Tijdverlies is hersenverlies
Een beroerte? Wacht niet te lang!
GOEREE-OVERFLAKKEE - Sinds het jaar 2000 wordt jaarlijks de Europese Dag van de Beroerte gehouden. Bedoeld als dag om in zo veel mogelijk landen in Europa aandacht te vragen voor het voorkomen en herkennen van een beroerte of Cerebro Vasculair Accident (CVA), om zo te werken aan een zo groot mogelijke reductie van het aantal beroertes én dat mensen die erdoor getroffen worden de juiste hulp krijgen. Ook in Nederland en op Goeree-Overflakkee wordt de Europese Dag van de Beroerte gehouden, dit jaar op dinsdag 12 mei a.s. In dit artikel vertellen, vanuit een verschillend vertrekpunt, drie mensen over het gevaarlijke verschijnsel dat wij beroerte noemen. Een soort drieluik dus.
Door Hans Villerius
Aan het woord komt iemand die door een beroerte getroffen werd en wiens leven daardoor van de ene op de andere dag er totaal anders uit kwam te zien. Daarnaast iemand met wie degene die door een beroerte wordt getroffen in eerste instantie regelmatig mee te maken heeft: de CVA verpleegkundige. En ook iemand die als activiteitenbegeleidster in de dagelijkse praktijk ziet hóeveel dingen - zij het anders en aangepast - toch nog mogelijk blijven om te doen voor mensen met een niet aangeboren hersenletsel, waar ook de beroerte toe behoort. En het is opmerkelijk dat beide hulpverleners, onafhankelijk van elkaar en elk op hun eigen werkterrein, dezelfde boodschap hebben: Een beroerte? Wacht niet te lang!
Traumatisch
Wie zal ten volle beseffen wat het inhoudt, een leven na een CVA, dan alleen degene die er zelf mee te maken kreeg? Eén van degenen die het kan vertellen is Els. We ontmoetten haar in Ophelia, aan de Oranjestraat in Sommelsdijk, het activiteitencentrum van de Gemiva-SVG groep voor mensen met een niet aangeboren hersenletsel.
"Zo maar opeens, volslagen onverwachts wordt je erdoor getroffen. Van het ene op het andere moment verkeer je in een levensbedreigende situatie. Je lichaam laat 't afweten. Je kunt dingen niet meer. Je moet geholpen worden. In één keer ben je kwetsbaar en afhankelijk geworden. Je durft niet meer op je lichaam te vertrouwen. Alle vastigheden die je in 't leven dacht te hebben, ben je ineens volslagen kwijt. Het enige wat overblijft zijn gevoelens van ontreddering. Later gevolgd door een periode van rouw, als je ondervinden moet en wanneer de harde werkelijkheid tot je doordringt dat het leven waarin je zonder belemmeringen en beperkingen alles doen kon, voorgoed verleden tijd is. Als je een leven moet aanvaarden dat je als totaal ontwricht ervaart en waarin je voortaan hulpbehoevend bent. Het is een traumatische ervaring, een zware en diepe weg."
Structuur
In Ophelia is ook Lydia. Zij is hier activiteitenbegeleidster en herkent wat Els vertelt ook bij andere mensen die in Ophelia activiteiten krijgen aangeboden.
"Het is een heus rouwproces waar mensen doorheen gaan", vertelt Lydia. "Eerst ben je totaal confuus van wat je zo plotseling bent overkomen. Dan volgt een periode van knokken en er vol tegenaan gaan om vaardigheden die je kwijt bent geraakt weer terug te winnen. En als dan steeds helderder wordt dat je voorgoed en onherstelbaar terrein hebt verloren, dan breekt er opnieuw een moeilijke periode aan. Van verdriet, van boosheid, van moedeloosheid, van angst dat 't weer gebeurt. Heel wat keren zie je deze mensen dan ook in een depressie terechtkomen. En vergeet niet wat dit ook betekent voor de huisgenoten. Natuurlijk verschilt het wel van persoon tot persoon, maar heel belangrijk is het dat mensen die door een beroerte zijn getroffen zo gauw als het kan weer gaan ontdekken dat ze tóch nog zo heel veel kunnen, zij het aangepast. Dat, in tegenstelling tot hoe ze 't dikwijls voelen, het níet 'over is'. Absoluut niet zelfs. In een activiteitencentrum als hier bijvoorbeeld worden diverse activiteiten aangeboden waarbij aansluiting gezocht wordt bij de persoonlijke mogelijkheden, hulpvraag gestuurd. En als dan ondervonden wordt dat inderdaad nog een heleboel dingen gedaan kunnen worden, dan is het geweldig om te zien hoe mensen weer helemaal kunnen opleven. Daarom kunnen we er niet genoeg op hameren om aan te geven: blijf niet te lang thuis zitten na een beroerte. Voor je 't weet zit je vanwege de uitzichtloosheid, naast alles wat je al hebt moeten doorstaan, ook nog 'ns in een depressie, terwijl het zo anders kan! Hoofddoel van het activiteitencentrum is weliswaar niet primair de activiteiten zelf die gedaan worden, maar het weer structuur vinden in het leven. En daarom: wacht niet te lang!"
Els is het helemaal eens met wat Lydia zegt. "De maatschappelijk werkster door wie ik tijdens het revalidatieproces werd begeleid, heeft me gestimuleerd om naar het activiteitencentrum te gaan." Zo is Els vijf jaar geleden bij Ophelia terecht gekomen en daar heeft ze geen moment spijt van gehad. "Je ziet weer andere mensen, je kunt er je verhaal kwijt, er wordt naar je geluisterd en je wordt ook begrepen. Het helpt bij het verwerkingsproces. Daarnaast dóe je ook weer dingen. Dingen die bij je passen. Bijvoorbeeld met glas in lood werken, of andere dingen die een beroep doen op je creativiteit. Het is echt een remedie tegen depressiviteit en je hervindt hier structuur in je leven."
Overigens kan het ook slechts tijdelijk zijn, voor enkele jaren, dat iemand na een beroerte deelnemer is van een activiteitencentrum.
Acute situatie
Ria is CVA verpleegkundige in Het Van Weel-Bethesda Ziekenhuis te Dirksland, waar ze één keer in de week spreekuur heeft en ze de mensen ziet die getroffen zijn door een CVA of door een TIA. "In Nederland zijn dat er heel veel", weet ze: "47.000 per jaar, dat is 126 mensen per dag!" Ria legt kort uit wat het verschil is tussen een CVA en een TIA. "Beide zijn een stoornis in de doorbloeding van de hersenen. Een TIA is kortdurend, maar een CVA duurt langer en is daarom meestal ernstiger. Een CVA kan een hersenbloeding zijn, waarbij dus een bloedvat in de hersenen is geknapt, of het kan een herseninfarct zijn, waarbij een hersenbloedvat wordt afgesloten. Maar het kan direct worden herkend als iemand een CVA of een TIA heeft: een scheve mond, krachtsvermindering of verlamming van arm of been, en onduidelijke of vreemde spraak. En bovenal: dat één of meer van deze verschijnselen er plotseling zijn, je voelt het in 't geheel niet aankomen. Het is dan ongelooflijk belangrijk dat zo snel mogelijk hulp op gang komt, dus dat de huisarts wordt gebeld. Of, omdat er sprake is van een acute situatie, dat meteen 112 wordt gebeld. Want hier geldt: tijdverlies is hersenverlies! In geval van een infarct moet binnen vier en een half uur na het ontstaan van een beroerte medicatie zijn toegediend om een aanwezig stolsel op te lossen, of behandeling zijn gestart om de bloedvatafsluiting in de hersenen op te heffen. En de tijd daarvóór is hard nodig voor onderzoek om door CT-scan vast te stellen of het om een hersenbloeding of een herseninfarct gaat en tegelijkertijd de oorzaak ervan te achterhalen. Dat kan hartritmestoornis of een verstopping in de halsslagaders zijn, of hoge bloeddruk, een te hoog cholesterolgehalte of een te hoog bloedsuikergehalte. Soms is het mogelijk om in de acute fase een aanwezig stolsel te verwijderen. Dan moet hiervoor binnen zes uur na het ontstaan van de klachten, dus met spoed, ook nog naar het Erasmus Medisch Centrum in Rotterdam worden gereden. Nogmaals: een beroerte is een acute situatie."
Het behandeltraject dat daarna volgt - revalidatie, waarbij fysiotherapie, ergotherapie, logopedie, diëtist, neuroloog en CVA verpleegkundige betrokken zijn - is erop gericht dat schade op de langere termijn zo veel mogelijk wordt voorkomen. "Gelukkig bereiken we hiervoor tegenwoordig wel meer dan vroeger, maar het belangrijkste hiervoor blijft: wees er op tijd bij als iemand door een beroerte wordt getroffen. Wacht niet te lang! Want in Nederland is een beroerte toch oorzaak nummer één van blijvende invaliditeit", zo benadrukt Ria.
Dag van de Beroerte
Om voor dit alles breed de aandacht te vragen, wordt jaarlijks de Europese Dag van de Beroerte gehouden, dit jaar op dinsdag 12 mei. Op Goeree-Overflakkee wordt die dag in het restaurant van Het Van Weel-Bethesda Ziekenhuis van 15.00 tot 17.00 uur een informatiebijeenkomst gehouden die vrij toegankelijk is en waar iedereen welkom is. Verschillende organisaties die betrokken zijn bij de zorg en begeleiding van CVA patiënten zijn er met infostands aanwezig. U kunt er gratis diverse tests laten doen om te controleren in hoeverre u risico loopt door een beroerte getroffen te worden. Er worden presentaties gegeven door een CVA verpleegkundige en door Stichting ZIJN. Laatstgenoemde gaat in op de mogelijkheden voor mantelzorg en verdere ondersteuning. En ook zijn fysiotherapie, ergotherapie, logopedie en een verpleegkundige van de afdeling Neurologie/Cardiologie van het Dirkslandse ziekenhuis aanwezig om belangstellenden van de nodige informatie te voorzien. Dit alles met als hoge doel: herken een beroerte, ken de risico's en voorkom zo veel mogelijk schade op de langere termijn wanneer u of iemand in uw directe omgeving door een beroerte wordt getroffen. En in dat geval: wees er snel bij, wacht niet te lang!
[Evt. breker:]
"Een beroerte is een acute situatie!"
