Internationaal bouwer Bernhardt Edskes: "Een stadsorgel voor een (oud) dorp"
OUDDORP - Een ontmoeting en gesprek met internationaal befaamd orgelbouwer Bernhardt Edskes (die in Wohlen bij Zürich een Nederlands orgelbouwbedrijf leidt met Zwitserse nederzetting) is veel meer dan gedegen kennisoverdracht. Hij straalt op aimabele toon vreugde, passie voor zijn vak en uiterste betrokkenheid uit. In het nieuwe kerkgebouw van de Hersteld Hervormde Gemeente aan de Preekhillaan in Ouddorp maakt hij ruim tijd vrij om zijn informatieve uitleg en persoonlijke gevoelens te delen over een imposant project dat deze week kon worden afgerond. "Een stadsorgel voor een (oud) dorp", zegt Edskes.
Door Jaap Ruizeveld
Met kenmerkende Zwitserse precisie werd de afgelopen weken zorgvuldig de intonatie van het orgel uitgevoerd. Het gehele project tot tevredenheid van de destijds ingestelde orgelcommissie en adviseurs Den Hollander en Den Engelsman van de VVOG (Vereniging van Organisten Gereformeerde Gemeenten). Zij leverden onder andere belangrijke deskundige inbreng op het gebied van de akoestiek in het kerkgebouw. Woensdag 24 juni wordt er in het kerkgebouw een bijzondere bijeenkomst gehouden bij de ingebruikname van het nieuwe orgel. Een totaal project waarvoor de kerkvoogdij de eindverantwoordelijkheid draagt.
Lofpsalm
Edskes vertelt: "Wij waren blij met de opdracht die wij van de HHG Ouddorp kregen. Kort samengevat was de insteek: Een nieuw orgel in de nieuwe kerk". Hij vervolgt: "Bij iedere kerk die volledig wil functioneren hoort een orgel. Voor mij is een orgel het grootste blaasinstrument. Door wind gedreven en met aangeblazen pijpen. Een hoofdinstrument voor de erediensten. De afsluitende kroon op het bouwen van deze nieuwe kerk. Het is in overeenstemming met hetgeen wij vinden in de Lofpsalm 150. Daarin worden instrumenten genoemd, fluit, bazuin, trompet, hoorn en luit, die zitten in dat orgel. Door wind en op natuurlijke wijze gedreven. Een instrument waarbij de gemeente goed kan meezingen. Zo een orgel wenste de HHG in Ouddorp".
Externe contacten
"Laat ik eerst nog iets anders opmerken. Ik heb vele keren, op diverse locaties, het bouwen van een kerk meegemaakt. Maar ik moet zeggen dat ik niet eerder signaleerde dat in een zo kort tijdsbestek een zo goed gebouw als hier in Ouddorp is neergezet. Met meer dan duizend zitplaatsen. Dat is - zeker in de huidige tijd - bijna onvoorstelbaar. Dat de kerkvoogdij als afronding en bekroning van het bouwproces de wens uitte om een passend instrument, een goed pijpen-orgel en geen imitatie instrument, voor de nieuwe kerk aan te schaffen, leidde tot onderzoek naar mogelijkheden. Financieel en ruimtelijk. Is nieuwbouw te realiseren? Kun je eventueel een gebruikt orgel aankopen. Zijn onderdelen bruikbaar? Daarvoor zijn externe contacten gelegd.
Denemarken
Onder verantwoordelijkheid van de kerkvoogdij, met support van de VVOG-adviseurs en orgelcommissie zijn wij op zoek gegaan en uiteindelijk in Kopenhagen/Denemarken terecht gekomen. In één van de stadswijken troffen wij een orgel aan, in grootte vergelijkbaar met het orgel in de Nieuwe Kerk in Middelburg. Dat was uniek, want een dergelijk stadsorgel met 3 klavieren, pedaal en 40 registers (of stemmen) vind je absoluut niet in dorpskerken. Het orgel was te koop. Helaas niet goed onderhouden. Er waren storingen in het niet mechanisch gedeelte. "Ik heb ter plaatse zelf een gedegen onderzoek verricht", zegt Edskes. Pijpen en legering waren in orde. Geen oxidatie, geen corrosie. Grondkwaliteit. Dus de hoofdonderdelen waren goed. Ik heb uitvoerige informatie ingewonnen en als vakman kon ik de HHG in Ouddorp, in afstemming met de commissie en de adviseurs, een positief advies geven voor aankoop. Stellend dat dit orgel zou passen in de nieuwe kerk. En dat wij als bedrijf in staat waren om de opdracht tot nieuwbouw van het orgel met gebruikmaking van het bestaande materiaal, te realiseren. Daarna is alles in werking getreden," geeft Edskes aan.
Transporten
Met een 40-tons vrachtwagen zijn de in Denemarken gedemonteerde onderdelen naar onze bedrijfsvestiging in Zwitserland getransporteerd. Ongeveer één jaar zijn wij aan het werk geweest. In die periode heeft onze opdrachtgever - in vertegenwoordiging - enkele keren een kijkje bij het proces genomen. Uiteraard bleef er ook voortdurend over en weer contact, via mails, telefoon of skype. "De orgelcommissie is twee keer bij Bernhardt Edskes Orgelbouw in Wohlen geweest", geeft Dirk Jan Stout aan. Hij was lid van deze commissie.
Toen de werkzaamheden in het Zwitserse bedrijf waren voltooid, volgde opnieuw een zwaar transport met de onderdelen, maar nu met een perfecte update en gereed voor inbouw, naar de Ouddorpse kerk. Veel vrijwilligers hielpen bij het uitladen en bij de opslag van de onderdelen. Alles goed georganiseerd. Behalve steigerwerk is er in de gehele bouwfase geen enkele belemmering geweest voor een goede invulling van de erediensten.
Orgelbouwers
"In onze vestiging in Zwitserland werken acht personen", zegt Bernhardt Edskes. Een kunst-ambachtelijk bedrijf waarbij specialisme de ultieme boventoon voert. Ambachtelijk tot in de kleinste details. Houtbewerken, allerlei draaihout, pijpen maken, klankgeven, solderen en gieten. Smeed- en metaalwerk en niet te vergeten het meubelmaker vak. Wij zijn een gerenommeerd bedrijf. Verwerken opdrachten van Japan tot Amerika en zijn ook in Europese landen actief. Op dit moment voeren wij een opdracht uit voor een kerk in Neustadt bij Worms in Duitsland en binnenkort starten wij in Tokio/Japan. Dat onze productie in Zwitserland wordt uitgevoerd is niet zo verwonderlijk. Dit land staat bekend om zijn precisiewerk. Het is in de machine-industrie wereldwijd bekend. Dit denken en werken tref je weinig elders aan".
Goed bezig geweest
De afgelopen weken is keihard gewerkt om het orgelbouwproces te voltooien. Een gespecialiseerd schildersbedrijf (De Jongh uit Waardenburg) verrichtte het gewenste vakwerk (invoegen in het kleurenschema van de kerk), de orgelkasten werden geplaatst en het hekwerk werd uitgebreid. Vervolgens de intonatiefase en afrondend de generale stemming. Woensdag 24 juni volgt de ingebruikname. Dan zullen de klanken klinken van dit stadsorgel met circa 2500 pijpen. Kwaliteit kun je niet altijd betalen, zegt Edskes op een vraag over de kosten van een dergelijk omvangrijk project. Dit stadsorgel, nieuwbouw met het gebruikmaken van bestaand materiaal, scheelt wel 50 procent in kosten ten aanzien van een bouw van een volledig nieuw instrument van deze grootte. Orgelbouwer Bernhardt Edskes is bescheiden, bewogen, maar duidelijk trots op het eindresultaat. "Met vreugde durf ik te stellen dat we goed zijn bezig geweest", zegt hij.
