Luther, een mens zoekt God
De tijd van herdenken van de Reformatie is weer aangebroken. En wie denkt dan niet aan Maarten Luther. Veel heeft Luther ons nagelaten en het is altijd weer verrassend wat hij ons aanreikt. Er is ook veel over hem geschreven of anderen hebben zijn geschriften verzameld.
Voor me ligt het boek van Dr. H.J. Selderhuis, hoogleraar Kerkgeschiedenis aan de Theologische Universiteit van de Christelijke Gereformeerde Kerken te Apeldoorn en directeur van Refo 500.
De titel van het boek is: Luther, een mens zoekt God, uitgegeven bij De Banier in combinatie met Refo 500, onder het ISBN nummer 9. 789.462.786. 424; De prijs is € 24,95.
Wat kunt u in dit boek verwachten? De beschrijving van de weg, die Luther al worstelend gegaan is. Op de cover van het boek lees ik de volgende zin: 'Van kinds af aan raakte ik eraan gewend te verbleken en te schrikken als ik de naam van Christus ook maar hoorde noemen'. Dat zijn de woorden van hem, die heel Europa in beweging bracht en de wereld op allerlei gebied veranderde. Hij wordt vaak voorgesteld als iemand, die paus en keizer wanhopig maakte, een stoere monnik die met geweld zijn 95 stelling aansloeg. Maar Selderhuis laat hem zien, vanuit zijn eigen woorden, brieven, tafelgesprekken en zijn preken. Dan zie je een kwetsbaar mens, een mens die worstelt met God. Luther wilde af van zijn angst voor God en onderweg is naar een andere God dan die van thuis. Naast de vele boeken die over Luther geschreven zijn, mag ik toch zeggen dat dit een unieke biografie is van de kerkhervormer. Het boek is rijk geïllustreerd met veel afbeeldingen, het vertelt ons ook het verhaal van de Reformatie, maar vooral het verhaal van een mens, die probeert een christen te zijn.
Dr. Herman Selderhuis zet zijn inleiding als volgt in:
'Luther was een probleem. Een moeilijk mens. En dat niet alleen voor de paus en de keizer, maar ook voor de andere reformatoren en voor de mensen om hem heen. Zijn uitbarstingen van woede, zijn vaak grove taalgebruik, zijn halsstarrigheid en zijn ondiplomatieke optreden zorgden bij zijn leven al voor veel problemen. Een zondaar dus. Een mens.
Uit correspondentie, die bewaard gebleven is vanuit de stad Straatsburg, blijkt dat bovenstaande wel een kern van waarheid in zich heeft:
Het is een mens die vaak van het pad afraakt en die er dan niet toe wil komen weer terug te gaan: het is een mens die oprecht God vrees en van harte Zijn eer zoekt, maar die geïrriteerd raakt zodra hij vermaand wordt. Zo heeft God hem aan ons gegeven en zo moeten wij hem dan maar gebruiken.
Calvijn zei van hem: 'we moeten en we willen hem maar nemen zoals hij is, want Luther heeft ons het Evangelie teruggeven'.
Maar we moeten wel beseffen, dat hij er lang naar heeft moeten zoeken, vandaar de titel: Een mens op zoek naar God. Selderhuis vindt dat een biografie in het bijzonder de woorden Luther zelf moet doorgeven. Dat maakt e.e.a. zo boeiend. Toch heeft de auteur geprobeerd om een zo objectief mogelijk beeld van Luther te geven. Uitdrukkelijk wijst hij erop dat dit geen geschiedenis is van de Reformatie, maar een biografie van Luther. Anderzijds is deze biografie wel geschreven in het kader van de Reformatie. Woorden van Luther vormen het hoofddeel, samen met de woorden van zijn tijdgenoten. In het slot van zijn inleiding attendeert dr. Selderhuis ons op het feit, dat de vertalingen uit de werken van Luther, zijn brieven en tafelgesprekken nieuw zijn. Waar hij gebruikt maakt van bestaande vertalingen, is dat in noten aangegeven. Toch is het vertalen van Luthers werken bijna onmogelijk, omdat zijn taal, evenals de man zelf, dynamisch is. De schrijver hoopt dat bij het lezen, iets van deze dynamiek ervaart.
Aan de hand van volgende hoofdstukken en jaartallen neemt Selderhuis ons mee in de wereld van Maarten Luther.
Kind 1483-1500
Student 1501-1505|
Monnik 1505-1511
Exegeet 1511-1517
Theoloog 1517-1519
Architect 1520-1521
Reformator 1521-1525
Vader 1525-1530
Professor 1530-1537
Profeet 1538-1546
Achter in het boek staan de bronnen en de literatuur vermeld, hij geeft 661 noten weer en het geheel wordt gecompleteerd met een register van personen. Dit vergemakkelijkt de lezer om bepaald zaken snel te kunnen opzoeken.
Een bijzondere biografie, waar u misschien wel eens de ogen uitwrijft, omdat bepaalde vastgeroeste opvattingen over Luther door deze biografie ingewisseld moeten worden voor de realiteit. Een vraag die op de laatste bladzijde gesteld wordt, wil ik u niet onthouden:
'Wanneer hield Luther op monnik te zijn?'
Pas toen hij stierf hield hij op monnik te zijn, want hij was het heel zijn leven gebleven. Niet volgens de regels van de kerk, maar volgens de inzichten van nota bene Erasmus. Die had immers gezegd dat de wereld het klooster is. Dat betekent dat wij in de wereld leven alsof wij in het klooster zijn. Het ideaal van de monnik kun je leven als staatshoofd, als moeder, als groenteboer en dus ook als getrouwde monnik. Luther had zich aan zijn beloften gehouden. Zijn leven lang leefde hij gehoorzaam, kuis en arm. Gehoorzaam aan Gods Woord, kuis in het huwelijk en arm als bedelaar voor God en als man zonder geld. Wij zijn bedelaars. Dat is toch bij uitstek monnikstaal. Juist met dat laatste woord gaf Luther aan waar het in monniksideaal om ging: wij hebben niets van onszelf maar verwachten alles van God. Bij de intrede in het klooster werd hem de vraag gesteld die elke nieuweling moest beantwoorden: 'Wat zoek je hier?' Luther gaf als antwoord dat hij God zocht. Dat was inderdaad waar. Hij zocht Erfurt. Hij vond Hem buiten Jeruzalem (uit zijn Tischrede/tafelgesprekken).
Een waardevolle biografie, die leest als 'roman', maar wel met een diepgang, die dit boek tot een onmisbare aanvulling maakt op alles wat we al van Luther weten en gelezen hebben. De prijs van € 24,95 is niet teveel voor ruim 330 pagina's inhoudelijke leesstof. Zeer hartelijk aanbevolen.