Boek 'Het lot van de MD3 Anna' is een monument voor de Menheerse vissers
MIDDELHARNIS – Als je heel goed kijkt, zie je op het bekende schilderij 'Het laantje van Middelharnis' van Meindert Hobbema de masten van de vissersschepen boven de horizon uit steken. Eind zeventiende eeuw, toen Hobbema het dorpsgezicht schilderde, was Middelharnis al een vissersdorp. Het zou dat nog lange tijd blijven. De Menheerse vissers stonden bekend als zeer vakbekwaam. Vooral het uitzetten en inhalen van de beug ging hun heel goed af. Begin twintigste eeuw kwam er een eind aan de visserij vanuit Middelharnis. In de nadagen verging de vissloep MD 3 Anna met man en muis op de Noordzee. De geschiedenis van dit schip staat centraal in het boek 'Het lot van de MD 3 Anna' van Fons Grasveld, dat afgelopen zaterdag werd gepresenteerd in het oude raadhuis van Middelharnis.
Door Kees van Rixoort
De MD 3 Anna kwam in 1902 in bezit van reder Kolff in Middelharnis. Het schip was in 1894 gebouwd in Vlaardingen en voer aanvankelijk rond als Noordster. Reder Kolff – één van de twee reders in het Flakkeese dorp; de ander was Slis – vernoemde het schip naar zijn echtgenote Anna Elisabeth. De MD 3 Anna was zo uitgerust dat de bemanning – altijd dertien man – met behulp van twee technieken haring, kabeljauw en schelvis aan boord kon brengen: beug- en vleetvissen. De opbrengsten waren dan ook goed.
Op 11 december 1911 vertrok de MD 3 Anna onder leiding van schipper Anthony den Braber voor de eerste reis van het seizoen. Voor Kerst was de eerste vangst in IJmuiden gebracht. De opbrengst was 511 gulden. Op 7 januari 2012 volgde de tweede vangst, die exact 200 gulden meer opbracht. Twee dagen later vertrok de MD 3 Anna weer, om niet meer terug te keren. Vermoedelijk is het schip op 17 of 18 januari vergaan tijdens een niet eens zo heel heftige storm.
Rouw en armoede
De dertien bemanningsleden verdronken, de jongste – een inwoner van Vlaardingen – was 13 jaar. Negentien kinderen verloren hun vader. Voor de weduwen, die soms tegen beter weten in bleven geloven in een terugkomst van hun echtgenoot, braken moeilijke tijden aan. Afgezien van het gemis en de rouw, braken armoedige tijden aan. Sommige weduwen begonnen een winkeltje om in de kost te voorzien. Net na de ramp waren er wel initiatieven om geld in te zamelen voor de nabestaanden, zoals een optreden van het dameskoor van Middelharnis en Sommelsdijk.
Precies honderd jaar na de ramp, begin 2012, kwamen nakomelingen van de bemanning naar Middelharnis voor een sobere herdenking. Fons Grasveld, echtgenoot van een van die nakomelingen, was er ook. "Die herdenking wekte mijn belangstelling, als aangetrouwde buitenstaander en als overkanter die geen ervaring had met de visserij. Maar als antropoloog en documentairemaker raakte ik wel geïnteresseerd in die kleine vissersgemeenschap in Middelharnis. Ik wilde meer te weten komen over het schip, de bemanning en hun gezinnen", zei hij zaterdag in het volle raadhuis van Middelharnis.
Zoektocht
Grasveld dook de archieven in, las van alles over de visserij en bundelde alle informatie vervolgens in 'Het lot van de MD 3 Anna'. Tijdens zijn zoektocht had hij vooral veel aan de hulp en adviezen van Jan Both, archivaris van het Streekarchief Goeree-Overflakkee, en Jan van de Voort van Museum Vlaardingen, dat voorheen bekend stond als het Visserijmuseum. Both en Van de Voort ontvingen zaterdagmiddag dan ook de eerste exemplaren van het boek.
In het boek staat de ramp van de MD 3 Anna plus de nasleep centraal. Maar de auteur gaat ook in op de betekenis van de visserij voor Middelharnis. Hij schetst voorts een beeld van het leven van gewone mensen, met hun noden en behoeften. Al met al geeft 'Het lot van de MD 3 Anna' een indrukwekkende beschrijving van een vissersgemeenschap van honderd jaar geleden.
De uitgave is mogelijk gemaakt dankzij meerdere sponsors, die vinden dat het vastleggen van de geschiedenis belangrijk is en dat de vissers van Middelharnis een monumentje verdienen. Het rijk geïllustreerde boek kost 19,50 euro en is verkrijgbaar bij de boekhandels in Middelharnis, Sommelsdijk en Oude-Tonge. Het is ook te bestellen via de website www.md3anna.nl.
<foto's>
De enige foto van de MD3 Anna. Fons Grasveld wist de plaats waar het vissersschip uit Middelharnis vaart te lokaliseren. Het is niet ver van de haven van IJmuiden (foto collectie Streekarchief Goeree-Overflakkee).
Het Vissersstraatje, waar de vissers van rederij Kolff woonden (foto collectie Riet Verbiest). Er staan alleen vrouwen en kinderen tot 13 jaar op de foto. Vanaf 13 jaar waren de mannen immers op zee. De huizen aan het Vissersstraatje zijn na de watersnoodramp van 1953 gesloopt. Het Verlengde Vissersstraatje, met woningen voor vissers van rederij Slis, is er nog wel. "Deze straatjes vormden een gemeenschap met onderlinge saamhorigheid. Iedere bewoner had wel een familielid verloren op zee. Men steunde elkaar", aldus streekarchivaris Jan Both. Hij bedankte Fons Grasveld voor zijn werk en het boek dat daarvan het resultaat is. "Een prachtig mooi document. Een monumentje voor al die vissers."