Wisseltruc, babbeltruc, pinpasfraude, financiële uitbuiting… Hoe wordt u er géén slachtoffer van?
Voor wie doet u de deur open...?
SOMMELSDIJK – Belangenbehartiging voor senioren, vanuit christelijk perspectief opkomen voor alle huidige en toekomstige senioren in Nederland, dat is waar de Protestants Christelijke Ouderenbond (PCOB) voor staat. Eén van de activiteiten is het houden van informatieve bijeenkomsten rond onderwerpen die ook, of vooral, voor ouderen van belang kunnen zijn. Zo organiseerde ze samen met de gemeente een informatiebijeenkomst die maandagmiddag in 't Prieel van Recreatiecentrum De Staver te Sommelsdijk werd gehouden. Daar stond het thema 'Voor wie doet u de deur open?' centraal, waar op levendige, serieuze en tegelijkertijd ludieke wijze invulling aan werd gegeven.
Door Hans Villerius
Niet minder dan zo'n 130 belangstellenden waren eropaf gekomen. Het ging dan ook over een aansprekend onderwerp: het voorkomen van babbeltrucs en financiële uitbuiting. Veel voorkomende situaties waarin mensen, en zeker ook ouderen, slachtoffer worden van dergelijke boosaardige activiteiten werden nagespeeld en besproken, met telkens de vraag: wat ging hier fout en hoe had 't anders gekund? Ofwel: hoe voorkomt u dat ú er slachtoffer van wordt?
Verschillende herkenbare, situaties kwamen voorbij in een aantal acts waarbij mensen een makkelijke prooi blijken te zijn voor 'nette' criminelen, die zich in het slaan van hun slag bedienen van de gastvrijheid en behulpzaamheid van hun medemensen, voor wie deze loffelijke eigenschappen dan juist een valkuil kunnen worden. Na een openingswoord door burgemeester Ada Grootenboer presenteerde politieagente Deborah Buijze als geboren verteller de middag op gezellige wijze, samen met enkele acteurs. "Kijk goed wat er gebeurt!", waarschuwde ze, met de bedoeling er lering uit te trekken.
Wisseltruc
Op het podium in 't Prieel zit mevrouw De Bruin. Ze zit aan tafel te breien aan een lange sjaal. Haar licht gekromde houding en haar grijze haren, naar achteren op een knotje gestoken, verraden dat ze niet zo heel jong meer is. Op het podium staat ook een deurkozijn opgesteld, compleet met voordeur en bel. En daar staat de postbode voor. Als hij heeft aangebeld en mevrouw De Bruin de deur opendoet, heeft de postbode een pakketje voor mevrouw. Alleen, zij heeft geen enkel pakketje besteld. Tja, of ze 't dan toch maar aan wil nemen, is postbodes verzoek. En welwillend als ze is, doet mevrouw De Bruin dat. Maar, er moet nog wél een euro worden betaald omdat voor de verzending van het pakje te weinig portokosten zijn voldaan. Mevrouw De Bruin wil die ene euro best uit haar portemonnee halen. Maar dát moet niet, zegt de postbode. Ter wille van de veiligheid mogen postbodes geen contant geld meer bij zich hebben, dus ook niet aannemen. Pinnen kan wel en als vanzelfsprekend haalt de postbode zijn pinautomaat tevoorschijn. Ook daar heeft mevrouw De Bruin natuurlijk geen enkele moeite mee. Op het moment dat ze haar pasje in de pinautomaat steekt, merkt de postbode op dat mevrouw De Bruin een wel heel bijzondere, fraaie lamp heeft hangen daar. "Díe daar, áchter u." Voor ze 't weet draait de aangesproken dame zich om, om te kijken welke lamp bedoeld wordt. En in die anderhalve seconde tijd gebeurt 't, razendsnel: de postbode haalt het pasje van mevrouw De Bruin uit de pinautomaat en verwisselt die met een neppasje. Haar eigen pasje verdwijnt in de zak van de postbode en het nepding krijgt ze terug als ze, weer terug bij de les, die ene euro heeft betaald. Terwijl ze haar pincode intoetst op de automaat, die de postbode zelf vasthoudt, voor z'n buik, kijkt de postbode meteen even mee welke code er wordt ingetoetst en heeft hij naast de pas nu ook de pincode van mevrouw De Bruin. Na een vriendelijk g'ndag vertrekt de 'postbode' weer. Tevreden en voldaan.
De lessen in deze casus waren duidelijk. Neem niet te snel pakketjes in ontvangst die u niet besteld hebt. Laat de postbode ze mee terug nemen en gaat u liever op een later moment naar het afhaalpunt voor postpakketten om te kijken waar het over gaat. Ook als u volgens bij aflevering niets hoeft te betalen maar alleen een (niet besteld) pakketje in ontvangst hoeft te nemen, kan het link zijn om dat te doen: na een aantal dagen kunt u zomaar u een rekening krijgen toegestuurd voor een in ontvangst genomen pakket.
Daarnaast nog een aantal tips. Kijk voordat u de deur opendoet wie ervoor staat, hetzij door een raampje, hetzij door een deurspion. De laatste zijn tegenwoordig ook verkrijgbaar in digitale uitvoering, met een op ooghoogte te monteren schermpje én een camera die vastlegt wíe er voor de deur staat. En maak bij het openen van de deur gebruik van een kierafstandhouder. Dan maakt u wel de deur open, maar die kan dan nooit verder opengaan dan de afstandhouder toelaat. 's Nachts de afstandhouder natuurlijk wel 'los' zetten, zodat in geval van nood altijd de hulpdiensten bij u naar binnen kunnen.
Aldus uitgelegd hoe mevrouw De Bruin het beter aan had kunnen pakken, werd ook dát nagespeeld. Ze opende de deur, maar hield die op de kierafstandhouder, zodat de conversatie tussen 'postbode' en mevrouw De Bruin inderdaad slechts door een kier gevoerd werd. Correct maar zakelijk stond ze 'postbode' te woord en maakte ze hem één- en andermaal duidelijk géén ongevraagde pakketten in ontvangst te nemen, dus dat hij z'n pakketje weer terug kan leggen in de auto. 'Postbode' vertrok weer. Nu níet tevreden en ónvoldaan. Maar mevrouw De Bruin had op de juiste wijze om haar eigen veiligheid gedacht.
Babbeltruc
Na de wisseltruc een voorbeeld van de babbeltruc. Met nu iemand aan de deur die een bos bloemen voor de buurvrouw af wil geven. Buurvrouw is een tante van deze bloemen bezorgende neef, die voor het brengen van het boeket uit de stad naar het platteland is gekomen. Maar jammer genoeg is tante niet thuis. Dus is hij helemaal voor niets gekomen, staat hij hier nu met z'n bloemen en die kop koffie had na zo'n rit best fijn geweest…
Opnieuw een valkuil waarbij criminelen uit zijn op de vriendelijkheid en welwillendheid van hun medemens, waarover zeker ook mevrouw De Bruin royaal beschikt. Natuurlijk wil zij de bloemen voor buurvrouw in ontvangst nemen. En een kop koffie wil ze gerust ook even voor buurvrouws neef zetten. Neef neemt dat aanbod graag aan. Zó komt immers het eigenlijke doel van zijn komst in zicht… Als mevrouw De Bruin de keuken in is om koffie te zetten, is 'neef' alleen in de kamer en slaat hij z'n slag: de inhoud van het sieradendoosje waar z'n oog op viel verdwijnt binnen een paar tellen in z'n zak. Opvallend snel nadat hij z'n koffie op heeft, vertrekt neef. Hij wil z'n gastvrouw niet onnodig lang tot last zijn en bedankt haar voor alles.
Ook hier een aantal lessen ter waarschuwing. Een onbekende die zich onaangekondigd aandient voor iets speciaals, is iets om voor op uw hoede te zijn. Laat hem of haar bij het naar binnen laten in uw woning altijd vóór u gaan. U kunt dan zélf de voordeur sluiten, waarmee u voorkomt dat uw onbekende gast bewust de deur op een kier houdt om handlangers de gelegenheid te geven ongemerkt naar binnen te komen en hun slag te slaan. En 'n onbekende alléén achterlaten in een vertrek van uw woning is ook vragen om moeilijkheden. Evenals het bewaren van sieraden of andere waardevolle spullen op voorspelbare plekken: de linnenkast, het nachtkastje of het bergmeubel. Bovendien: door het op de greep leggen van waardevolle spullen bevordert dat de gelegenheid de dief maakt. Ook iemand, bijvoorbeeld de thuiszorgmedewerkster, die echt niet voornemens is u te bestelen kan op die manier tóch in de verleiding komen en deze vervolgens niet weerstaan. Het zou beslist de eerste keer niet zijn dat 't zo gaat, weet politieagent Deborah...
Zakkenrollerij
Daarna volgden nagespeelde voorbeelden van crimineel gedrag rond het pinnen bij de geldautomaat. Let erop, zo luidde de boodschap nu, dat u voor en tijdens het pinnen uw directe omgeving in de gaten houdt, zodat niemand over uw schouder of arm meekijkt als u uw pincode intoetst. Scherm het toetsenblok af met uw hand of uw portemonnee wanneer u uw code intikt. Staat er toch iemand te dichtbij naar uw zin, vraag dan om de nodige afstand en als men daartoe niet bereid is, laat hem of haar dan vóór gaan. Ook kan het verstandig zijn om na het pinnen even álle cijfertoetsen van de geldautomaat aan te raken. Het voorkomt dat anderen met behulp van speciale maniertjes kunnen checken welke cijfertoetsen uw zojuist gebruikte.
Hoe eenvoudig zakkenrollerij in z'n werk gaat, werd meteen ook even getoond. Mevrouw De Bruin heeft bij de pinautomaat geld opgenomen. Ze was daarbij geheel geconcentreerd op het schermpje en de toetsen van de pinautomaat. Ze merkte daardoor niet dat iemand over haar schouder meekeek welke pincode ze heeft. Fluitje van een cent. Dan de pas nog in handen zien te krijgen. De meekijker seint z'n handlanger in. Die begrijpt wat 'ie te doen heeft. Hij volgt mevrouw De Bruin tot aan de kassa van de winkel die ze binnengaat. Terwijl ze met de winkelier staat te praten over het product dat ze denkt te kopen, ziet handlanger z'n kans schoon om de schoudertas van mevrouw te openen. Die hangt achterop haar rug met de flap naar buiten. Ook een fluitje van 'n een cent, evenals de portemonnee eruit pikken en direct daarna de bankrekening van mevrouw leegpinnen.
Wat hieruit te leren? Draag een tas niet over uw schouder of op uw rug, maar altijd aan de voorzijde, met de klep tegen uw buik. En de pincode op een briefje bij uw pinpas, of er zelfs op geplakt, is natuurlijk helemaal uit den boze. Vindt u 't lastig om uw pincode te onthouden, maak dan een lijstje met telefoonnummers erop en zet daartussen ook een fictief telefoonnummer waarin u uw pincode voor uzelf herkenbaar verwerkt. En vergeet niet bij uw bank een opnamelimiet voor uw pinpas in te stellen, waarmee per dag niet meer dan een bepaald bedrag van uw rekening gehaald kan worden. Dat voorkomt een grote schadepost in één keer wanneer uw pas in verkeerde handen komt.
Nadrukkelijk werd er ook op gewezen, na het opvoeren van een act hierover, dat een bank klanten nooit en te nimmer belt over hun pinpas of pincode. Ook de politie doet dat niet. Telefoontjes of brieven 'namens uw bank' dat er iets mis is met de pinpas of pincode en dat daarom de huidige pas met code opgestuurd moet worden, waarna dan vanzelf een nieuwe wordt toegezonden, zijn altijd oplichterij.
Financiële uitbuiting
Verder blijken ouderen nogal eens het slachtoffer te kunnen zijn van financiële uitbuiting. Onthullend: 80 procent daarvan vindt plaats door de eigen kinderen. In dat verband werd ook geadviseerd om, als u boodschappen door anderen laat doen die met uw eigen pincode worden betaald, hiervoor een aparte bankrekening te openen met een eigen pincode en -pas, waar wekelijks niet meer op komt te staan dan het bedrag waarvoor u gewend bent boodschappen te doen én waarop rood staan niet toegestaan is. Deze pas kunt u dan gerust meegeven aan degene die boodschappen voor u doet en betaalt: meer dan het boodschappenbedrag kan nooit van de rekening verdwijnen. Open die rekening trouwens bij een bank waar u geen enkele andere rekening heeft. Dat voorkomt inzicht in de overige op uw naam staande bankrekeningen.
Overigens, als u bij uw bank iemand anders een volmacht geeft om bij uw bankgeld te kunnen voor uitgaven in verband met uw levensonderhoud, neem in die volmacht dan de aantekening op: 'voor mijn levensonderhoud'. Dat sluit gebruikmaking van uw geld voor andere doeleinden uit.
En als het erover gaat wie uw zaken behartigt wanneer u daar zelf niet meer toe in staat bent, geldt het advies om bij de notaris een levenstestament op te laten maken waarin u bepaalt wie dan namens u optreedt en dat daar periodiek controle over gevoerd wordt. Ook kunt u een bewindvoerder uw zaken laten behartigen of daarvoor mentorschap aanvragen.
Wees trouwens beducht voor telefoontjes waarbij u gevraagd wordt of u misschien interesse heeft in een of ander product en u nog een aantal vragen wordt gesteld waarbij u vooral met 'ja' zult antwoorden. Niet zelden worden dergelijke gesprekken opgenomen om naderhand uw 'ja' stem achter totaal anders gestelde vragen te plakken, wat u duur kan komen te staan…
Informatiemap
Na nog verscheidene kleinere nuttige praktische tips waren twee en een half uur voorbij vol wetenswaardigheden over wat je zelf kunt doen, of laten, ter wille van de eigen veiligheid. Voor iedereen was er ook de nuttige informatiemap 'Financieel veilig, voor nu en later', waarin het gehoorde tijdens de middag nog eens kort wordt samengevat en met brochures erin over aanverwante onderwerpen, inclusief nuttige adressen en telefoonnummers. Voor iedereen die daar interesse in heeft is deze map ook bij de gemeente verkrijgbaar.
"En mocht 't bij u tóch een keer misgaan", zo klonk de afsluitende boodschap, "schaamt u zich daar dan níet voor, want 't kan íedereen zómaar overkomen…"
