Krijn Ratsma: "Je vindt elkaar gemakkelijk op het eiland
DIRKSLAND – Duurzaamheid, iedereen heeft het erover. Duurzaam eten, duurzaam ondernemen, duurzaam haren knippen, duurzaam bouwen. In dit artikel beperken we ons tot duurzaam bouwen. Waarom? Omdat Krijn Ratsma vijfentwintig jaar actief is als architect. Wat heeft dat met duurzaam bouwen te maken? Alles, want Krijn Ratsma is ook al vijfentwintig jaar actief met duurzaam en energiezuinig ontwerpen. Dat is vrij bijzonder, want in 1990 was duurzaam bouwen nog lang geen 'algemeen goed'. Portret van een pionier.
Krijn Ratsma (1966) studeerde in september 1990 als bouwkundige af aan de TU Delft. Hij was in 1984, op 17-jarige leeftijd, begonnen. Sneller afstuderen was heel goed mogelijk geweest, maar omdat hij een wijze les kreeg, duurde het wat langer. Die wijze les was: je haalt prachtige cijfers, maar je hebt geen profiel.
Tja, verzin maar eens een profiel. Bij Krijn ging dat op een bijzondere manier. Hoe hij bij het profiel duurzaamheid uitkwam, heeft een hoog toevalligheidsgehalte. Ja, zijn ouders waren wel bezig met het milieu: lichten op tijd uit, niet te lang onder de douche. Maar de keus voor duurzaamheid had uiteindelijk het meeste te maken met de computers die op de TU Delft in gebruik waren. "Ik wilde 3D leren tekenen op de computer. Je had MS-DOS en Apple. Ik vond Apple het meest interessant, en de afdeling die zich met duurzaamheid bezighield werkte met Apple", zegt Krijn, die er direct aan toevoegt, dat duurzaamheid hoe dan ook wel een keer op zijn pad zou zijn gekomen, ook zonder Apple.
Meer uitdaging
Zijn keuze voor de studie bouwkunde was ook al bijzonder. Op de middelbare school was hij goed in wiskunde en economie. Alles, inclusief de adviezen, wees erop dat het een studie econometrie moest worden. Maar dat lag te veel voor de hand, vond Krijn. Hij had er ook geen zin in om, net als op de middelbare school, overal weer vrij gemakkelijk doorheen te rollen. Bouwkunde, dat zou meer uitdaging bieden. "Terugbladerend in de schetsboeken uit mijn kinderjaren, viel me later wel op dat ik veel gebouwen had getekend…"
Met een dubbel profiel – duurzaamheid en ontwerpen in 3D – waren er mogelijkheden genoeg om freelance bij verschillende bureaus aan de slag te gaan en in de keuken te kijken. Na drie jaar ging Krijn bij BEAR werken: een bureau in Gouda dat heel duurzaam te werk ging, in een tijd dat daar nog geen brede belangstelling voor was. Duurzaam bouwen, dat was in de eerste plaats iets voor opdrachtgevers met de overbekende geitenwollen sokken.
Bij BEAR bouwde Krijn zijn kennis over en affiniteit met duurzaam bouwen verder uit. In 2004, na elf jaar, vond hij het mooi geweest en nam hij afscheid. Hij was toen een van de directeuren van BEAR. "Ik wilde meer voor particulieren gaan werken en minder voor ontwikkelaars en andere grote opdrachtgevers. De betrokkenheid is veel directer." Krijn vestigde zich in Dirksland en opende een eenmanszaak aan huis. Zijn vrouw, Netty Westhoeve, had drie jaar eerder hetzelfde gedaan. Zij had en heeft een praktijk voor fysiotherapie, inmiddels uitgebreid met fitness.
Beginnen met nul
Een belangrijke stap. Maar hoe gaat dat, beginnen in een totaal nieuwe omgeving? "Je begint met nul. Ik had één opdrachtje: de verbouwing van het huis van een vriend. Eng? Nee, ik heb nooit een gebrek aan zelfvertrouwen gehad en ik kon enig risico lopen. Het is vrij snel gegaan, de afgelopen tien jaar heb ik nooit een dag gehad die niet al op voorhand was ingevuld."
Of hij geen last had van 'ons kent ons?' Was het niet moeilijk om ertussen te komen op Goeree-Overflakkee? "Ons kent ons is elkaar iets gunnen. Wij zijn hier komen wonen en zijn gelijk actief geworden. Op de voetbal, op school… Dan kom je erachter dat als je veel geeft, je ook veel terugkrijgt. Je vindt elkaar gemakkelijk op het eiland. Ik werk graag samen."
Als stedeling maakte Krijn ontwerpen voor anonieme grootschalige woonwijken. Sinds de start in Dirksland zijn de projecten kleinschaliger en vriendelijker geworden. "Het mooie van dit werk is dat je iets ontwerpt dat een mix is van wat de opdrachtgever mooi vindt en van je eigen creativiteit en kunde. Uiteraard moet die mix wel consequent en kloppend zijn."
Een belangrijk 'wapenfeit' was het Hart van Dirksland, waarvoor Krijn de opdracht kreeg van de gemeenteraad van Dirksland en de Woningbouwvereniging Dirksland (tegenwoordig FidesWonen). "Dat was voor mij het eerste project van die schaalgrootte. Een doorbraak. Mooi om in je eigen dorp zoiets te mogen ontwikkelen." Deze doorbraak leidde tot een grotere stroom opdrachten, zowel van particulieren als van bedrijven en woningcorporaties. "De afgelopen jaren heb ik 90 procent van mijn ontwerpen voor opdrachtgevers op Goeree-Overflakkee gemaakt. Daarnaast redelijk wat op Voorne-Putten en de Hoeksche Waard. De laatste tijd kom ik ook wel veel in Brabant: Breda, Etten-Leur… Vooral als het om duurzaamheid gaat, weet men mij goed te vinden. Duurzaamheid geeft meer reikwijdte."
Pragmatisch
Wat als toevalligheid begon, leidde tot een schat aan ervaring en een voorsprong op ontwerpers die later overschakelden op duurzaam bouwen, of dat zelfs nog moeten doen. "Ach, ik ben zelf niet zo heel idealistisch. Ik ben vrij pragmatisch: duurzaamheid levert geld op. Dat is mijn motto. De energiekant is wel mijn speerpunt geworden. Het maakt 80, 90 procent van mijn werk uit, terwijl je vroeger hooguit eens in het buitengebied een woning had met een warmtepomp, omdat er geen gasleiding is."
Ratsma heeft zich, als ambachtelijke architect die er alles aan doet om het proces van ontwerpen en bouwen zo goed en plezierig mogelijk te laten verlopen, succesvol geprofileerd op energiezuinigheid en duurzaamheid. Zijn eigen pand, waarin ook Fit & Fysio Dirksland, de praktijk van zijn vrouw is gevestigd, is wat dat betreft een prachtig visitekaartje. Het gebouw levert alle benodigde energie zelf op, en meer dan dat.
"Het gebouw is energieneutraal ontworpen, maar in het eerste jaar verbruikten we meer energie dan verwacht. Dat konden we vrij gemakkelijk oplossen. We kregen bezoek van drie directeuren van het ministerie van infrastructuur en milieu en ik vertelde dat we met kleine ingrepen hebben bereikt dat er nu zelfs energie over is. Dat is een project geworden, Energieke Regio, dat is gericht op het verduurzamen van bestaande gebouwen. We zijn nu landelijk bezig. Zojuist is de vijfde Energieke Regio van start gegaan: de Hoeksche Waard. De kracht van het project is dat er vanuit de opdrachtgever wordt gedacht, niet vanuit de techniek."
Zijn eigen pand is een van de ontwerpen waar hij trots op is. "Het gebouw heeft heel veel goodwill opgeleverd. Het is midden in de crisistijd gebouwd en het was een gouden greep", lacht hij. "In de crisis ben ik verder samenwerkingsverbanden gaan smeden voor de tijd na de crisis. Samenwerken, daar gaat het om, samen iets maken met blijvende waarde voor alle partijen. Dat is, denk ik, heel vaak goed gelukt. Nee, ik doe niets meer alleen."
Weemoedig
Krijn Ratsma is 49. De rijpe jaren van een architect, die liggen tussen 50 en 60, moeten nog komen. Zelf zegt hij: "Ik zit vol energie en overtuigingskracht. Ik heb erg veel plezier in mijn werk: met mensen bezig zijn en samen een mooi gebouw verzinnen en neerzetten. Een prachtig proces. Niet voor niets ben ik altijd een beetje weemoedig bij de afronding van een project." Laatst nog vertelde hij over weemoed bij de feestelijke opening van het nieuwe gebouw van de Watersportvereniging Herkingen. "Gelukkig heb ik ook opdrachtgevers waar ik na tien jaar nog steeds met veel plezier voor mag werken."
