Wat is er gebeurd met het kapitaal van het Vissersfonds Middelharnis?

5 november 2015, 16:22

Ingestuurd door Fons Grasveld

Vorig jaar november presenteerde ik in het Oude Raadhuis in Middelharnis het boek Het lot van de MD3 Anna. Het boek geeft een beschrijving van de vissersgemeenschap in Middelharnis in de periode 1900-1912. Een belangrijk onderwerp in het boek is de nazorg voor de weduwen en wezen van verdronken vissers. Daarin speelt het Vissersfonds van Middelharnis een belangrijke rol (zie pagina 137 t/m 146).

Tijdens mijn onderzoek voor het boek vond ik in het Streekarchief GO en in het Streekmuseum GO helaas weinig informatie over het Vissersfonds. Wel ontdekte ik dat rond 1970 het Vissersfonds is geliquideerd en dat het kapitaal naar een goed doel is gegaan onder de voorwaarde van geheimhouding. Waarom zo'n geheimzinnigheid over de bestemming van het kapitaal van het Vissersfonds? Een fonds dat voor bijna 2/3 is bijeengebracht door de vissers zelf.

Achtergrondinformatie

Het Vissersfonds in Middelharnis is opgericht op 1 november 1882. Het is een vereniging van vissers en reders die door middel van contributie inkomsten genereert voor een ondersteuningsfonds voor de weduwen en wezen van vissers die op zee zijn omgekomen. Een soort ongevallenverzekering avant la lettre. De reders dragen bij voor 6/17 en de vissers voor 11/17. Bij de oprichting zit ƒ 1.272,60 in kas. Tien jaar na de oprichting is het kapitaal van het fonds gegroeid tot ƒ 12.455,-. Het Vissersfonds wordt beheerd door de twee rederijen: Kolff en Slis. De administratie ligt in handen van de penningmeester die wordt geleverd door de firma Kolff. Vanaf 1892 wordt het bijeengebrachte kapitaal door de penningmeester belegd in aandelen.[i]

Eerdere vragen over het Vissersfonds

In 1912 ontstaat over de positie van het Vissersfonds in Middelharnis in de regionale pers een onverkwikkelijk discussie tussen J.C. Born, landbouwer en veeboer, en J.J. Slis en C. Kolff sr, beiden koopman, reder en beheerders van het Vissersfonds. J.J. Slis is voorzitter en C. Kolff sr. penningmeester. In de Maas- en Scheldebode van 17 februari 1912 adviseert Born om 'geen gelden in het Visschersfonds te storten', want 'Dat is en blijft toch die zelfde een gulden vijftig cent voor iedere weduwe per week. En 't vreemdste van het gehele fonds is in Middelharnis, (-) dat er niet een Visschers man is die weet hoe het fonds in elkaar zit en hoe groot het is. Het wordt tijd, meneer de redacteur, dat daar eens wat meer licht over genoemd fonds opgaat.'

Het Vissersfonds na vertrek van de visserij uit Middelharnis in 1923

In 1918 vertrekt C. Kolff sr. uit Middelharnis en neemt C. Kolff jr. de administratie van het Vissersfonds over. Na zijn overlijden in 1923 en de liquidatie van de rederij wordt het Vissersfonds beheerd door Agaath Kolff, zijn dochter.

In de periode 1939-1947 is de heer J. A. Wittekoek werkzaam bij de firma Kolff. Hij schrijft in het Eilanden-Nieuws van 8 januari 1993: 'Ten tijde van het rederij tijdperk (tot 1921) was een voorzieningsfonds opgericht met het doel om weduwen/verwanten van op zee gebleven vissers een kleine ondersteuning te verschaffen. De beslissing of een weduwe in aanmerking kwam voor een uitkering, lag in handen van Mej. Agatha Kolff als beheerster van het Vissersfonds. De uitkeringen varieerden van ƒ 1,-; ƒ 1,12½; ƒ 1,25; ƒ 1,50 tot ƒ 2,- per week.

Als op zaterdagmiddag al het andere werk op kantoor gedaan was, lag er inmiddels ± ƒ 100,- klaar om de uitkeringen bij de weduwen thuis te bezorgen. De jongste bediende was met deze taak belast en na een snelle rit op de fiets was hij dan enkele stuivers en een paar kleverige ulevellen rijker.'

In 1953 overlijdt Agaath Kolff en wordt de firma Kolff verkocht aan Klaas Johannes (Han) Nipius. Het Vissersfonds blijft bestaan. Iedere week wordt er nog aan het loket voor ƒ 1,25 geklopt. In het bestuur van het Vissersfonds zitten ir. Arnoldus C. Kolff, voorzitter, en Han Nipius, secretaris-penningmeester. In 1963 overlijdt Han Nipius en zijn zoon Piet Nipius volgt hem op als directeur van de firma Kolff. Als secretaris-penningmeester van het Vissersfonds houdt hij een boek bij waarin alle uitkeringen worden opgetekend. Als vissers naar plaatsen buiten Middelharnis verhuizen, gebeurt de betaling per postwissel.

17 september 1970 interviewt Johan Boomsma oud-visser Maarten van Delft. Het gesprek is opgenomen op een audiorecorder. Maarten van Delft vertelt: "Weet je wie er ook nog van [het Vissersfonds] trekt: Klaasje Jongejan. Van haar vader [visser] schijnt dat over te zijn gegaan op haar."

Einde van het Vissersfonds[ii]

In het kader van mijn onderzoek heb ik in 2012 enkele keren de heer Piet Nipius gesproken. Volgens hem is het Vissersfonds in 1970 geliquideerd. De pandbrieven zijn niet aflosbaar. Die zijn naar een goed doel gegaan. Het fonds was niet overdraagbaar; het is notarieel opgeheven. Samen met voorzitter ir. Arnoldus C. Kolff (overleden in 1970) heeft hij een bestemming voor de pandbrieven gevonden. Het geld is beschikbaar gesteld voor een goed doel. In overleg met notaris mr. J.M. Hempenius is een 'stilzwijgen' afgesproken met degenen die het geld hebben ontvangen. Uit goede bron weet ik dat rond 2012 het Streekmuseum GO een aankoop heeft gedaan met geld van het vissersweduwe- en wezenfonds.

Archieven

Helaas heeft de familie Nipius, de nieuwe eigenaar van de firma Kollf het (scheeps)archief van de rederij Wed. C. Kolff en Zoon op een vrachtwagen naar Rotterdam gebracht, waar het in de stadsafvalovens is vernietigd. Het archief van het Vissersfonds bestond tot de liquidatie in ieder geval uit: de administratie van uitkeringen, jaarlijkse accountantsverklaringen en notulen van bestuursvergaderingen.

Vragen

Op zoek naar een antwoord op de geheimzinnige liquidatie heb ik de volgende vragen:

- Wat is er met het kapitaal van het Vissersfonds van Middelharnis gebeurd?

- Aan wie is het kapitaal van het Visserfonds overgedragen? En onder welke voorwaarden?

- Waar is het boek met de notulen van het bestuur van het Vissersfonds gebleven?

- Is het Streekmuseum GO het 'goede doel'?

Fons Grasveld.                                 Reacties graag naar fons.grasveld@planet.nl.

[i] Bron: Visserij Inspectie