Gedane zaken
HERKINGEN – Wie nu over de Kaaidijk loopt, kan het zich amper voorstellen, maar aan het begin – vanaf de visbank gezien – was ooit een imposant koopcentrum. Het was van Henk en Leny Witvliet en inwoners van Herkingen, maar ook wel klanten van elders, konden er terecht voor van alles en nog wat: de dagelijkse boodschappen, kleding, textiel, gordijnen, vloerbedekking en meubels. Een echte Winkel van Sinkel. Het schijnt dat er nu appartementen komen op deze enigszins verpauperde plek.
Door Kees van Rixoort
Henk en Leny Witvliet verkochten de zaak in februari 1993, tweeëntwintig jaar geleden alweer. Dat was het einde van een tijdperk, dat meer dan honderd jaar eerder was begonnen. Jasper Witvliet, de opa van Henk, startte de winkel iets verderop aan de Kaaidijk. Er is een oude foto van het winkeltje met op de gevel reclameborden van Kloosterbalsem en Borstsiroop.
Besteldienst
Het was een kruidenierszaakje, uit nood geboren. Jasper Witvliet had een ongeluk gehad en kon zijn beroep van landarbeider niet meer uitoefenen. Een winkel bood uitkomst. Hij had er een 'hit en kar' bij, waarmee hij een besteldienst onderhield tussen Herkingen, Middelharnis en Battenoord. "Het kon weleens even duren voordat de terugreis vanuit Battenoord begon. Dan kwam het paard op eigen houtje naar Herkingen", heeft Henk Witvliet horen vertellen over die jaren.
Toen het winkeltje te klein werd, ontstond het plan om een nieuw pand te bouwen. Dat gebeurde, een paar huisnummers verderop, aan de andere kant van het gemeentehuis. De winkel, gebouwd waar twee oude huisjes waren gesloopt, ging in 1932 open. Het was een moderne zaak, voor die tijd, met twee etalages: rechts kruidenierswaren en links manufacturen. Jaspers zoon Ruilof runde de winkel langere tijd.
Daarna kwam de zaak in handen van diens zoon Henk, die van jongs af aan al hand-en-spandiensten had geleverd en halverwege de jaren vijftig was opgeleid aan de kruideniersvakschool in Utrecht. Hij herinnert zich de winkel van zijn jonge jaren nog goed. "Bijna alles werd los verkocht. Stroop hadden we in grote drums van 40 kilo. De klanten kwamen met een kannetje naar de winkel om het met stroop te laten vullen. Suiker, griesmeel, hagelslag, puddingpoeder, ulevellen – het was allemaal onverpakt."
Het was ook een tijd dat de middenstand van Herkingen nog op niveau was. Henk en Leny noemen een slager, een groenteboer, een schoenmaker, twee bakkers en wel vier kruidenierszaken. Levensmiddelen waren niet alleen in hun eigen winkel te koop, maar ook in de zaken van Jan Huizer, Jan de Geus en mevrouw Kievit-Hoogland.
Bonnetterie
De familie bouwde de winkel verder uit, letterlijk en figuurlijk. Het aantal vierkante meters groeide na verbouwingen en uitbreidingen in de jaren zestig en zeventig. Er kwam kleding bij: van overalls en petten tot bonnetterie en zwemkleding. Naast huishoudtextiel en garen. Boven was een showroom met onder andere ledikanten, woningtextiel en vloerbedekking. Het kruideniersgedeelte van de zaak was vanaf 1978 een supermarkt, eerst van Centra, later onder de naam Casper, een formule van Schuitema, waaronder ook C1000 viel. Voor bijvoorbeeld tijdschriften, tabak, Campingaz, drogisterijartikelen en filmrolletjes kon men ook in 'het warenhuis' aan de Kaaidijk terecht.
Het liep prima, ook op de afdeling woninginrichting, waar de klant kon rekenen op mooie kortingen. "De vloerbedekking legden we zelf en we hingen bijvoorbeeld ook de gordijnrails aan het plafond", vertelt Henk, die eraan toevoegt dat het altijd hard werken was, van 's morgen vroeg tot 's avonds laat. Gelukkig hadden ze een goed team, waarin ook de zus van Henk, Els, een rol van betekenis speelde.
Bezorgen aan huis deed Witvliet ook. Eerst op de Zundapp, later met een auto. En ook buiten het dorp. Daardoor en door de natuurlijke aantrekkingskracht vanuit Herkingen kon de zaak het lang volhouden. In 1993 kwam er de kans om alles te verkopen en die lieten Henk en Leny zich niet ontgaan. Jaap de Berg nam de zaak over. Hij zette de supermarkt voort, het textiel ging eruit. Later kwam de winkel nog in andere handen. Enkele jaren geleden ging de zaak aan de Kaaidijk dicht; in de nieuwbouw (De Lignie) kwam een nieuwe supermarkt. Sindsdien is wat ooit het koopcentrum van Herkingen was een verpauperde hoek, die hopelijk spoedig een nieuwe bestemming krijgt.
Sociale contacten
Henk en Leny kijken terug op een prachtige tijd. "Ik vond het heerlijk", zegt Leny. "Al die sociale contacten… We hadden een hoekje voor de kinderen, met een beer en wat speelgoed." Moeders lieten daar gerust hun kroost even achter. Het kon allemaal. Het waren andere tijden. Tijden zonder Hema, grote supermarkten en veel mobiliteit. Tijden dat je nog boodschappen deed in je eigen dorp. Leny Witvliet: "Het was een hele goede tijd, de klanten waren je kennissen."
Tastbare herinneringen
Henk en Leny Witvliet woonden vroeger boven de winkel aan de Kaaidijk. Makkelijk was dat. In 1993, na de verkoop van de winkel, kwam daar een eind aan. Ze wonen nog steeds in Herkingen en in hun woning zijn nog veel tastbare herinneringen aan vroeger te vinden.
Het begint al in de hal. Daar staat bijvoorbeeld de weegschaal. Er hangen scheppen aan de wand, waarmee onder meer spliterwten in zakken werden geschept. Een medicijnkastje bevat een paar flessen levertraan (ook echt iets van vroeger), een gloeilamp uit de oorlog, een pakje tabak (Van Rossum's Troost), een aantal griffels en witte boorden (die voor een kwartje over de toonbank gingen).
"Weet je wat dit is?", vraagt Henk Witvliet. Hij laat een slanke tang zien. "Hiermee kon je de 'vingers' van glacéhandschoenen oprekken als ze iets te smal waren." Boven de deur hangt een gobelin, met een stadsgezicht van waarschijnlijk Brussel. "Die verkochten we ook." Verder: een meetstok (zonder koperen knopje), een garenautomaat van Zebra Garens en een trechter waarmee de gemalen koffie in een pak kon worden gestort. De koffiemolen zelf staat in de huiskamer.
