Gedane zaken

Melk van eigen koeien verkopen, daar begon het mee

4 maart 2015, 10:02

GOEDEREEDE – Pas kwam er nog een nieuw boek van Frans van Heest op de markt. Het gaat over zijn militaire diensttijd in Nederlands-Indië, herinneringen uit de jaren 1947 en 1948. Daarnaast schreef hij een bundel met Bijbelse gedichten, waarvan ook nog een luxe uitgave verscheen, en een boek over de twee laatste oorlogsjaren in Ouddorp (Het Engelse dorp op de kop van Goeree). Maar het meest bekend werd hij met Neringdoenden in Goedereede, een boek in twee delen over winkeliers en ambachtslieden in de jaren dertig. Zelf was hij ooit ook winkelier.

Door: Kees van Rixoort

Frans van Heest (1927) weet te vertellen dat er in zijn jeugd in Goedereede elf plaatsen waren waar je melk kon kopen. Mensen die een paar koeien hadden, verkochten de melk aan de deur en verdienden zo een centje bij. "Mijn ouders verkochten ook melk en gingen het op een gegeven moment met de bakfiets bij de mensen thuis brengen", aldus de geboren en getogen Goereeër, die als jochie al hand-en-spandiensten verrichtte in de melkhandel. De familie Van Heest had een stukje land met zeven of acht melkkoeien.

In de oorlog vielen er een paar melkhandelaren af en na 1945 waren er nog drie van de elf over in Goedereede. Frans van Heest begon in 1955 voor zichzelf. Hij kocht een bakkerswinkel in de Pieterstraat – een oom van zijn moeder stopte met bakken en brood verkopen – en bouwde die om tot zuivelzaak.

Klanten overnemen

Uiteindelijk bleef dat als enige verkooppunt van melk en zuivelproducten over. "Eerst stopte de melkhandelaar op Havenhoofd. 'Frans, je kunt mijn klanten overnemen', zei hij. Toen ging ik ook Havenhoofd bedienen." Later stopte die andere ook en omvatte de klantenkring van Frans van Heest heel Goedereede plus buitengebied, tot de Oostdijk toe. De bakfiets was inmiddels ingeruild voor een bestelwagentje. En de melk was niet langer afkomstig van eigen koeien, maar uit de melkfabriek. Eerst stond die fabriek in Stellendam, later in Ouddorp en weer later in Middelharnis.

De melkhandel groeide eind jaren tachtig uit tot een ware supermarkt. Van Heest zag het verenigingsgebouw in de Pieterstraat te koop staan – buiten de oude kern van Goedereede was een nieuw gebouw neergezet – en zag er wel brood in. In 1976 liet hij de zuivelwinkel opnieuw ombouwen, nu tot woonhuis, en realiseerde hij in het voormalige verenigingsgebouw dus een supermarkt. "We hadden een flinke winkelruimte en een magazijn achter de winkel."

Drie uur 's nachts

De supermarkt heeft daar nog flink wat jaren gezeten, in een straat die van oudsher een echte winkelstraat was (zie kader). Maar handig was het niet, een winkel bevoorraden in zo'n smal straatje. Grote vrachtwagens konden er niet eens komen. En voor de bewoners van de Pieterstraat was het niet prettig als om drie uur 's morgens de melkwagen kwam lossen. De gemeente wilde de supermarkt verplaatsen naar een betere locatie en deed Klaas, de zoon van Frans die de zaak had overgenomen, het aanbod om naar een boerenschuur aan de Doelweg te verhuizen.

Dat gebeurde in 1986, en daar is de in 2003 verbouwde en heropende winkel nog steeds te vinden, onder de naam Onze Supermarkt, een door Klaas van Heest zelf ontwikkelde winkelformule, waarin bijvoorbeeld ook veel ruimte is voor producten uit de regio. "De klant reageert er goed op", zegt Klaas. "Vorig jaar hebben we beter gedraaid dan de gemiddelde supermarkt." Sowieso is het bijzonder dat er in een kleine plaats als Goedereede nog zo'n winkel is.

Toen Klaas eigenaar van de supermarkt was geworden, betekende dat niet het afscheid van zijn vader. Frans bleef er tot zijn vierenzestigste werken en reed, ook vanuit de Doelweg, nog enige jaren met de winkelwagen door het buitengebied.

"Het was een mooie tijd", blikt Frans van Heest terug. "Ik was altijd graag aan het werk, heb er nooit moeite mee gehad. Altijd halfzes, kwart voor zes je bed uit om de wagen te laden." Als je overal aan de deur komt, ken je bijna iedereen. Daar kwam nog bij dat Van Heest ook nog zesentwintig jaar in de kerkenraad zat. Hij was dus vaak onder de mensen en had een druk leven.

Stil in het dorp

Goedereede is erg veranderd, vindt hij. "Je ziet tegenwoordig amper nog volk op straat. Het is stil in het dorp." Hij beschrijft de jaren dertig, toen de smid op de markt actief was, er werklozen op straat rondzwierven en er heel veel winkels en winkeltjes waren. "Je raakt verwonderd als je hoort wat er in de jaren dertig allemaal aan middenstand was. Elke jonge weduwe begon een winkeltje om de kost te verdienen, want van de overheid kreeg je niets…"

<kader>

Pieterstraat in de jaren dertig

De Pieterstraat was een echte winkelstraat. Nu is er alleen nog een bakker gevestigd, naast een webshop voor kleding. Waar vroeger de supermarkt van Frans van Heest, en later zijn zoon Klaas, was te vinden, staan nu drie woningen. Het verenigingsgebouw is gesloopt.

In de jaren dertig telde de Pieterstraat de volgende neringdoenden:

- kruidenier

- schilder

- opkoper van dode mussen

- tabakszaak

- kleermaker

- schoenmaker

- kruidenier

- bakkerij (bestaat nog)

- kolenboer

- tabaks- en boekenzaak

- slager