Uniek naslagwerk eilandelijke kerken en orgels
"Dankbaar ben ik dat ik het boek 'Geschiedenis van kerken en orgels op Goeree-Overflakkee' mag overhandigen. Hiermee is een periode van intensief zoeken naar informatie afgesloten". Dat zei de Oude-Tongse Henk Alblas zaterdagmorgen toen hij het eerste exemplaar van dit boek uitreikte aan burgemeester Ada Grootenboer, die Alblas' boek van een voorwoord voorzag.
Tekst en foto's: Hans Villerius
De schrijver heeft voor de samenstelling van zijn boek geen middel ongebruikt willen laten om aan de nodige historische informatie te komen. Kerkenraden, Colleges van Kerkrentmeesters, kerkelijke archieven, Streekarchief Goeree-Overflakkee, organisten, diverse bestaande boeken of publicaties (waarvan keurig een bronvermelding gegeven), overal vandaan verzamelde Alblas de info, die hij ordende en verwerkte tot het nieuwe boek. Toen hij met dit veelomvattende karwei begon, in januari 2008, dacht hij dit met een halfjaar wel voltooid te zullen hebben. Het had ook wel heel toepasselijk geweest als juist in dat jaar - het Jaar van het Religieus Erfgoed - het boek gepresenteerd had kunnen worden. Maar de praktijk was weerbarstiger. Het werk zou bijna acht jaar in beslag nemen. Toch vond Alblas ook dit jaar een uitstekend moment om zijn boek het levenslicht te laten zien want, zo verduidelijkte hij: "2016 is het Jaar van het Boek!"
Bredere context
Al eerder schreef Alblas een boekje over de historie van de Gereformeerde Kerk, de Emmaüskerk, te Middelharnis, waar hij al jarenlang kerkenraadslid is op wiens schouders de taken van scriba, archivaris en kerkvisitator rustten. Per september aanstaande legt hij al deze functies neer. Maar zijn interesse voor geschiedenis en zijn eilandbrede contacten met andere kerken prikkelden hem om 'Geschiedenis van kerken en orgels op Goeree-Overflakkee' samen te stellen.
"Bij het lezen van dit boek ga je op ontdekkingstocht langs de kerken op ons voormalige eiland. Vergeet hierbij de grote weg en maak gebruik van de binnenwegen, want dan pas gaat er een wereld voor je open: cultuur, natuur en architectuur". Een eiland met een veelbewogen verleden", zo schrijft hij in een persoonlijk proloog.
Opmerkelijk, in positieve zin, is dat de auteur zich in zijn boek niet alleen richt op de kerken en orgels op het eiland, maar ook oog heeft voor de bredere context waarin zij een plaats hebben: de eilandelijke samenleving, met daarbij aandacht voor de historie van Goeree-Overflakkee, haar ontstaan, geografische ligging, (gemeente)bestuurlijke ontwikkelingen en historische bezienswaardigheden, dit laatste ook van alle woonkernen op het eiland afzonderlijk. Natuurlijk niet uitgebreid, maar in beknopte vorm weergegeven.
Plaats van de kerk
Mooi is dat de auteur in de loop van het boek bewust aandacht geeft aan de plaats die de kerk in z'n algemeenheid bedoelt in te nemen middenin de samenleving. "Na de dood en verrijzenis van Christus groeide het aantal gelovigen. (...) Toen christenen eenmaal in vrijheid hun geloof konden beleven, werden er kerken gebouwd om samen te bidden en de Schrift te horen. (...) Het geloof in het bestaan van God is de fundamentele aanleiding om een kerk te bouwen en zo ruimte te maken in ons leven voor de ontmoeting met de Heer. Met het bouwen van een kerk maken mensen letterlijk ruimte voor God in hun leven. In deze ruimte spreekt God tot de mens, vraagt Hij om antwoord en nodigt Hij uit tot navolging in het leven van alledag. (...) De kerken die voor de eredienst bestemd zijn, zijn een waarachtige waardigheid en schoonheid als tekenen van de bovenaardse werkelijkheid. Kerkgebouwen zijn vaak bijzondere uitingen van kunst. Ze zijn erop gericht de schoonheid en verhevenheid van God enigszins tot uitdrukking te brengen. Ze helpen de mens om te komen tot gebed en tot liefde voor God, om het hart te verheffen en gericht te zijn op God en Zijn toekomst", zo schrijft Alblas.
Orgels
Maar ook voor het orgel, het andere hoofdthema van dit boek, is breder aandacht dan alleen een beschrijving van de instrumenten die op het eiland te vinden zijn. Een klein stukje historie van de ontwikkeling van het orgel en de plaats die het kreeg in kerk en eredienst komt eveneens aan bod. En om de interesse van lezers te prikkelen voor deze koning der instrumenten heeft de auteur in zijn boek ook een aantal pagina's gewijd waarin enkele prominente Nederlandse kerkorgels met hun disposities voor het voetlicht worden gehaald. Zo is Alblas' productie méér dan een naslagwerk over kerken en orgels op het eiland.
Drijfveer
Na een overzicht in het begin van het boek - waarin per plaats, op alfabetische volgorde, alle kerken en hun adressen staan vermeld - worden hoofdstuk voor hoofdstuk in dezelfde volgorde per dorp de kerken en orgels beschreven. Historische aspecten als ontstaan en verdere ontwikkeling van zowel de kerkelijke gemeente, kerk(ver)bouw, exterieur en interieur, orgels, maar ook overzichtjes van welke voorgangers de gemeenten dienden, speciale voorwerpen of bezienswaardigheden in de kerkgebouwen, het komt allemaal in het boek voorbij.
De hoeveelheid informatie in ogenschouw nemend die aangereikt wordt, begrijp je dat 't zoveel jaren werk heeft gekost om dit alles bijeen gezameld en zo op een rijtje te krijgen. En moet je constateren dat een grote passie ten grondslag moet liggen aan het volbrengen van dit werk.
Maar misschien ligt een stukje drijfveer ook wel vervat in wat hij schrijft in het 'Tot slot' in zijn boek. "De kerk is er om gebruik van te maken, het woord van God te horen en daarnaar te leven. Dan gaat het er in principe niet om naar welke kerk u gaat. Het 'naamkaartje' boven de kerk is niet zo belangrijk. Het gaat echt om Gods Woord, waar we uitleg over krijgen in de kerk, en over de zin van het leven! (...) Daarom: lees de Bijbel, ga naar de kerk en geloof in Jezus Christus onze Zaligmaker. Én luister naar de prachtige klanken van de orgels in de vele kerken op ons voormalige eiland Goeree-Overflakkee!"
En om niet meer te noemen: ook in zijn Proloog verschaft Alblas een blik achter zijn bedoelingen met het boek: "Ik hoop dat u met veel genoegen en steeds weer dit boek ter hand zult nemen en dat ik u ermee op weg heb geholpen, de aanzet heb gegeven om zelf eropuit te trekken. Schroom niet een kerk te gaan bezoeken, ze zijn dat zeker waard!"
Minpunt
In het boek 'Geschiedenis van kerken en orgels op Goeree-Overflakkee' is een grote hoeveelheid foto's en afbeeldingen opgenomen, waar mogelijk ook historisch materiaal. Enerzijds een groot pluspunt aan dit werk. Anderzijds is de kwaliteit van het merendeel van de afbeeldingen meteen ook een groot minpunt. Vermoedelijk zijn de foto's gemaakt met een eenvoudige camera, met veel beeldruis en waarbij de instelling van de beeldresolutie onvoldoende was voor drukwerk. Dat komt de scherpte van de foto's allemaal niet ten goede. Ook de belichting en kleurweergave van een aantal foto's zijn niet best. Voor een naslagwerk als dit is dat een gemiste kans, want dit had zeker anders gekund. Naast al het goede, mooie en waardevolle dat dit boek bovenal vertegenwoordigt, gebiedt de eerlijkheid dit opvallende punt ook te benoemen.
Aanwinst
Tijdens de presentatiebijeenkomst zaterdagmorgen benadrukte overigens ook de burgemeester het belang van het bestaan van kerken in de samenleving. "Van oudsher was een kerk één van de eerste gebouwen bij de nederzetting van een leefgemeenschap en dikwijls was het bouwen van een kerk zelfs voorwaarde om een nederzetting te mogen stichten. Als zodanig vormen kerken een belangrijk deel van onze cultuurhistorie. De kerk was, en is nog steeds, het middelpunt van een plaats waar het oude centrum zich bevindt. Maar ook het middelpunt in veel mensenlevens, een plaats waar niet alleen wordt gepreekt, maar waar ook wordt getrouwd en gerouwd, voor bijzondere momenten in ons leven." Een totaaloverzicht van kerken op het eiland ontbrak tot op heden, maar in deze leemte heeft de heer Alblas nu voorzien, zo gaf de burgemeester dankbaar en tevreden aan. In haar voorwoord in het boek typeert ze dit werk dan ook als "van grote culturele waarde en een aanwinst voor de gemeente Goeree-Overflakkee".
Goede doelen
Het boek telt bijna 300 pagina's, is ingebonden in een stevige kaft in A4-formaat en voorzien van een mooie papierkwaliteit waarop de tekst in een wat grotere, dus duidelijke, letter is afgedrukt. De oplage telt 1000 exemplaren. De prijs per boek bedraagt € 24,50. Het ISBN nummer is 978-908-074-160-7. Als uitgever wordt Boekhandel Van der Boom voorin het boek vermeld, maar dat is niet juist: de schrijver heeft zijn werk in eigen beheer uitgegeven.
Aan de verkoop van het boek heeft de auteur twee goede doelen verbonden: Stichting Kinderen Kankervrij en Stichting CliniClowns Nederland. Het is Alblas' bedoeling om in december a.s. beide goede doelen te begunstigen vanuit de verkoopopbrengst van zijn boek.
