Een Paaseilandbeeldje dook op in een Ouddorpse tuin
SOMMELSDIJK – Goeree-Overflakkee is in de ban van Paaseiland. Op 19 maart gaat in het Streekmuseum Goeree-Overflakkee een expositie van start over het eiland in de Grote Oceaan, dat vooral bekendheid geniet door de grote stenen standbeelden. Middelpunt van die expositie is een miniatuuruitgave van een van die beelden, die in de jaren zeventig is opgegraven in een tuin aan de Cichoreilaan in Ouddorp. Hoe is dat beeldje – een grijszwart voorwerp van 24 centimeter hoog – daar terechtgekomen?
Door Kees van Rixoort
Kees Sperling, een 58-jarige Ouddorpse visser, herinnert zich het beeldje uit zijn jonge jaren. In de jaren zeventig woonde hij aan de Vissersstraat. De straatnaam deed zijn naam eer aan, want er woonden verscheidene vissersfamilies. Sperling noemt ze zonder moeite op: Tanis, Voogd… Achter het rijtje woningen was in feite één grote hof, zonder schuttingen. "Als jongens liepen we daar vaak. Het was open, dus je kon overal komen."
Ook achter het huis van de familie Voogd, waar Kees vaak twee generatiegenoten aantrof: Maart(en) en Teun. "Daar, op een klompenhokje of zo, lag het beeldje om het golfplaten dakje te verzwaren. Het was heel zwaar, dat weet ik nog. Het beeldje lag er gewoon. Hoe het daar terecht is gekomen? Vermoedelijk is het opgevist uit zee en meegebracht. Waarschijnlijk zagen ze niets in die oude rommel en is het op dat dakje beland om de golfplaten goed op hun plaats te houden."
Voor de kust
Volgens Kees Sperling moet het beeldje zijn opgevist voor de kust van Schouwen-Duiveland, waar destijds – in de jaren zeventig – veel vissers actief waren. Zelf vond hij daar en op andere locaties in de Noordzee ook van alles in zijn netten: een stuk van een stoommachine, een stoomfluit, blokken en andere onderdelen van zeilschepen, tal van fossielen, kanonskogels uit de zeventiende eeuw, enzovoorts. Het Paaseilandbeeldje zou uit een scheepswrak afkomstig kunnen zijn, aldus de visserman.
Hoe is het beeldje van de Vissersstraat in de Cichoreilaan terechtgekomen? Dat is volgens Kees Sperling niet zo moeilijk. Maarten Voogd verliet eind jaren zeventig het ouderlijk huis en ging in de Cichoreistraat wonen. Hij moet het beeldje meegenomen hebben en bijvoorbeeld als ornament in de tuin hebben gezet, luidt de theorie van Sperling.
Hoe het vervolgens in de tuin van buurman Jaap Verduijn opgegraven kon worden, blijft een raadsel. Ook Maarten Voogd heeft geen idee. Hij herinnert zich weinig tot niets van het beeldje van Paaseiland. Misschien heeft hij het opgevist – hij was van 1971 tot 2001 visserman – en mee naar huis genomen. Of hij het vervolgens mee naar de Cichoreilaan heeft genomen, weet hij ook niet meer. "Het is een jaar of veertig geleden. Het is in de tuin van de buurman gevonden. Misschien hebben mijn kinders met dat beeldje lopen slepen…"
Een stuk puin
Vaststaat dat het in 1978 aan de oppervlakte kwam toen Verduijn samen met zijn vader aan het graven was in de tuin. Ze gingen een schuur bouwen en moesten eerst de fundering maken. Op ongeveer een halve meter diepte lag het beeldje. "Ik zie het nog gebeuren", zegt Jaap Verduijn. "Mijn vader is de vinder. Zijn schep zat goed vol. Hij kiepte hem om en gaf nog een klap op dat beeld. Hij dacht dat het een stuk puin was."
Verduijns oudste broer, een visser, kende Hans Klepper van De Motte, destijds een vereniging van amateurarcheologen, nu de historische vereniging voor Goeree-Overflakkee. Die kreeg het beeldje te zien. Aanvankelijk was de gedachte dat het om een voorwerp uit de Middeleeuwen ging, maar algauw – toen Rias Olivier, eveneens van De Motte, erbij geroepen werd – bleek dat het om een beeldje in Paaseilandstijl ging.
Er volgde een melding van de vondst bij de archeoloog van de provincie Zuid-Holland, Sarfaty, die het beeldje uit Ouddorp nader liet onderzoeken. Uiteindelijk kon worden vastgesteld dat het gesteente overeenkomt met de basaltlava waarvan de beelden van Paaseiland zijn vervaardigd. Het is dus zeer aannemelijk dat het beeldje daadwerkelijk van het eiland uit de Grote Oceaan afkomstig is. Men kon niet vaststellen wanneer het beeldje is vervaardigd en op welke manier het uiteindelijk in Ouddorp kon opduiken.
Losse eindjes
Daar is nu dus meer over bekend, al is het mysterie nog niet helemaal opgelost. Er zijn nog een paar losse eindjes. Hoe kwam het beeldje in de Noordzee terecht? Met een schip van de West-Indische Compagnie? Met missionarissen die eind negentiende eeuw terugkeerden van een zendingsreis naar Paaseiland? Wie nam het mee naar de Vissersstraat? Hoe kwam het in de Cichoreilaan? En hoe kwam het daar een halve meter diep in de tuin van de buren terecht? In Ouddorp ging weleens het verhaal de ronde dat het beeldje was meegekomen op een West-Indiëvaarder. Een van de opvarenden had het bij zich voor zijn vriendin, maar gooide het uit boosheid overboord, nadat hij had vernomen dat zij geen prijs meer stelde op zijn liefde.