Nieuwe-Tonge gedenkt eigen oorlogsslachtoffers met herdenkingspaneel
NIEUWE-TONGE – In het kader van '70 jaar Vier je Vrijheid' werd woensdagmorgen 13 mei op de begraafplaats aan het Korteweegje in Nieuwe-Tonge een afsluitende plechtige bijeenkomst gehouden waarbij de slachtoffers uit de Nieuwe-Tongse gemeenschap herdacht werden die tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn omgekomen. Met de onthulling van een herdenkingspaneel met daarop de namen van de omgekomenen, met krans- en bloemleggingen, een toespraak door de burgemeester, het planten van een boom, voordrachten door nabestaanden en door basisschoolleerlingen, het taptoe signaal, een minuut stilte en afsluitend het gezamenlijk zingen van het Wilhelmus was het een waardig moment van herdenken en bezinning.
Door Hans Villerius
In stilte trok een veelkleurige stoet – gevormd door nabestaanden van de slachtoffers, door schoolkinderen die een witte anjer bij zich droegen, enkele ouders en veteranen – langs de graven op de Nieuwe-Tongse dodenakker. Voorop ging waarnemend burgemeester Jan Pieter Lokker, die een witte bloemenkrans meedroeg naar de plek waar de plechtigheid gehouden zou worden. Terwijl de stoet naderde speelde de plaatselijke muziekvereniging 'Apollo', met ondersteuning van muzikanten van andere eilandelijke muziekverenigingen, het in dit verband toepasselijke lied 'Als God, mijn God, maar voor mij is, wie is er dan mij tegen?' Intussen scheen een behaaglijke voorjaarszon door het zware groen van de bomen op de begraafplaats, van waaruit hoog boven de hoofden van de aanwezigen een verscheidenheid aan vogelgefluit echode.
Herdenken
De bijeenkomst werd georganiseerd door de plaatselijke vereniging Ring van Oranje, namens wie Maria Evers tot de aanwezigen een warm woord van welkom sprak. "Wij hebben in de achterliggende dagen gevierd dat we al weer zeventig jaar lang in vrijheid mogen leven. Maar bij vieren hoort ook herdenken. En dat doen we nu, door diegenen te gedenken die in Nieuwe-Tonge geboren zijn of geleefd hebben, maar slachtoffer zijn geworden van de Tweede Wereldoorlog, hoewel ze zeker niet allemaal strijders waren, maar gewoon opa, vader of zoon. Hen willen we herdenken met het onthullen van een paneel dat hier onthuld zal worden."
Het herdenkingspaneel kon gerealiseerd worden dankzij bijdragen van het Monuta Charity Fund, Lionsclub Goeree-Overflakkee, Verolme Trust, stichting WO2GO en Ring van Oranje. Daarnaast van enkele sponsoren die niet genoemd willen worden én vanuit een potje van de lokale bevolking via een inzameldoos bij Spar supermarkt Klapmuts.
Oorlogsslachtoffers
Op het paneel staan de namen van de negen Nieuwe-Tongse oorlogsslachtoffers, zo veel als mogelijk voorzien van een foto en een korte toelichtende tekst wie ze waren, hun geboortedatum en overlijdensdatum en -plaats, en hoe ze ten gevolge van de Duitse bezetting zijn omgekomen. Niet van alle slachtoffers kon deze informatie of een foto worden achterhaald, maar moest worden volstaan met het vermelden van alleen de naam, de geboortedatum en de overlijdensdatum en -plaats. Niettemin wordt op deze manier de herinnering aan hen allen levend gehouden en hebben ze een blijvende plaats in de samenleving gekregen. Het zijn Gerrit Camphens (overleden 06-06-1945), Cornelis Cramer (overleden 03-06-1945), Dingenis van den Ouden (overleden 02-03-1945), Wouter Kieviet (overleden 26-02-1941), Mattheus Schilperoort (overleden 06-11-1944), Willem van der Veer (overleden 26-01-1945), Jacob Visbeen (overleden 23-11-1944), Jacob Arie Verolme (overleden 09-11-1944) en Leendert van Zanten (overleden 15-01-1945).
Jaap Verolme
Bij één van hen werd deze morgen in het bijzonder stilgestaan: Jacob Arie (Jaap) Verolme. Zijn twee dochters Conny (72) en Marijke (70) vertelden over hoe hun vader aan zijn einde kwam en hoe het was om zonder vader op te groeien.
Nadat Jaap Verolme halverwege de oorlogsjaren was getrouwd en met zijn vrouw en kind naar Rotterdam was vertrokken, is hij daar ondergedoken. Hij studeerde theologie aan de universiteit van Utrecht, maar daar alle mannen zich melden voor de Arbeitseinsatz gingen alle universiteiten dicht. Verolme weigerde echter te gaan werken voor de Duitse wapenindustrie. In plaats daarvan werd hij actief in het verzet. Hij was betrokken bij de succesvolle bevrijding van Cor Vogelaar, de leider van het verzet op Goeree-Overflakkee, uit Duitse handen toen die op transport werd gesteld naar Vught. Kort daarna sloot hij zich aan bij de Knokploeg Zuid in Rotterdam en later werd hij enige tijd plaatsvervangend leider van het verzet op Voorne-Putten. Totdat het op 8 november 1944 misging. Die dag was hij bezig aardappelen rond te brengen bij ondergedoken personeel van de spoorwegen. Onderweg kwam hij een hem bekende koerierster tegen. Maar tijdens die ontmoeting werden ze door de Sicherheidsdienst gearresteerd. Er bleek verraad in het spel te zijn, waarbij de koerierster geschaduwd werd en zowel zij als Verolme in de val liepen. "'Beroof mij van het leven, maar mijn vrienden verraden, nooit!', zijn de woorden die Jaap tegen de Duitse overmacht heeft gesproken", zo vertelde dochter Marijke. "De volgende ochtend vroeg al, op 9 november 1944, werd hij uit zijn cel in de gevangenis te Scheveningen – het Oranjehotel – gehaald en naar de Waalsdorpervlakte gebracht, waar hij gefusilleerd werd. Pas geruime tijd na de oorlog werd hier zijn stoffelijk overschot gevonden, dat op 24 december 1946 werd herbegraven op de begraafplaats hier." Jaren later, op 5 mei 1983, werd Jaap Verolme postuum geëerd met het Verzetsherdenkingskruis.
Verborgen tranen
"Vader geloofde in God en in de Bijbel als het Woord van God", zo vervolgde Marijkes zus Conny. "Ook toen vader opgepakt was en wist dat dit hem het leven zou kosten, vertrouwde hij dat God voor zijn gezin zou zorgen én dat Nederland bevrijd zou worden. Zo bracht hij op 9 november het hoogste offer dat hij kon geven: zijn leven. Moeder wist echter nog van niets. Pas twee jaar later ontving ze zijn doodsbericht. Het was een verschrikkelijke slag. Moeder heeft zich altijd flink gehouden. Maar als ik zag dat ze huilde, huilde ik ook een beetje en probeerde ik ze te troosten. En als ik zag hoe andere kinderen een papa hadden bij wie ze op schoot konden, die met ze gingen wandelen, aan wie ze hun verhalen konden vertellen, dan voelde ik hoe erg ik dit miste. Maar ook later, toen ik tiener was. Wat moest het dan fijn zijn te weten dat je een vader hebt die voor je opkomt en je beschermt. Wat kun je dan de behoefte voelen aan een compliment van vader of, als dat nodig is, een knuffel of even zijn arm om je heen. Ik heb 't in stilte gemist en huilde verborgen tranen. Toch ben ik dankbaar voor de keuze die vader destijds maakte en de houding waarmee hij in het leven stond. Ik ben trots op mijn lieve papa!"
Verleden, heden en toekomst
Waarnemend burgemeester Lokker noemde het een waardevol initiatief, dat uit de plaatselijke bevolking zelf voortkwam, om de oorlogsslachtoffers te gedenken met een paneel en om voor de onthulling hiervan deze bijeenkomst te organiseren. "Verleden, heden en toekomst zijn hier vertegenwoordigd", zo gaf de burgemeester aan. "De mensen die wij herdenken en de reden waarom, zien op het verleden. Dit herdenken moeten we levend houden, niet alleen met het oog op onze ouderen, die de oorlog hebben meegemaakt, maar ook met het oog op onze jongeren. Het verleden heeft immers gevolgen gehad voor het heden. En wat heden gebeurt is van invloed op de toekomst. Vanuit het verleden kun je leren hoe je met de toekomst om moet gaan. Natuurlijk overkomen ons dingen, maar toch geven we zelf aan de toekomst vorm. Daar moeten we zorgvuldig mee omgaan. Door verdraagzaam te zijn en door niet meer ruimte voor onszelf op te eisen dan dat we een ander gunnen. Op een manier die niet ten koste gaat van de ander. Anders staan we opnieuw op de drempel van oorlog. Laten we dit in gedachten houden."
Nieuw leven
Tijdens het verdere van de bijeenkomst was er ook voor de jongeren van Nieuwe-Tonge een mooie rol weggelegd. Uit de groepen acht van beide plaatselijke basisscholen lazen kinderen de namen voor van de negen oorlogsslachtoffers van het dorp. En nadat eerst de burgemeester een witte bloemenkrans neerlegde bij het zojuist onthulde herdenkingspaneel, legden ook de kinderen er een witte anjer neer. Daarnaast legden van beide scholen twee jongens de laatste hand aan het planten van een boom in de nabijheid van het paneel. "Symbool voor nieuw leven", zo gaf Maria Evers daarbij aan. "Laten we hopen dat bij de herdenking in mei volgend jaar deze boom dat nieuwe leven laat zien."
Evt. breker:
"Beroof mij van het leven, maar mijn vrienden verraden, nooit!"
