Nostalgie herleeft in Erfgoedlijn-project met perron RTM Middelharnis-Havenhoofd

11 februari 2016, 14:28

GOEREE-OVERFLAKKEE - De Provincie Zuid-Holland heeft in 2013 aan de gemeente Goeree-Overflakkee een subsidie verleend, onder het thema Verlening meerjarige subsidie eilandelijk RTM-tramproject/resten in landschap en polder. Dit omvat o.a. voor het Havenhoofd in Middelharnis de aanleg van een perronnetje met aan beide zijden een tramspoor. Alsmede het realiseren van een kaartenhuisje, als herinnering aan het pandje dat daar destijds stond. Het project zal op een nog nader te bepalen datum in het voorjaar officieel worden gepresenteerd. Het wordt uitgevoerd onder regie van en voor rekening/risico van de gemeente Goeree-Overflakkee. Museumstichting RTM Ouddorp verleent ondersteuning met het aanleveren van juiste historisch informatie. Zij helpt bij het plaatsen en bevestigen van de bielzen en bij de railconstructie.

Door Jaap Ruizeveld

Op het perron komt een kunstwerk dat wordt gemaakt door kunstenaar Jaap Reedijk uit Sommelsdijk. Het object beeldt een aantal reisvaliezen uit. Naast deze onderdelen op het Havenhoofd zijn er nog twee onderdelen, namelijk het plaatsen van enkele panelen langs de voormalige route van de tram. Hiervoor is er een plan om op de weg (voormalige tracé van de tram) een afdruk te plaatsen van een locomotief en een wagonnetje. De gemeente is over dit onderwerp in gesprek met het Waterschap.

Beeldend kunstenaar

Beeldend kunstenaar Jaap Reedijk (60) is deze weken, samen met ijverige ondersteuning, druk aan het werk om het huidige lege pand aan de Oostdijk 63 in Sommelsdijk om te toveren tot een gecombineerde winkel op de begane grond en een atelier op de verdieping. De winkel (19 Toen), met verlichting, meubelen en woonaccessoires uit de jaren midden en eind vorige eeuw, wordt op deze nieuwe locatie gerund door zijn vrouw Trudy. Als alles volgens planning verloopt, hoopt de kunstenaar zijn nieuwe atelier/studio eind maart, begin april te kunnen openen. Zijn huidige werkruimte aan de Westdijk houdt hij ook aan. Tussen alle activiteiten van schoonmaken en verven was er deze week gelegenheid om kort met de op het eiland bekende kunstenaar te praten over zijn object Valiezen (koffers). Een creatie in het kader van een Erfgoedlijn-project, dat een plaatsje krijgt op het RTM-perronnetje dat op het Havenhoofd-Middelharnis inmiddels al is gebouwd. Rail en bielzen liggen klaar om aan beide zijden van het perron te worden gelegd. Een activiteit die door de weersomstandigheden iets is vertraagd en nu in de maand maart wordt uitgevoerd.

Hart veroverd

Reedijk begon in 1982 als beeldend kunstenaar. Oorspronkelijk afkomstig uit Klaaswaal, heeft hij zijn plaats op het eiland met verve veroverd. Hij schildert, fotografeert en maakt werkstukken die op meerdere locaties als zijn insteek herkenbaar zijn. Te noemen onder andere het Boomsma-monument aan de Vingerling, het weegbrughuisje op de Kaai en de tjalk in het haventje in Sommelsdijk. Hij gaat graag in op uitdagingen. Was gelijk enthousiast toen de Erfgoedlijn in een gezamenlijk project met Gemeente, Kunstplus en RTM-Museum, kunstenaars uitnodigde om een creatie te vervaardigen voor het project op het Havenhoofd in Middelharnis. Een unieke locatie, want tientallen jaren was dit immers de meest belangrijke aankomst- en vertrekplaats op het eiland. Reedijk geeft dat nog eens duidelijk aan: "De RTM, de tram en de boot, hebben altijd mijn hart veroverd. Het was en is jeugdsentiment. Verklaarbaar wellicht ook omdat destijds in Klaaswaal de tram bijna langs ons huis reed".

Je nam een koffer mee

Hij vervolgt: "Als je vroeger met de tram op reis ging, dan moest je best het een en ander meenemen. Je was ook nog eens uren onderweg. Wat nam je dus mee? Eén of meerdere koffers. Mijn voorstel (mijn inzending) was dan ook om juist dat als creatie neer te zetten. Dat ik uitgekozen werd om dat object ook te mogen maken, was fantastisch. In mijn werk streef ik naar directe herkenbaarheid. Lijnenwerk. Abstractie. In de afgelopen periode heb ik het idee verder uitgewerkt. Getekend en in de werkplaats van de gebroeders Maarten en Wim de Roon in Dirksland is het zaag- en snijwerk verricht. Zij zijn fantastische vaklieden, waar ik graag binnenloop. Toch nog even terugkomen op die band met de RTM", zegt Reedijk: "Zie dat ook in breder verband. Er is heel veel verloren gegaan in de voorbije jaren. Daarom is het boeiend en van betekenis om herinneringen levend te houden. Dat ik daar een bijdrage aan mag leveren, vind ik erg plezierig". Over enkele weken is het object Valiezen (koffers) klaar om geplaatst te worden. Dan is het nog even wachten op het officiële moment dat het gehele Erfgoedlijn-project op het Havenhoofd Middelharnis kan worden gepresenteerd.

De RTM was in 1878 opgericht door twee Gelderse ondernemers. Zij wonnen de Rotterdamse aanbesteding voor de aanleg en exploitatie van paardentramlijnen in de stad. Het bedrijf breidde snel uit, maar trok zich in 1904 terug uit het stadsvervoer om zich te concentreren op het vervoer van en naar de Zuid-Hollandse en Zeeuwse eilanden. Hier was vraag naar, onder andere door arbeiders die in de Rotterdamse haven gingen werken. Er werd een netwerk van stoomtramlijnen aangelegd in onder meer de Hoeksche Waard (1898), op Schouwen-Duiveland (1900) en Voorne-Putten (1905) Om de verbindingen op de eilanden op elkaar aan te sluiten, werden ook veerdiensten opgezet. In 1909 was ook Goeree-Overflakkee aan de beurt.

Bedrijvigheid

In de jaren daarvoor was hard gewerkt aan de voorbereidingen. Zo was er een speciale tramhaven gegraven door Rijkswaterstaat, naast de buitenhaven van Middelharnis. Vanuit deze Rijkstramhaven konden passagiers van de RTM-veerdienst overstappen op de tram. Het ponton met loopbrug waarop reizigers konden uitstappen, is onlangs in ere hersteld. In de haven is ook nog een aantal dienstwoningen van Rijkswaterstaat te zien, zoals de woning van de voormalige Rijkshavenmeester.

<in kader>

Eerste tram in Middelharnis
Hoezee, hoezee, de tram rijdt op Flakkee. Kijk, kijk, daar komt ze aan. Ze blijft hier even staan. Stap in, stap in en rij maar mee! Met dit liedje werd de allereerste tram op Goeree-Overflakkee op station Middelharnis onthaald door een koor van schoolkinderen. Aan boord bevond zich een prominent gezelschap. Uitgenodigd waren onder andere de minister van Waterstaat, de Commissaris van de Koningin, leden van Provinciale Staten en de Tweede Kamer en alle burgemeesters uit plaatsen langs de route van Rotterdam naar Goeree-Overflakkee. De gasten hadden zich die ochtend verzameld op het station van de Rotterdamsche Tramweg-Maatschappij (RTM) aan de Rotterdamse Rosestraat, waar de feesttram om 9.25 uur vertrok naar Hellevoetsluis. Daar werd overgestapt op een schip, dat iets na 11.00 uur in Middelharnis (Havenhoofd) arriveerde. Daar op het perronnetje begon een eerste rit over het eiland. Het was 30 april 1909. Een bijzondere dag, want die ochtend was op Paleis Noordeinde prinses Juliana geboren. De toekomst van de monarchie was gered en ook voor Goeree-Overflakkee zag de toekomst er zonnig uit. Het eiland was nu stukken beter bereikbaar, een flinke vooruitgang voor inwoners, bezoekers en vooral ook voor de boeren op het eiland, die gemakkelijker hun vee en landbouwproducten zouden kunnen afzetten.