Geschiedenis Sommelsdijkse polder vastgelegd
SOMMELSDIJK – Rond boerderij Langendam gaan heel wat verhalen de ronde. Ook sterke verhalen. In 'Polderkatern Sommelsdijk', een uitgave van Sociëteit Rethorica die op 30 september verschijnt, kan de lezer er kennis van nemen. De redactie van het katern maakt een duidelijke keuze tussen feiten en fabels als de bewoningsgeschiedenis van Langendam aan de orde komt. Het boek bevat de bewoningsgeschiedenis van diverse boerderijen in de polder van Sommelsdijk, maar dat is maar een onderdeel van het grote geheel. Overigens zijn er nauwelijks boerderijen waar al eeuwenlang één familie actief is.
Door Kees van Rixoort
Het grote geheel van het toch handzame en prachtig geïllustreerde boekje geeft een beeld van de agrarische geschiedenis van de polder van Sommelsdijk. Niet voor niets is het deel 1 van een serie met de titel 'Blik op de agrarische geschiedenis van Goeree-Overflakkee'. Dat Sociëteit Rethorica start met de Sommelsdijkse polder is niet vreemd. De sociëteit is al meer dan vijf eeuwen gevestigd in het dorp Sommelsdijk en de uitgave van een serie historische polderwerken is min of meer een uitvloeisel van de vijfhonderdste verjaardag, die vorig jaar werd gevierd met tal van activiteiten.
"Het polderkatern is een samenwerkingsproject", vertelt Gerbrand Hoek, lid van Rethorica en van de redactie. "Jans Hoving heeft zich beziggehouden met de inpolderingen, Jan Both met de boerderijen, Eva Lassing met de bewoningsgeschiedenis, Hans Bruggeman met de verkaveling en ikzelf met de landbouwgeschiedenis en de architectuur van de boerderijen. Iedereen bracht zijn eigen kennis in. Dat werkte heel prettig en gaf veel energie."
Volgens Hoek en zijn mederedactieleden is het hoog tijd dat de poldergeschiedenis wordt vastgelegd. "Er ligt veel historisch materiaal, maar het is verbrokkeld. Veel zit ook in de hoofden van mensen. Een integrale geschiedenis van de polders is nooit opgeschreven. Wij beogen dat nu te doen en alles over de inpoldering, de landbouw en de conjunctuur, de bewoning, de verkaveling, de afwatering en de architectuur samen te brengen. Een vraag die daarbij aan bod komt is of de conjunctuur is terug te vinden in de boerderijarchitectuur. Met andere woorden: of de boerderijen groter zijn en meer opsmuk hebben als het goed gaat met de economie?"
Vijf katernen
Sommelsdijk is dus de eerste beschreven polder. Hierna volgen nog vier katernen, over Middelharnis en Stad aan 't Haringvliet, Oude- en Nieuwe-Tonge, Den Bommel, Achthuizen en Ooltgensplaat en Stellendam, Goedereede en Ouddorp. De polder van Dirksland is eerder al uitgebreid beschreven in een van de Schetsboeken die de voormalige gemeente Dirksland uitgaf. Dat gaat Rethorica niet overdoen.
In elk deel probeert de redactie iets specifieks in de poldergeschiedenis uit te lichten. Bij Middelharnis/Stad denkt men aan de Van Pallandtpolder, die tussen 1900 en 1975 functioneerde als een NV, naar het voorbeeld van de Wilhelminapolder ten noorden van Goes. Bij Oude- en Nieuwe-Tonge zou de landbouwstaking als toespitsend thema kunnen fungeren. De in het eerste katern beschreven landbouwgeschiedenis komt niet in alle delen terug, althans niet zo uitgebreid. Voor lezers van de volgende katernen geldt het boekje van de Sommelsdijkse polder op dit gebied dus als kapstok.
Inhoudelijk onderscheidt het polderkatern zich dus van wat eerder is verschenen over de historie van Goeree-Overflakkee. Maar dat geldt zeker ook voor het illustratiemateriaal. Veel foto's en kaarten, afkomstig uit het streekarchief én persoonlijke archieven, zijn nog niet eerder gepubliceerd.
Presentatie
De presentatie van het boek, dat 8,95 euro gaat kosten en verkrijgbaar is in de boekhandel, is op 30 september in de remonstrantse kerk te Sommelsdijk (aanvang 19.30 uur). Dan krijgt het publiek – iedereen is welkom – ook een link voorgeschoteld tussen de inpolderingen op Flakkee en die in Suriname. Cornelis van Aerssen, ambachtsheer van Sommelsdijk en gouverneur van Suriname, speelde daarbij een belangrijke rol. Hillebrand Ehrenburg en Marcel Meijer zijn aanwezig om de geschiedenis van de Surinaamse inpolderingen toe te lichten.
Een dag na de presentatie begint de Maand van de Geschiedenis. Het thema, grenzen, komt in het katern van Sociëteit Rethorica duidelijk naar voren. Hoe zou het eiland er immers hebben uitgezien als de inpolderaars destijds hun grenzen niet verlegd zouden hebben? Nog even terug naar Langendam. De enkele jaren geleden met gevoel voor historie gebouwde nieuwe stee, aan de Langeweg tussen Middelharnis en Nieuwe-Tonge, kent een lange en intrigerende geschiedenis. Een geschiedenis waarin Jacob Bane voorkomt en waarin de verschijningsvorm van Langendam van tijd tot tijd veranderde. Van landhuis tot herenboerderij tot bed and breakfast.
Mooiste stee
Het huidige Langendam is een kopie. Maar een kopie is beter dan niets. Er is in de Sommelsdijkse polder ook het nodige gesloopt. Denk aan de zeventiende-eeuwse boerderij Straalenburg, die een jaar of wat geleden tegen de vlakte ging. Er is niets van over. Gelukkig staat Kleyburg, door kenners wel omschreven als de mooiste stee van Flakkee, iets verderop nog in volle glorie te pronken. Ook Lust en Last, Boomvliet en het gemoderniseerde Welgelegen spreken nog volop tot de historische verbeelding.
