgaans notabelen met een interesse voor taal. In Sommelsdijk zal dat niet anders geweest zijn. In de tijd van de reformatie kregen de rederijkerskamers het moeilijker. In de nieuwe orde was minder ruimte voor hun wereldse en luchthartige vermaak. Ambachtsheer Francois van Aerssen van Sommelsdijk hief Rethorica in 1632 op. Alle bezittingen gingen over naar de schutterij. Daarmee beslechtte de ambachtsheer een dorpsstrijd tussen Rethorica en de schutterij over het gebruik van het gebouw De Doele.

Schutterij

Rethorica ging verder als schutterij. De schutters oefenden op een baan achter De Doele en speelden een rol bij het handhaven van de openbare orde in het dorp. Tot het Franse bewind de schutterijen in 1804 ontbond en een Heerensociëteit de rechten en bezittingen van de voormalige rederijkers en schutters in Sommelsdijk overnam. De heren, notabelen van het dorp, gingen zich vanaf die tijd bezighouden met bijvoorbeeld biljarten, schaken en kaartspelen.

Rethorica gebruikte de inkomsten uit land om verzoeken tot financiële ondersteuning te honoreren. Zo sponsorde de sociëteit bijvoorbeeld het zangkoor of de fanfare. De huidige generatie – de sociëteit bestaat momenteel uit acht heren, geboren of woonachtig in Sommelsdijk óf, als bijzonder lid, elders – is een andere weg ingeslagen. Namelijk de weg van de cultuurhistorie.

Dat heeft bijvoorbeeld geresulteerd in een inventarisatie van de veldnamen en boerderijen op Goeree-Overflakkee, een project waar veel energie en tijd in is gestoken en dat culmineerde in een prachtige publicatie en een beeldbank met meer dan drieduizend foto's van boerderijen. Ook de verlichte boerderijenroute was een initiatief van Rethorica. Daarnaast zijn leden van de sociëteit bezig verhalen vast te leggen van vertegenwoordigers van verdwenen ambachten.

Een nieuw project is het opzetten van een katernenreeks over de geschiedenis van de eilandelijke polders. Het eerste katern gaat over de polder Sommelsdijk. Het zal worden gepresenteerd op 26 november, de afsluitende dag van het jubileumjaar van Rethorica. Diezelfde dag verschijnt een boekje over de geschiedenis van Sommelsdijk en Rethorica van de hand van streekarchivaris en Rethorica-lid Jan Both.

Kunstwerk bij haven

In het kader van het grote project Erfgoedlijnen heeft de jarige sociëteit – samen met de Molenstichting, De Motte en de Stichting tot Bescherming van het Dorpsgezicht – het voor elkaar gekregen dat er bij de haven van Sommelsdijk een kunstwerk komt. Het streven is dat dit kunstwerk van Jaap Reedijk wordt onthuld op Open Monumentendag, 12 september. Het weeghuisje is ook onderdeel van het project. Een en ander zijn bedoeld om de geschiedenis van de Sommelsdijkse haven te markeren.

De officiële opening van het feestjaar van Sociëteit Rethorica is op 11 april in de oude kerk van Sommelsdijk. Aanwezig zijn dan onder anderen Commissaris van de Koning Jaap Smit en professor doctor Herman Pleij. De laatste zal een referaat houden over vijfhonderd jaar rederijkers. Ook organist Henk Verhoef en ensemble Fiori Musicali zijn betrokken bij de invulling van deze openingsdag.

Voorafgaand hieraan gaat de School met de Bijbel op 26 januari van start met een educatieve themaweek. Later volgt de Van Gentschool. Tijdens de themaweek gaan de basisscholieren aan de slag met diverse opdrachten, waaronder het schrijven en opvoeren van toneelstukjes en filmpjes, het maken van wapenschilden, het maken van glas-in-loodramen en het uitbeelden van figuren uit de historie van Sommelsdijk.

De inbreng van de scholen wordt beoordeeld door een deskundige jury. De prijsuitreiking is op 12 juni in Nieuw Rijsenburgh, waar de werkstukken ook worden tentoongesteld. Een dag later, zaterdag 13 juni, is er een groots opgezette historische markt in het centrum van Sommelsdijk. Figuren en taferelen uit de geschiedenis van het dorp en elementen uit het verleden van Rethorica komen dan tot leven. Er is van alles te koop – zoals ouderwetse lekkernijen en streekproducten –, er zijn toneelstukken te zien en er is muziek te horen. Sociëteit Rethorica roept bezoekers op zoveel mogelijk in historische kledij te komen. Er zal een mogelijkheid zijn om historische kledij te huren.

Vaandelzwaaien

Op Open Monumentendag, 12 september, staat niet alleen de onthulling van het kunstwerk bij de haven op het programma, maar ook een optreden van twee schuttersgilden uit Aarle-Rixtel. Deze verschijnen in vol ornaat in Sommelsdijk en zullen de bezoekers vermaken met onder meer marcheren met trommelslag en vaandelzwaaien. De dag wordt afgesloten met een maaltijd op de Voorstraat.

Op 30 oktober gaat het feestprogramma verder met 'Muziek door de eeuwen heen' in de grote kerk. De afsluiting van het verjaarsfeest op 26 november, de echte verjaardag van Sociëteit Rethorica.

Wie niet of in mindere mate is geïnteresseerd in de cultuurhistorie, zal misschien nog nooit hebben gehoord van Sociëteit Rethorica. Een heel zichtbaar genootschap is het niet. Hooguit kent men het onderkomen van de voormalige rederijkerskamer en schutterij: De Doele, een pand uit de achttiende eeuw in hartje Sommelsdijk. Maar als het aan Rethorica zelf ligt zal dat veranderen en is de bekendheid eind 2015 enorm gegroeid. Met zo'n feestprogramma gaat die wens ongetwijfeld uitkomen…