De bakker die vertrok uit de Oranjestraat
SOMMELSDIJK – Boekhandel Van der Boom is er nog. De lampenzaak op de dijk, bakker Koese en de Ekoshop naast de molen. Oh ja, en Albert Heijn natuurlijk. Maar dan heb je het wel zo'n beetje gehad met het winkelbestand van Sommelsdijk. Volgens Bram Bienefelt telde het dorp in de jaren '50 en '60 nog ongeveer tachtig ondernemers. Hij somt de zeven bakkers moeiteloos op: Kats, Grijn, Noordijk, Van Erkel, Van der Laan, Van der Hout en Bienefelt zelf. Zijn bakkerij aan de Oranjestraat ging in 1986 dicht.
Door Kees van Rixoort
Bakkerij Bienefelt is een zaak met veel historie. In 1896 startte Jacob Bienefelt, de grootvader van Bram, de zaak aan de Voorstraat in Sommelsdijk. Hij was de zoon van een bakker in Scharendijke. Zijn vrouw, Aaltje Dalebout, kwam uit dezelfde wereld. Zij was de dochter van een bakker uit het belendende Brouwershaven. Als jong echtpaar togen Jacob en Aaltje naar Flakkee. De bakkerij die ze overnamen was enigszins verlopen, maar Bienefelt wist de zaak nieuw leven in te blazen. De klanten hadden veel waardering voor de producten die hij maakte, veelal volgens Zeeuws recept, zoals speculaas en bolussen. De oorspronkelijke handgeschreven recepten bewaarde Jacob angstvallig in een kluis, en ook zijn nazaten deden dat.
Bienefeltjes
De zaak floreerde, ook door de populaire 'bienefeltjes'. Deze koekjes gaan ruim 125 jaar later nog steeds over de toonbank. Maar niet meer in Sommelsdijk…
De zoon van Jacob Bienefelt, Han, nam de bakkerij over in de jaren '30. Het was crisistijd, maar dat weerhield de ondernemende bakker er niet van om een nieuwe bakkerij plus winkel en woonhuis te laten bouwen aan Oranjestraat 7-9. Een druk straatje destijds, met negen winkels en andere bedrijfjes. Bram Bienefelt, die er in 1986 vertrok, herinnert zich bijvoorbeeld een schoenmaker, een groenteboer, een timmerman en een wagenmaker. Nu, anno 2014, is de voormalige bakkerij in gebruik als dagbestedingscentrum van Gemiva SVG Groep.
Han, de vader van Bram, was een noeste werker. Dat moest ook wel, want hij had een gezin met vijftien kinderen te onderhouden. 's Nachts, als het bakken van brood en banket erop zat, gingen hij en zijn vrouw nog aan de slag om de was en andere huishoudelijke taken te doen. De kinderen moesten ook de handen uit de mouwen steken. Bram stond als tienjarig jochie al op een kistje mee te werken in de bakkerij.
In 1979 nam hij de zaak van zijn vader over. De laatste bleef overigens nog wel lang actief meewerken in de bakkerij. Bram voerde wel enige veranderingen door. Hij ging automatiseren in de bakkerij en introduceerde vaste winkeltijden. Op elk tijdstip van de dag een brood kopen, dat kon niet meer. Wel breidde Bienefelt het assortiment flink uit, tot tientallen soorten brood en steeds gevarieerder banket.
Naar Middelharnis
"We hebben fantastisch goed gedraaid aan de Oranjestraat. Ik heb de zaak in totaal wel drie keer verbouwd", zegt Bram. "Maar toen het klaar was gingen we eruit. Eind jaren '70 kwam de gemeente namelijk met een voorstel om te vertrekken. Ze wilden de winkels weg hebben uit Sommelsdijk. Ik heb nog geprobeerd om samen met een paar andere ondernemers verder te gaan in het voormalige Hotel Spee, maar dat is niet gelukt. Het was de bedoeling dat alles naar Middelharnis ging."
Dat gebeurde ook. In 1986 was de nieuwe promenade aan de Lijnbaan klaar: een rij winkelpanden met daarboven woningen, op de plaats waar eerst de Ford-garage stond. Bienefelt was een van de winkeliers die zich in de nieuwbouw vestigden. Dat betekende dat de bakker de grens tussen Sommelsdijk en Middelharnis overstak. "Dat werd ons niet door iedereen in dank afgenomen", zegt Bram. "Sommige klanten waren min of meer beledigd en zeiden dat ze niet meer naar onze winkel zouden komen."
Jammer voor de inwoners van Sommelsdijk, maar de tijden waren veranderd. Verreweg de meeste middenstand verdween naar Middelharnis, of sloot de winkel helemaal. "Iedereen ging weg. Je zag dat er weinig tot niets meer zou overschieten. Op het laatst zag je op zaterdagmiddag na twee uur geen mens meer", blikt Bram Bienefelt terug.
De van oorsprong Sommelsdijkse bakker sloeg een goede slag aan de andere kant van de Langeweg. Bienefelt was de eerste met een tearoom in Middelharnis en speelde daarmee in op een grote vraag vanuit het (winkelend) publiek. "Het was zó druk dat mensen bij de tafeltjes stonden te wachten om even te zitten en wat te drinken. Ongelofelijk. Op een gegeven moment had ik vijftien mensen aan het werk. In Sommelsdijk ging het nog om een man of zes." Later kwamen er wel meer mogelijkheden om koffie en thee te drinken in Middelharnis.
Dag en nacht
Bram Bienefelt zette een punt achter zijn werk. Sindsdien heeft hij amper nog wat gebakken. Zijn zoon John, de vierde generatie van het bakkersgeslacht op Goeree-Overflakkee, nam de zaak over en runt deze nog steeds, samen met zijn vrouw Anita. "Het was mooi geweest. Ik heb van mijn veertiende tot mijn zevenenvijftigste gewerkt. Je was dag en nacht bezig. We werkten gerust twintig uur per dag en op zaterdag zelfs dag en nacht. En ik ben bijna nooit ziek geweest. Een weekje met een hernia, dat was alles. Ja, je moet ook een beetje geluk hebben."
Bram en zijn vrouw Frouke komen nog wel eens in Sommelsdijk, zij het niet vaak. "De kern van het dorp is niet veel veranderd", vinden ze, "maar de levendigheid is wel weg."
Langs de deuren
Bram Bienefelt heeft de tijd nog meegemaakt dat de bakkers langs de deur gingen om hun waren te slijten, net als groenteboeren, melkboeren en ga zo maar door. Maar zelf is hij er nooit met de bakkerskar op uit geweest. "Ik was liever binnen bezig, in de bakkerij." Zijn broer Jaap ging wel met brood langs de deur. Hij was een bekende verschijning in het Sommelsdijk van de jaren '60 en '70.
Vijftig meter lange cakerol
Toen de Lijnbaanpromenade tien jaar bestond, in oktober 1996, was het feest in Middelharnis. Ter gelegenheid van die verjaardag maakte bakkerij Bienefelt een cakerol van vijftig meter. "Vader Bram en zoon John Bienefelt en personeel maakten gebak dat bijna net zo lang was als de 58 meter lange Lijnbaan zelf", schreef Ons Eiland. Volgens de redacteur was dat "onderhand goed" voor een vermelding in het Guinness Book of Records.
In de rubriek Gedane Zaken blikt Eilanden-Nieuws terug op winkels en andere zaken die uit het straatbeeld op Goeree-Overflakkee zijn verdwenen. Suggesties zijn welkom bij de redactie, tel. 0187 471022, e-mail redactie@eilandennieuws.nl.
