Midden in de Watersnoodramp geboren
Met 'Patrouille naar Potocari, of de laatste dagen van Dutchbat in Bosnië' was hij ineens een bekende Nederlander. Maarten Vonder schreef zijn toneelstuk over de val van Srebrenica vrij snel na de dramatische gebeurtenissen. Heet van de naald. De toneelschrijver en dramaturg, die vorige maand een website over Herman Heijermans heeft gelanceerd, is geboren in Sommelsdijk. Hij kwam vlak na de Ramp van 1 februari 1953 ter wereld.
"Ik ben in april 1953 geboren in Sommelsdijk. Midden in de Watersnoodramp. Sommelsdijk is alleen mijn geboorteplaats. Mijn ouders hebben er niet lang gewoond. Voordat ik 1 jaar was, waren we al verhuisd naar Spijkenisse. Het blijft wel iets aparts. Het is bizar om midden in de Watersnoodramp geboren te zijn. Ja, het houdt me bezig. Ik heb er wel eens wat over opgeschreven. Een gedicht over de Watersnoodramp heet 'Over Tholen'. Ik heb voor Tholen gekozen, want dat klonk mooier."
Tweehoog
Het moet een hoge plaats geweest zijn, waar Vonder werd geboren. Zelf denkt hij dat het tweehoog was. "Daar zaten ze droog, mijn ouders. Een jong stel dat net met het eerste salaris in dat huisje in Sommelsdijk waren gaan wonen", zegt Vonder, de Amsterdammer die zich 'een eilandenaar' noemt.
Maarten Vonder studeerde van 1971 tot 1976 sociologie aan de Universiteit van Amsterdam en daarna, van 1976 tot 1982, neerlandistiek, hoofdrichting moderne letterkunde. Ook volgde hij een opleiding tot scenarist. Vanaf 1982 is hij werkzaam als toneelschrijver en dramaturg. Hij schrijft psychologisch drama, hoorspelen en ook musicals en jeugdtheaterstukken. Verder vertaalde hij toneelwerk van buitenlandse auteurs en diverse libretto's. De roman 'Pijpelijntjes' van Jacob Israël de Haan bewerkte hij voor toneel. Naast dichtwerken schreef hij ook een verhalenbundel, die "op het laatste nippertje" niet is uitgegeven.
"Mijn toneelcarrière, daar is wel wat uitgekomen", vertelt Vonder. "Ik heb bij verschillende toneelgroepen gewerkt. Soms waren er opdrachten voor een stuk of een bewerking. Mijn belangrijkste eigen stuk gaat over Srebrenica. Dat heb ik in eigen beheer uitgebracht – in 1995, kort na de gebeurtenissen daar – en opgevoerd. Er kwamen goede reacties op. Het stuk heeft landelijke publiciteit opgeleverd, maar daarna is er niet veel meer van vernomen."
Iets vreselijks
De gebeurtenissen in Srebrenica grepen Vonder nogal aan. "Ik had al snel door dat daar iets vreselijks aan de hand was. Ik was er zo door gegrepen, dat ik er direct iets mee wilde doen. Zo actueel, zo heet van de naald, wordt vrijwel nooit gewerkt. Het was een bijzondere voorstelling en er komt altijd meer bij kijken dan bij een gedicht of een verhaal. Toneel had vroeger de functie om te reageren op de actualiteit. Tot de film en de tv kwamen en die functie verloren ging. Na drie maanden trok ik al de conclusie dat er 8.000 doden waren gevallen in Srebrenica. Officieel is dat aantal pas jaren later vastgesteld. Het heeft me erg geraakt. Nog jaren heb ik er mee rondgelopen. Pas na de parlementaire enquête kon ik het een beetje loslaten."
Maarten Vonder is een groot bewonderaar van de toneelschrijver Herman Heijermans. "Hij behoort, samen met Vondel en Claus, tot de top 3 van de Nederlandstalige toneelschrijvers. Zijn stukken – 55, waarvan 23 avondvullend – zijn per definitie 100 procent speelbaar. Het is een raadsel waarom er geen aandacht voor Heijermans is. Zijn volledig werk, 'Toneelwerken', een uitgave van Van Oorschot, is alweer vijftig jaar oud, en de prachtige biografie van Hans Goedkoop bijna twintig jaar. De belangstelling is anno 2015 zo dood als een pier. Raadselachtig", aldus Vonder, die de aandacht voor Heijermans nieuw leven in wil blazen. De website www.hermanheijermans.org is in september online gegaan. Na verloop van tijd zijn de teksten van alle toneelstukken te raadplegen.
Verbeelding
Volgens Vonder moet je er wel aan wennen, het lezen van toneelstukken. "Je moet je verbeelding veel meer gebruiken dan bij een roman. In een roman worden de beschrijvingen meegeleverd. In een toneelstuk niet. Ik vind het heel prettig om toneel te lezen."
De toneelschrijver verliet vóór zijn eerste verjaardag zijn geboortedorp Sommelsdijk. Hij is er nooit meer terug geweest. Het is er nooit van gekomen. Herinneringen aan Goeree-Overflakkee zijn er uiteraard niet. "Mijn vroegste herinnering is dat we verhuisden naar Borger in Drenthe. Vaag zie ik nog voor me dat ik voor in de vrachtwagen zat." Nu woont hij in Amsterdam, een grote, drukke stad. "Ja, ik ben stadsbewoner, maar ik woon zo teruggetrokken mogelijk. In een wijkje waar helemaal niets gebeurt…" Zo is Maarten Vonder toch nog een beetje 'eilandenaar' gebleven.
Van de toneelschrijver en dramaturg is in het Streekmuseum het boekje 'Patrouille naar Potocari' te zien, evenals enkele artikelen in tijdschriften en kranten over deze voorstelling.
Op een eiland
Op een eiland, zes uur 's ochtends in de zomer,
de stille weg af, waar geen wandelaar gaat,
in de herinnering van wat je ooit is overkomen,
daar waar 't bewustzijn het gebaande pad verlaat,
terwijl de stilte wordt gevuld met vogelzangen
loop je geleidelijk aan hun vogelwereld in,
vliegt daar je oude geest, met lief en leed behangen
vanouds, van lieverlee de vrije wereld in.
En je wordt deel van het immense vogelrijk
en 't oude hart wordt leeg van pijn en van verlangen,
en elk geklapwiek wordt een nieuw liefdeblijk
maar zonder hartstocht, en de wind, die waait maar door
en 't ruisen van de zee ruist nu van binnen,
maar daar is andere taal, en andere liefde voor.
Uit: De lege boot (gedichten, 2013)
Maand van de Geschiedenis op Goeree-Overflakkee
Wat hebben Elco Brinkman, Ab Klink, Cornelis Verolme, Louis Bouwmeester, Toine van Peperstraten, Arie Luijendijk, Aad van den Hoek, Richard Groenendijk en Willem Walraven met elkaar te maken? Niet zo heel veel, maar wel dat ze allemaal op het eiland Goeree-Overflakkee zijn geboren. In de Maand van de Geschiedenis (oktober 2015) zijn zij – en tal van andere bekend geworden eilanders – het onderwerp van de expositie 'Eiland van Dromen' in het Streekmuseum Goeree-Overflakkee in Sommelsdijk.
De expositie sluit aan bij het thema van de Maand van de Geschiedenis: 'Tussen Droom & Daad'. Dat geldt ook voor een expositie in de bibliotheek te Middelharnis over gedroomde projecten die geen werkelijkheid werden, zoals het Flakkeese vliegveld en de brug naar de Hoeksche Waard via Tiengemeten. Op 14 oktober houdt Hans Goedkoop een lezing in Het Rondeel. Een week later is de finale van kleur-, schrijf- en dichtproject op de eilandelijke basisscholen. De eilandelijke Maand van de Geschiedenis is een initiatief van historische vereniging De Motte, bibliotheek Zuid-Hollandse Delta, Streekarchief Goeree-Overflakkee en het Streekmuseum.
Het portret van Maarten Vonder is het tweede van een serie. Vorige week ging de serie van start met een artikel over Tomas Ross. In de volgende vrijdagkranten tijdens de Maand van de Geschiedenis verschijnen nog artikelen over roeister Annemarieke van Rumpt en politicus Henk van Rossum.
