Cygnus is onmisbaar bij 'bewegwijzering' op het water
GREVELINGEN – Watersporters en beroepsvaarders weten er – als het goed is - alles van hun vaarroute rondom het eiland wordt keurig uitgezet door boeien en tonnen. Deze bakens zijn er niet zomaar gekomen en hun levensduur is niet eeuwig. Daarom zorgt een aantal mensen met hun schepen van Rijkswaterstaat ervoor dat de vaarwegmarkeringen er steeds piekfijn bij liggen. Onlangsdeed zich de gelegenheid voor om een stukje van dit werk van dichtbij mee te maken. Wij waren te gast op de Cygnus, een dienstvaartuig van de Rijksrederij van Rijkswaterstaat.
Tekst en foto's Adri van der Laan
Lennard de Graaff is schipper (kapitein) op de Cygnus. Vanuit de thuishaven Bruinisse stuurt hij bij het eerste daglicht de Cygnus de Grevelingen op;het werkterrein van deze dag. "Wij doen veel werk op de Grevelingen", legt de in Goedereede wonende schipper uit, als we in een klein uurtje vanuit de Bruinisse naar de Brouwersdam varen. "Mijn familie komt oorspronkelijk uit Ouddorp en vrijwel allen hebben op de Grevelingen als visser gevaren en na de afsluiting van de Brouwersdam heeft mijn opa er met een hengelsportboot gevaren". Hij herinnert zich nog dat hij als kleine jongen menig roeitochtje op de Grevelingen heeft gemaakt. "Dan is het wel mooi dat ik nu veel op de Grevelingen werk".
Bemanning
De bemanning van de Cygnus bestaat uit vijf leden, de schipper die aan het roer staat, de machinist en drie matrozen die voornamelijk op het dek werken aan de tonnen en boeien. Hoewel men veel werk heeft aan de vaarwegmarkeringen op de Grevelingen is het werkgebied van de Cygnus groter, men werkt voornamelijk van de Grevelingen tot en met de Westerschelde. Maar soms is hun werkgebied verder weg. Zo is de Cygnus kort geleden voor een paar weken naar Limburg geweest voor wat werkzaamheden, maar doorgaans zijn de wateren in zuidwest Nederland het werkterrein.
Tijdens de 'novemberrust' op de Grevelingen is het nauwelijks voor te stellen dat in de zomermaanden het hier wemelt van de vele recreanten met hun vaartuigen. Ook maakt een aantal beroepsvaarders gebruik van het Grevelingenmeer. Nu is de Grevelingen lang niet overal bevaarbaar vanwege ondiepten, natuurgebieden en oesterpercelen. Daarom heeft Rijkswaterstaat een uitgebreide vaarwegmarkering onder haar hoede. Deze tonnen en boeien moet de vaart op het meer in goede banen leiden. Doorgaans lukt dit ook want de markeringen worden goed bijgehouden.
Wie niet zo bekend is met het reilen en zeilen op het water zal nauwelijks het verschil tussen boeien en tonnen weten. Lennard legt uit dat grofweg gezegd tonnen onverlicht zijn en boeien verlicht. Het is de taak van de bemanning van de Cygnus om de boeien en tonnen te controleren. De boeien wordt gecontroleerd of de verlichting – op zonne-energie – nog werkt en of de verlichting nog goed zichtbaar is. Deze verlichte boeien worden voornamelijk gelegd waar drukke vaarwegen elkaar kruisen. Op de Grevelingen zijn nauwelijks boeien. Maar tonnen zijn er des temeer. Vele honderden van deze groene, rode, rood-groene of groen-rode tonnen zijn over het meer verspreid. Met de tonnen worden de vaarwegen aangegeven. Daarnaast markeren de tonnen ook de toegang tot de verschillende havens aan de Grevelingen en de ligplaatsen bij de eilanden en zandplaten.
Deze dag was ingeruimd voor het onderhoud van de tonnen. Iedere ton heeft een nummer met één of twee letters ervoor de nummers corresponderen met de kaarten die veel watersporters aan boord hebben en de letters geven aan in welk deel men van de Grevelingen vaart.
Aan boord van de Cygnus staan verschillende computers op één van deze apparaten wordt de staat van iedere ton of boei bijgehouden. Volgens een bepaalde cyclus komen in een jaar alle tonnen aan de beurt om gecontroleerd te worden. Dat is dan de complete betonning in het werkgebied: de Grevelingen, Veerse meer, Oosterschelde, Schelde-Rijnkanaal en de Maas tot aan Maastricht.
Manoeuvreren
Onder de haven van Scharendijk wordt aangelegd bij de eerste ton van die dag. Lennard manoeuvreert de Cygnus langszij de ton, zodat met de kraan de ton aan boord kan worden gehesen. De ton zelf weeg niet zo zwaar, want deze is van kunststof. De ketting en de 560 kilo zware steen die de ton op de plaats houdt is natuurlijk veel zwaarder. De ijzeren ketting heeft een lengte van ongeveer twintig meter.
Als de ton uit het water wordt getakeld valt het op dat de eerste tien meter van de ketting tien keer zo dik is geworden van de vele aangroei op het metaal. Deze aangroei die zich in de loop van de jaren heeft gezet bestaat voornamelijk uit mosselen. Als de boei en de ketting eenmaal aan dek is. Wordt met de hogedrukspuit de ton en ketting schoongespoten. De mossels gaan direct weer terug naar het water. Vervolgens wordt de ton, de ketting en de steen goed gecontroleerd. Als de ketting zodanig is gesleten wordt het dunne stuk met een snijbrander er van tussen uitgehaald. Vervolgens wordt het deel vervangen door een nieuwe ketting. Na controle van de sluitingen wordt de boei weer teruggezet op de plaats waar deze dan ook hoor te staan. Met behulp van navigatieapparatuur wordt de Cygnus weer op precies dezelfde plaats gemanoeuvreerd, zodat de ton weer op exact dezelfde plaatst ligt.
Deze handeling wordt vele malen op een dag herhaald. De ene keer moet de ketting volledig vernieuwd worden en een andere keer behoeft deze alleen maar te worden schoongespoten.
Naast het onderhoud van tonnen en boeien is men ook paraat als een van de markeringen is losgeslagen. "Dan komt er een melding van een passant binnen dat een ton ergens anders drijft of het valt op dat er een ton gemist wordt. Op de Grevelingen wordt een ton vrijwel altijd – na wat zoekwerk – teruggevonden. Op de Ooster- en Westerschelde verdwijnen ze wel eens richting zee", legt Lennard uit.
Veiligheid
De Rijksrederij stelt alles in het werk om de boeien en tonnen op de vaarwegen in een goede conditie te houden. Hierbij geldt dat de veiligheid van zowel de beroeps- als de recreatievaart voor alles gaat. De Cygnus, de andere schepen en hun bemanningen doen er alles aan om dit streven uit te voeren.
