In Elspeet
Hoe het Veluwse hart
van de Biblebelt veranderde
Huib de Vries
2015, Uitgeverij de Banier
272 blz., € 14,90
ISBN 9789462 781917
'Kapper Eddy Beek heeft niet te klagen over de trouw van de Elspeters. Geadverteerd heeft hij nog nooit. Zijn agenda loopt elk jaar vanzelf vol. Voor het overgrote deel van de Elspeters is het vanzelfsprekend dat ze zich door Eddy laten knippen.'
Veel zaken lijken als vanzelf goed te gaan in Elspeet, ooit een geïsoleerd gehucht en inmiddels volgens de auteur één van de welvarendste dorpen van Nederland. Toch hebben diverse maatschappelijke ontwikkelingen ook in Elspeet niet stil gestaan. Het 'toeristisch hart' van de Biblebelt worstelt met de snelle maatschappelijke ontwikkelingen die ook dit dorp niet voorbij gaan.
Huib de Vries ging in gesprek met de slager, de dokter, de dominees, de kapper, de kalvermester, de begrafenisondernemer, de schaapherder, middenstanders, ondernemers, schoolmeesters, de jongerenwerker, de dirigent van de fanfare en de dorpspolitici. Zij geven een openhartig kijkje in het dorpsleven van Elspeet. Al lezend krijg je een goed beeld van de verhoudingen binnen de dorpsgemeenschap. Hoe mensen die soms totaal verschillend denken elkaar respecteren en accepteren, maar ook hoe hun tegengestelde meningen en belangen soms flink kunnen botsen. 'In Elspeet' biedt een boeiende schets van een eeuw dorpsleven gecombineerd met heel persoonlijke noten: de oprechte worsteling van de dorpsbewoners om te midden van economische en maatschappelijke vooruitgang hun (geestelijke) wortels te bewaren.
'In Elspeet' laat ook zien dat de kerkelijke verdeeldheid diepe wonden kan slaan, zowel in families als op dorpsniveau.
Tradities
De auteur heeft de gave van het beeldend vertellen. Als lezer kom je heel dichtbij in het leven van de dorpelingen: je ziet de schaapsherder haar dagelijkse ronde doen over de hei, zit bij de dorpskapper te wachten op je beurt en staat in de rij bij de slager.
De worsteling met de dreigende teloorgang van oude tradities en gebruiken die een dorpsgemeenschap zijn authenticiteit geven wordt ook voor buitenstaanders heel invoelbaar gemaakt. Met name nemen ook de invloeden van buitenaf waarmee de plaatselijke kerken worden geconfronteerd een plaats in.
Schaapherder Christien Mouw vat de worsteling van de ouders die zich zorgen maken over hun kinderen als volgt samen: 'Voor hen is het ook een moeilijke tijd. Zelf vormen ze de overgangsgeneratie. Aan de ene kant zijn ze er best een beetje trots op dat hun kinderen mee kunnen doen met het volk van buiten Elspeet, aan de andere kant vinden ze dat bedreigend. Ze weten niet goed tot hoever zij zelf mogen gaan en tot hoever hun kinderen kunnen gaan. Daardoor spelen ze elke dag een beetje komedie, terwijl ze voorheen moeite hadden met komedianten.' (129)
Heel boeiend zijn de door de auteur geraadpleegde geschreven memoires van de oude dorpsdokter Schreuder die patiënten zo nodig in zijn eigen auto naar het ziekenhuis in Apeldoorn of Harderwijk bracht en in zijn praktijk bij gebrek aan een tandarts ook de meest basale tandartsbehandelingen gaf.
In een apart hoofdstuk komt de gebeurtenis die Elspeet enorm heeft beroerd, de scheuring van de Hervormde gemeente in 2004, aan de orde.
Voorlezer
Een Elspeetse predikant, ds. Van Kooten, illustreert de kerkelijke verdeeldheid als volgt; 'We hebben in Elspeet vijf kerken waar de Statenvertaling wordt gelezen, uit de psalmberijming van 1773 wordt gezongen, de Heidelbergse Cathechismus wordt bepreekt, Hellenbroek op catechisatie ter tafel komt en de voorlezer in ere wordt gehouden.' (199)
De Vries schetst een liefdevol portret van Elspeet met haar bewoners en is er daarnaast in geslaagd de lijnen op dorpsniveau door te trekken naar een beeld van de landelijke ontwikkelingen van de gereformeerde gezindte in de laatste eeuw.
De auteur droeg zijn pennenvrucht op aan 'alle Elspeters die me hun dorp leerden kennen.' Hoewel de Elspeters de naam zouden hebben gesloten te zijn en alles 'onder de klep te houden' werd De Vries steeds gastvrij onthaald.
De schrijver maakte niet alleen gebruik van 'oral history' maar raadpleegde daarnaast diverse geschreven bronnen, hij geeft een uitgebreid overzicht achterin het boek.
Dit boek is in de eerste plaats interessant voor de bewoners van Elspeet en omgeving maar is ook heel boeiend om te lezen als je geen Veluwenaar bent.
Fotograaf Sjaak Verboom maakte voor de omslag van het boek een treffend groepsportret van een aantal geïnterviewde dorpelingen.
Huib de Vries (1961) werkt als redacteur voor de Erdee Media Groep. Van zijn hand verschenen o.a. 'Eredienst aan huis, Gedragen door de Herder, Thuisloos in twee werelden en Strijder voor gerechtigheid'.