Neem en Lees
Ook dat was Rotterdam
'Ook dat was Rotterdam', het leven van bevindelijk gereformeerden (1945-1970), geschreven door W.M. Kranendonk. Een lijvig kijk- en leesboek, met veel foto's en interessante gegevens uit de volle breedte van kerkelijk Nederland. Bij velen, niet alleen Rotterdammers, zullen bij het zien en lezen herinneringen bovenkomen. Het leest en kijkt gemakkelijk. En je neemt het telkens weer ter hand. Het is uitgegeven bij de Banier onder ISBN nummer 9. 789.462.785.946 en het kost € 24,95. Maar daar hebt u dan wel uren lees-en kijkplezier voor.
De cover vermeldt het volgende:
Rotterdam was na de Tweede Wereldoorlog een stad in verandering. Dat gold zeker ook voor het leven van orthodoxe protestanten. Velen van hen kijken nog altijd met warme gevoelens terug op de tijd dat op zondag de straten van de Maasstad zwart zagen van de kerkgangers. Bekend is dat er niet alleen vóór, maar ook ná de oorlog sprake was van een bloeiend geestelijk leven. Hoe was het kerkelijke en dagelijks leven van bevindelijk gereformeerden in de havenstad? Dit boek geeft op deze vraag niet het laatste en alles beslissende antwoord, maar wel verhelderende antwoorden uit de mond van 'Rotterdammers'.
In zijn woord vooraf gaat W.B. Kranendonk in op de werkwijze bij de totstandkoming van dit boek over Rotterdam. In het Reformatorisch Dagblad kwam een oproep bij de lezers om herinneringen op papier te zetten over het kerkelijk leven in Rotterdam. Er kwamen zoveel inzendingen, dat niet iedere inzending in dit boek terecht is gekomen. Het was voor de auteur wel het laatste duwtje om een oud plan van hem te realiseren: een boek over het kerkelijke en dagelijks leven van de orthodoxe protestanten in de jaren vijftig en zestig van de 20e eeuw.
Het boek is opgebouwd aan de hand van bepaalde thema's. Zelf typeert Kranendonk de opzet met de woorden: een aantal impressies van een voorbije tijd. Er is ook gekozen voor het ruimhartig citeren van persoonlijke ervaringen van (oud-) Rotterdammers, als ook van fragmenten uit de kerkelijke bladen, geïllustreerd met veel foto's. Al is het aantal 'unieke' foto's beperkt gebleven. Zo is van de massale kerkgang op zondag geen fotomateriaal gevonden. Hoe komt dat? De orthodox-gereformeerden maakten op zondag geen foto's.
De schrijver waarschuwt om het verleden niet te idealiseren, maar herinneringen laten vervliegen mag en kan ook niet. Nog een reden om de herinnering naar boven te halen is dat er van het kerkelijk leven in Rotterdam helaas weinig is overgebleven. Dat geeft ook de titel al aan: 'Ook dat was Rotterdam'. Eerlijkheidshalve geeft de schrijver aan dat de titel niet origineel is. Dr. R.B. Evenhuis schreef tussen 1965 en 1978 zijn vijfdelig werk 'Ook dat was Amsterdam'. Samen hebben zij dezelfde intentie: duidelijk maken dat in de hoofdstad van ons land en in de havenstad Rotterdam in het verleden een rijk kerkelijk leven gekend werd.
De schrijver heeft bij het samenstellen o.a. gebruik gemaakt van de landelijke kerkbladen, zoals het Gereformeerd Weekblad, De Saambinder, De Waarheidsvriend, De Wachter Sions en de Wekker. Het kerkblad van de Gereformeerde Gemeenten van Rotterdam heeft ook veel stof op geleverd. Ook heeft Kranendonk hulp van velen ontvangen, zoals de (oud-) Rotterdammers A. Baartman, J. Kik en E. Reinders. Hij eindigt zijn woord vooraf met de volgende opmerking: Ondanks al die hulp, zullen er onvolkomenheden in het boek gevonden worden. Desondanks hoop ik dat de lezer met genoegen kennis zal nemen van een tijd die soms bekrompen leek, maar die vaak ook een zeker verlangen wakker roept.
Het boek nodigt uit om veel te citeren, maar de ruimte is beperkt en het is boeiender om het boek zelf te kopen en telkens te lezen en te herlezen. Toch een kleine uitzondering voor een stukje uit het begin van het boek 'Er lag beslag'. Het is een gedeelte uit het afscheid van ds. A. Vergunst van de Gereformeerde Gemeente van Rotterdam-Centrum:
In de jaren dat hij de gemeente van de Maasstad diende waren veel goede vrienden overleden: 'Ik heb hier veel oprechte vromen gekend. Toen ik hier in 1957 kwam, was er een groot aantal kinderen van God. Ze zijn de weg van alle vlees gegaan. Het zijn lege, onvervulde plaatsen'. En dan te bedenken dat rond 1960 oudere mensen al klaagden dat er maar zo weinig mensen waren overgebleven die de Heere vreesden. 't Is maar van welke kant je het bekijkt. Toch laat ook dit boek zien, dat de Heere doorgaat en trouw houdt en eeuwig leeft. Dwars door alles heen volvoert Hij Zijn raad. Dat was in het verleden, dat gebeurt ook in het heden en zal in de toekomst ook blijken.
Na het hoofdstuk 'Er lag beslag' een hoofdstuk over herstel, het godsdienstige leven, het dagelijks leven, buiten de deur, zorgen en naar een andere tijd.
Het is een lezenswaardig boek, dat zijn weg onder velen zal vinden. Een kleine kritische opmerking: sommige foto's zijn niet van een al te hoge kwaliteit, maar dat zal komen omdat de originelen als niet zo best waren. Soms komt een en ander wat vaag over, maar dat kan m.i. ook bewust gedaan zijn. Dat neemt niet weg dat ik 'Ook dat was Rotterdam' van harte aanbeveel.