De beleving van Schots en Iers 'levenswater'
Is het nou whisky of whiskey? Antwoord: het is allebei goed. De Schotten schrijven whisky zonder e en de Ieren en Amerikanen mét een e. Het is echter niet alleen de schrijfwijze die verschilt. Het product is ook anders. Schotten destilleren twee keer, terwijl Ieren dat drie keer doen, wat resulteert in een zachtere whiskey. De Amerikanen doen het weer anders met hun fruitige bourbon. Die gebruiken geen gerst, maar maïs. En dan hebben we het nog niet over het 'levenswater' uit Japan, dat volgens kenners van hoge kwaliteit is. Er is zelfs Nederlandse whiskey. Zoals Millstone uit Baarle-Nassau, Frysk Hynder uit Bolsward en Eylandt Legend uit Bruinisse…
Whisky drinken, dat is toch een mannenaangelegenheid? Jazeker, maar er zijn steeds meer vrouwen die het ook leren te waarderen, zegt Lianne van der Velde uit Dirksland. In 't Anker, het restaurant annex slijterij van haar echtgenoot, vertelt ze op een vroege oktoberochtend hoe ze de whisky zelf heeft ontdekt. Of was het de whiskey?
"Ik ben met de Ierse begonnen. Het was tijdens een vakantie in Ierland. We waren bij de destilleerderij van Jameson. Ze zochten proefpersonen en ik meldde me aan. Vóór die tijd had ik wel eens whisky gedronken, maar nooit met de gedachte: wat lekker. Na de proeverij kreeg ik nog een vrij bijzondere whisky te drinken. Het was een speciale botteling van Jameson." Toen sprong de vonk over en na de Ierse vakantie ging Lianne meer en meer proeven.
Smaak en reuk
"De variatie is enorm: van heel zacht tot turfachtig. Medicinaal zelfs, je moet je neus dicht houden… Tja, een deel van de smaak wordt bepaald door de reuk", zegt Lianne, die een fles Smokehead opent om haar verhaal te illustreren. Als contrast pakt ze er een fles The Glenlivet 15 bij. De 15 geeft de leeftijd van deze whisky aan. "Superzacht. Eén van mijn favorieten."
Whisky is een natuurproduct. De drank wordt gemaakt van gerst. Daarnaast is water een belangrijk bestanddeel. "Een destilleerderij heeft een eigen bron of stromend water. Het water heeft grote invloed op de uiteindelijke smaak. Stroomt het door kalksteen, veen, klei, een lava-achtige ondergrond? Welke mineralen zitten er in het water? Als je vaker proeft, weet je wel uit welk gebied de whisky afkomstig is. En of er turf wordt gebruikt bij het mouten. Daarnaast spelen de klimaatverschillen een rol. En de rijping, die is ook belangrijk. In de vaten wordt de smaak bepaald: portfinish, rumfinish, sherryvaten…"
En niet te vergeten de leeftijd. Een whisky van drie jaar oud koop je misschien al voor 15 euro, maar de flessen van 15, 18, 25 jaar zijn een stuk kostbaarder. "Een fles van 25 jaar is vaak ook nog bijzonder verpakt, genummerd en getekend door de bottelaar. Die kan best 300 tot 400 euro kosten. Sommige flessen gaan door de 1000 euro heen… Er zijn mensen die erin handelen. Of ermee beleggen. Een Highland Park van 25 jaar is veel waard, want er is amper nog aan te komen."
Meer nuances
Een oudere whisky is verfijnder, zegt Lianne. "Whisky van drie jaar is recht en cru. Later komen er steeds meer nuances vrij. De whisky wint aan smaak en wordt complexer. Overigens: dat gebeurt niet in de fles. In een fles ontwikkelt de whisky zich niet verder, alleen in het vat."
Daar komt nog bij dat een 15 jaar oude Glenfiddich, om maar wat te noemen, het ene jaar anders smaakt dan het andere. Dat heb je met single malts, whisky uit één destilleerderij. Bij blends – mengsels van meerdere producenten – is de smaak constant. Er zijn overigens ook dure blends, zoals de Chivas Regal 18.
Lianne kan echt genieten van een goed glas. "Het is beleving: de reuk, de smaak… Als de whiskey op temperatuur is, blijft de geur hangen in je kamer. De drank geeft aroma, bouquet af aan de ruimte. Is de temperatuur te laag, dan komen de geur en de smaak niet goed vrij. Als je ijsblokjes in je whisky gooit, heb je dat ook."
Ze drinkt af en toe nog steeds whiskey uit Ierland, waar het voor haar allemaal begon. Bushmills. "Die komt uit Noord-Ierland en zit tussen de Ierse en Schotse in." Een whisky/whiskey dus.