Een tijd om te oogsten
Hillary Jordan
2016, uitgeverij Mozaiek
312 blz., € 19.90
ISBN 9789023 994954
'Henry en ik groeven een gat van twee meter diep.'(…) De wolken boven ons hoofd hadden de kleur van as, maar verder naar het noorden was het één zwarte massa, en die kwam onze kant op. Snel.'
Een katoenplantage in Mississippidelta, 1946. De broers Henry en Jamie delven onder zware weersomstandigheden een graf voor hun vader. Aan het eind van het verhaal zijn ze daar nog steeds mee bezig en ondertussen lees je hoe dit zo gekomen is en waarom het zo ironisch is dat juist pappy McAllen haastig in een slavengraf wordt gelegd.
De hoofdstukken zijn zo ingedeeld dat steeds een van de hoofdpersonen apart aan het woord komt. Ze vertellen allen een stukje uit hun leven en zo komt de waarheid over het einde van de vader steeds een stukje meer aan het licht.
Laura heeft het niet makkelijk op de katoenplantage waar haar man Henry de scepter zwaait. Ze loopt op haar tenen om het haar rechtlijnige echtgenoot Henry en de inwonende racistische schoonvader, voor wie met name haar twee dochtertjes doodsbang zijn, naar de zin te maken.
Jamie, de jongere broer van Henry, een levenslustige en flamboyante man, keert terug van de slagvelden in Europa en blijkt zwaar getraumatiseerd door zijn oorlogsverleden. Hij probeert de herinneringen de baas te blijven door overmatig alcoholgebruik. Jamie sluit vriendschap met een andere oorlogsveteraan, de zwarte Ronsel, zoon van de landarbeiders Hap en Florence. Deze vriendschap zal Ronsel duur moeten betalen.
Ku klux clan
Hoe verder je in het boek komt, hoe dichter bij de gebeurtenissen die leiden tot de dood van de pater familias en waarom juist hij in een slavengraf belandt.
Hoe diep racisme en discriminatie is geworteld in de naoorlogse Amerikaanse samenleving blijkt onder meer uit twee kleine voorbeelden uit het boek: zwarten mochten alleen door de achterdeur een winkel verlaten en niet als bijrijder naast een blanke zitten. Voor hen was alleen plaats in de laadbak.
De aanleiding tot de proloog van het boek wordt steeds verder uitgediept en gaandeweg gaan de hoofdpersonen terug in de tijd naar waar het allemaal begon: het feit dat discriminatie en racisme in het naoorlogse Amerika springlevend waren en 'pappy' zijn kinderen voorging in rassenhaat. De broers maken op hun beurt verschillende keuzen met betrekking tot hun opvoeding - het zal beiden duur komen te staan.
Vader McAllen, overtuigd lid van de Ku Klux Clan, de geheime blanke organisatie in Amerika, bekend door hun racistisch geweld, vormt de belichaming van de, diep in de naoorlogse Amerikaanse samenleving gewortelde, rassendiscriminatie.
Henry is overigens de enige die onwetend is van de gebeurtenissen die leiden tot de dood van zijn vader.
Onderdrukken en overwinning
'Een tijd om te oogsten', is een verwijzing naar Prediker 3:2.
De oogst van deze geschiedenis is misschien het best samen te vatten met de woorden waarmee Laura haar verhaal besluit: "Ik zal het niet kunnen vergeten. Daar zal de baby wel voor zorgen. Het wordt vast een jongen, die zal opgroeien tot een man, van wie ik net zo veel zal houden als Florence van Ronsel. En hoewel ik altijd zal blijven betreuren dat ik mijn zoon kreeg ten koste van de ramp die haar zoon is overkomen, zal ik niet betreuren dat ik hem kreeg. Mijn liefde voor hem zal dit niet toestaan. Daar zal ik mee eindigen. Met liefde.'
Deze vertelling is niet romantisch of gepolijst. Daarvoor is de beschreven werkelijkheid te rauw. Het is wel een verhaal dat diepe indruk maakt en je doet afvragen: wat zou ik doen in dezelfde situatie?
Indrukwekkend zijn de afsluitende woorden van Ronsel: de zwarte veteraan die Europa hielp bevrijden en veracht in zijn vaderland: 'Moet ik mijn verhaal daar eindigen, achter in die wagen met een muilezel ervoor? Het zwijgen opgelegd, ijlend van pijn, verslagen? Niemand wil zo'n einde, en ik al helemaal niet. Maar om het verhaal anders te laten aflopen, zou ik zoveel moeten overwinnen: afkomst en opleiding en onderdrukking, angst en mismaaktheid en schaamte, genoeg om een man te verslaan.'
Genoeg stof om te overdenken. 'Wat we niet kunnen uitspreken, zeggen we in stilte.' (p. 296)
Hillary Jordan maakte met dit debuut een indrukwekkende start van haar schrijverscarrière.