Zelfs wie hoeveelheid restafval halveert, is duurder uit

GOEREE-OVERFLAKKEE - Met ingang van het nieuwe jaar is een nieuw afvalsysteem in de gemeente Goeree-Overflakkee van start gegaan. Met de term ‘afval scheiden loont’ suggereert de gemeente dat het nieuwe systeem financieel voordeel op kan leveren. Daar valt echter het nodige op af te dingen; het ophalen van het restafval wordt in ieder geval stukken duurder dan het was. Voor veel huishoudens op het eiland zullen de nettokosten gelijk blijven of stijgen.

De gemeente heeft te maken met een opdracht van het Rijk: de hoeveelheid restafval per inwoner moet flink omlaag. Het doel is dat iedere inwoner nog maximaal 100 kilogram restafval per jaar ‘produceert’. Uit een sorteerproef in 2020 bleek dat een inwoner van Goeree-Overflakkee nu gemiddeld 224 kilogram restafval in de container deponeert. En dat terwijl slechts 89 kilogram (40% van 224 kilo) daadwerkelijk onder de noemer restafval valt; de ‘rest’ hoort eigenlijk in een andere afvalbak, bijvoorbeeld voor plastic of groenafval. Met andere woorden: als iedere inwoner het afval perfect scheidt, zou de hoeveelheid restafval met 60% gereduceerd kunnen worden.

Conventionele dienstverlening peperduur
Er valt dus nog een wereld te winnen. Om inwoners te stimuleren, voert de gemeente het “afval scheiden loont”-beleid in. Het nieuwe systeem werkt als volgt: ieder huishouden betaalt een vast heffingstarief van 207,50 euro per jaar. Dit was in 2021 voor eenpersoonshuishoudens 242 euro en voor meerpersoonshuishoudens 296 euro. Een daling dus. Maar bij huishoudens die alleen het vaste tarief betalen, wordt de grijze container (restafval) niet meer opgehaald. De gemeente rekent acht euro per keer dat een huishouden de grijze container wel ‘aan de weg’ zet en 1,25 euro per keer dat een vuilniszak met restafval in een ondergrondse container wordt gedeponeerd. De vuilniswagen komt even vaak als vroeger, maar kost dus geld zodra de container wordt geplaatst. Op die manier wil de gemeente inwoners stimuleren om minder weg te gooien, beter te scheiden en alleen echt volle containers te laten legen.

Dat betekent een enorme stijging van de kosten; tenminste, als je uitgaat van het dienstverleningsniveau zoals dat tot 2022 door de gemeente werd aangeboden. Als de container gemiddeld om de twee weken wordt geleegd (zoals voorheen standaard werd gedaan), betekent dat dus 26 keer per jaar meerkosten van acht euro. In totaal bedragen de meerkosten per jaar in dat geval 208 euro extra; deze kosten komen bovenop het vaste tarief van 207,50. Daarmee komen de totale jaarlijkse kosten per huishouden dus uit op 415,50 euro. 

Loont scheiden?
Uitgaande van de kosten per opgehaalde container, zijn de kosten dus fors gestegen. Maar dat is niet het uitgangspunt van het nieuwe beleid; dat gaat ervanuit dat huishoudens hun container door de prijsprikkel veel minder vaak laten ophalen. De gemeente gaat ervanuit dat een meerpersoonshuishouden bij een “gemiddelde” besparings- en scheidingsinspanning 11 keer per jaar de grijze container laat ophalen (de vuilniswagen komt 26 keer per jaar langs). Dat betekent dus dat ze 11 keer 8 euro (dus 88 euro) bovenop het tarief van 207,50 euro betalen, waarmee de kosten per jaar uitkomen op 295,50 euro. Dat is een daling van 0,50 euro ten opzichte van het meerpersoonshuishoudentarief in 2021. Dat was een jaar waarin de kosten voor eenpersoonshuishoudens al met 20 euro stegen en voor meerpersoonshuishoudens gelijk waren aan het voorgaande jaar. Je kunt dus stellen dat afval scheiden fors loont, maar niet ten opzichte van wat je vroeger betaalde.

Braafste jongetje van de klas
“Als je je grijze container niet vaak aanbiedt, kan dat een flinke besparing opleveren” stelde de RAD vorig jaar. “Niet vaak” lijkt (uitgaande van het oude tarief) “slechts enkele keren per jaar” te betekenen. De gemeente gaat niet uit van de besparing die het Rijk graag wil realiseren (jaarlijks 100 kg restafval per inwoner, ofwel 55% reductie t.o.v. de gemiddelde restafvalproductie op Goeree-Overflakkee), maar wil het braafste jongetje van de klas zijn en zet net een stapje extra (pas bij 60% reductie per inwoner levert een besparing gelijkblijvende kosten op). Die rekensom is overigens niet een op een exact de realiteit, aangezien het extra tarief voor restafval is gebaseerd op het aantal containers en niet op het gewicht daarvan. Echter, het lijkt niet toevallig dat het nagestreefde reductiepercentage van 60% in kilo’s, exact valt te koppelen aan de verwachte reductie van 26 naar 11 keer (eveneens een reductie van 60%) dat huishoudens hun container nog legen. Die 60% is dus het optimale besparingspercentage en niet het “gemiddelde”, zoals de gemeente beweert; door goed scheiden houdt de gemiddelde inwoner minimaal 89 kilo restafval over, minder kan niet.

Gezinnen gaan meer betalen
“Hoe minder restafval, hoe lager de kosten en dat merkt iedereen uiteindelijk in de portemonnee” stelde eilandelijk afvalcoach Erik Weijers nog in juni 2021 in deze krant. Maar er zit een addertje onder het gras. Zelfs wie de absolute perfectie bereikt en het aantal containers met de ideale 60% (van 26 naar 11 containers) reduceert, is dus maar 0,50 euro goedkoper uit. Ook wie de container minder dan de helft van het aantal mogelijkheden (dus minder dan 13 keer) aanbiedt, betaalt nog steeds meer dan eerder het geval was. Het nieuwe systeem zal daardoor misschien een besparing opleveren voor oplettende een- of tweepersoonshuishoudens, maar gezinnen met kinderen zullen waarschijnlijk meer gaan betalen.

Baby’s krijgen onaantrekkelijker
Daar komt nog bij dat de gemeente huishoudens met baby’s dan wel op kosten jaagt, of dwingt tot onorthodoxe maatregelen. Er is nu namelijk een speciale regeling voor ouders met baby’s: op de milieustraat komt een apart gedeelte voor luiers; die kunnen ouders daar gratis brengen (ook de milieustraat gaat geld kosten als je er vaker dan zes keer afval brengt, maar luiers tellen dus niet mee in het aantal keren dat je afval brengt). Als huishoudens de luiers niet meer in de container deponeren, worden ze toch in staat gesteld om het nog op te halen restafval toch flink te reduceren; of het een besparing in de netto CO2-uitstoot oplevert, is nog maar de vraag. Ouders met kleine kinderen zullen voortaan heen en weer moeten rijden naar de milieustraat (wat extra tijd, kilometragekosten en uitstoot van fijnstof, stikstof en CO2 met zich meebrengt) of accepteren dat de afvalkosten fors zullen stijgen als ze kinderen krijgen.

Oorzaak ligt niet bij gemeente
De reden dat een afgehaalde grijze container veel duurder wordt, ligt niet in de eerste plaats bij de gemeente; de kosten van afvalverbranding zijn ook flink gestegen. Dat heeft te maken met hogere belastingen van het Rijk, maar ook doordat arbeid duurder wordt. De gemeente stelt: het nieuwe beleid “gaat uit van het principe dat mensen die goed hun afval scheiden minder betalen aan afvalstoffenheffing.” Heel strikt en theoretisch genomen, klopt die bewering (bij optimaal scheiden betreft het een besparing van 0,50 euro op jaarbasis). Of mensen hierdoor daadwerkelijk hun afval goed gaan scheiden (of kiezen voor alternatieve ‘oplossingen’) is dus nog afwachten.

Eilanden-Nieuws heeft vragen gesteld aan de gemeente over het nieuwe beleid en wat de verwachtingen daarvan zijn. De gemeente was bereikbaar en wilde graag reageren, maar gezien de Kerstvakantie was men hier niet toe in staat. Daarom zullen we de reactie van de gemeente in een latere editie plaatsen.

Lars Jacobusse