Zoetigheid uit de Flakkeese bodem
Indrukwekkende cijfers. Elke suikerbiet bevat ongeveer 16 procent suiker. Dat betekent dat in zo'n pee van een kilo 160 gram suiker zit. De meeste zijn een kilo tot anderhalve kilo, maar als je ze de ruimte geeft kunnen ze wel vier kilo worden. Dan zit er ruim een pond suiker in. Goeree-Overflakkee is een grote producent van suikerbieten. Honderdzestig boeren brachten vorig jaar met elkaar 5.000 volle vrachtwagens boven de grond. Dat is in totaal 150.000 ton.
Het begint met zaadjes. Die gaan half maart de grond in. In de maanden daarna groeien de peeën. Hoe meer zon, hoe beter. Vanaf half september is de oogst. Die loopt normaal door tot half januari, maar in 2015 stopt de oogst rond de kerstdagen. "Vorig jaar was een superjaar. Toen is er te veel suiker gemaakt", verklaart Jaap Brooshoofd die vroege finish.
Brooshoofd teelt zelf suikerbieten, maar is daarnaast medewerker agrarische dienst van de Suiker Unie. "Vroeger heette dat agent. Als medewerker agrarische dienst ben je intermediair tussen de boer en de fabriek. Je plant de campagne, hebt contact met de vervoerder en de lader. Ook geef je teeltvoorlichting, adviseer je over bijvoorbeeld de rassenkeuze en ga je het veld in als er problemen zijn. De boeren vormen een coöperatie, Cosun, waarvan de Suiker Unie een onderdeel is. In een coöperatie heb je ook aandelen. Het beheer daarvan doe je ook als medewerker agrarische dienst. Het is dus een veelomvattende taak. Je probeert alles zo optimaal mogelijk te laten verlopen", aldus Brooshoofd, die dit werk al vijfentwintig jaar doet.
Het ultieme zonnepaneel
Tussen het begin en het eind van de bietencampagne groeien de niet geoogste bieten gewoon door. Zeker als het zonnetje lekker blijft schijnen. "De plant is het ultieme zonnepaneel. Het blad neemt de zonnekracht op en maakt er suiker van. Die wordt opgeslagen in de wortel. Als je een biet opensnijdt, komt er een kleverig, suikerachtig vocht uit."
Suikerbieten worden in grote delen van Nederland geteeld. Brooshoofd noemt Groningen, Friesland, Drenthe, de Flevopolders, de beide Hollanden, maar ook Zeeland, Brabant en Limburg. "In Nederland zijn 7.000 agrarische bedrijven actief in de suikerbietenteelt. Ten noorden van Parijs zijn de klimatologische omstandigheden het best. Dus ook in bijvoorbeeld de Oekraïne en aan de andere kant van de oceaan in Noord- en Zuid-Dakota. In Europa zijn Frankrijk en Duitsland de belangrijkste teeltgebieden. In het Noord-Duitse Anklam heeft de Suiker Unie een fabriek. Net als in Hoogkerk – dat is vlak bij Groningen – en in Dinteloord."
Dinteloord, daar gaan de Flakkeese suikerbieten naartoe. Brooshoofd: "Flakkee heeft nooit een suikerfabriek gehad. Er waren in het verleden wel fabrieken in bijvoorbeeld Puttershoek, Oud-Beijerland en Steenbergen. Maar die zijn er niet meer. Van de dertig suikerfabrieken, vaak kleine onderneminkjes, die Nederland een eeuw geleden nog telde, zijn er maar een paar over."
De Flakkeese bieten moesten altijd naar 'de overkant' worden vervoerd voor de verwerking. Lange tijd – vanaf het moment dat de suikerbiet de plaats van de overbodig geworden meekrap innam – gebeurde dat vanuit de eilandelijke haventjes, zoals Sommelsdijk, Dirksland en Battenoord. Tot Goeree-Overflakkee vaste oeververbindingen kreeg en de suikerbieten over de weg naar de suikerfabriek konden worden vervoerd.
Inkoken en centrifugeren
Wat gebeurt er met de bieten in de suikerfabriek? Na het wegen en het nemen van een monster – "een prik uit de vracht" – volgt het lossen in de put van de fabriek. Dan worden de peeën gewassen en gesneden, als frietjes. In de diffusietoren wordt er vervolgens warm water doorheen geblazen. Dan komt de suiker los. Wat volgt is het inkoken van het sap en het centrifugeren. Dan heb je suikerkorrels. Die gaan als bulk naar grote afnemers, zoals Coca Cola en Mars, en naar locaties, zoals Puttershoek, waar de suiker wordt verpakt voor de consument. De bekende zakken suiker en dozen suikerklontjes.
Het restant, pulp, gaat naar agrarische bedrijven als veevoer. Daarnaast beschikken de fabrieken van de Suiker Unie over biovergisters, die groen gas maken van een deel van de resten. Dat past in het streven naar duurzaamheid, waar ook deze bedrijfstak op ambitieuze wijze mee bezig is.
Sowieso is de teelt van suikerbieten redelijk milieuvriendelijk, weet Jaap Brooshoofd. "Je hebt er weinig kunstmest en gewasbeschermingsmiddelen voor nodig. En vergeet niet dat de suikerbiet een van de belangrijkste zuurstofproducenten is. Hij vangt CO2 uit de lucht en blaast pure zuurstof de lucht in. Er wordt altijd gezegd dat de bossen de longen van de wereld zijn, maar met 1 hectare suikerbieten bereikt je hetzelfde als met 25 hectare bos." Iets om over na te denken als je een suikerklontje in je koffie doet…
