Schimmenspel
Kroniek van een Zuid-Afrikaanse missiepost
Marguerite Poland
2015, Uitgeverij Mozaiek
464 blz., € 23,50
ISBN 97890 23 994704
Voor de Anglicaanse pastor Walter Brownley gaat een nieuwe wereld open als hij in 1898 arriveert in St. Matthias, een missiepost aan de Zuid-Afrikaanse Oostkaap.
Met een hart vol toewijding volgt hij zijn roeping en verlaat Engeland om een nieuwe toekomst als zendeling onder de Xhosa bevolking op te bouwen.
De missiepost wordt reeds bevolkt door Charles Farborough, de missiepriester, met zijn gezin. Vader Charles voelt zich regelmatig overbelast en is blij met een nieuwe steun en toeverlaat in de vorm van de Engelse missiepriester.
Walter sluit de Xhosa bevolking in zijn hart en vat een diepe genegenheid op voor Frances, de dochter van het gezin Farborough. Deze liefde is gedoemd tot mislukken - Frances is voorbestemd voor een huwelijk met een jeugdvriend, Victor Drake.
De proloog van 'Schimmenspel' intrigeert en zorgt ervoor dat het boek daarna nog maar moeilijk weg te leggen valt. "Het was al donker toen ze het lichaam van Crispin Farborough thuis brachten. Vanaf de veranda van het missiehuis zag Walter Brownley de rij lampen die de huifkar begeleidden langzaam de heuvel afkomen. De wielen rolden bonkend over de stenen. Hij kon alleen de lichten zien en het ratelen van de wagen horen. Er bereikten hem geen stemmen."
De meeslepende familiekroniek speelt zich af tegen de achtergrond van de roerige geschiedenis van Zuid-Afrika. Het verhaal neemt slechts twee jaar tijd in beslag, maar geeft een boeiende inkijk in de geschiedenis van dit land en haar oorspronkelijke bevolking.
De beschrijvingen van de majestueuze natuur en het hete klimaat aan de Oostkaap met de ruwe stormen en enorme hoosbuien zijn indrukwekkend. De schrijfster heeft een sobere schrijfstijl, en aan de ingehouden, onopgesmukte verteltrant ontleent dit verhaal veel zeggingskracht.
Walter komt terecht in een sluipend proces, waarbij hij steeds meer begint te twijfelen aan zijn roeping en hij besluit terug te keren naar Engeland. Óf en op welke manier hij dit besluit uitvoert, blijft ongewis tot de ontknoping.
Schaduw en Bron
De veepest die uitbreekt in deze periode, heeft diep ingrijpende gevolgen voor de Xhosa bevolking én voor de bewoners van de missiepost. Veel Xhosa mannen vertrekken, gedwongen door de hongersnood die volgt op de veepest, naar de mijnen en vinden daar de dood.
Een aantal jonge Xhosa mannen, toegewijde medewerkers van de missiepost, komen door tussenpartijen georganiseerde ruilpraktijken (nieuw vee in ruil voor arbeidskrachten) in de mijnen terecht. Mishandeling en uitbuiting zijn er aan de orde van de dag. De Boerenoorlog en de daarop volgende verwarrende situatie, zorgt ervoor dat de terugkeer van de overlevende mijnwerkers uitloopt op een ramp.
De hoofdpersonen gaan elk op hun eigen manier met onrecht om en geven inzicht in hun identiteit, gevormd door de normen en waarden die ze zich eigen hebben gemaakt. Ze maken elk een ontwikkeling door die verrast en boeit en maken soms onverwachte keuzen.
De titel verwijst naar de symboliek van het met zich meedragen van een schim of schaduw. Wat je ziet is maar een deel van het geheel en van de werkelijkheid. Het authentieke doorgronden en kennen verwijst naar de Bron van Psalm 39 en de Bijbel waarmee vader Charles de dag opent en sluit op de missiepost.
Marguerite Poland (1950, Johannesburg) schreef 'Schimmenspel' in 1993. Jetty Huisman vertaalde het boek voor uitgeverij Mozaiek.