Een gat, maar wel een met meerwaarde
GOEREE-OVERFLAKKEE - De komende tijd volgt Eilanden-Nieuws de loop van de seizoenen in natuurgebieden die over heel Goeree-Overflakkee verspreid liggen. In deze eerste aflevering komen we aan de rand van de Hellegatsplaten terecht, in gebied dat vaak over het hoofd wordt gezien. Boswachters Vera Willemsen en Merijn Loeve laten het Groote Gat zien.
In de zeventiende en achttiende eeuw worden Ooltgensplaat en de omliggende polders geteisterd door verscheidene overstromingen. Op 26 januari 1682 vindt de grootste overstroming in eeuwen plaats, waarbij zelfs 28 polders op het eiland onderlopen. Hendrik van Dam heeft de gebeurtenissen geboekstaafd en dankzij hem is bekend dat Ooltgensplaat het zwaarst getroffen dorp was. De meeste huizen aan de Kerkring stortten in. Sommige mensen kropen op het dak van hun huis, anderen kwamen in veiligheid op dijken. 22 mensen stierven. Het voor Ooltgensplaat nog altijd kenmerkende en toen vrij nieuwe raadhuis (1616) fungeerde als noodopvang voor de vele ontheemden.
Kerk zonder kansel
Tussen 1682 en 1953 zal het zo erg niet meer zijn, maar toch zijn er in het tweede decennium van de achttiende eeuw nog enkele kleinere overstromingen. In 1713, 1715 en 1717 lopen enkele polders onder, waarbij de Noordpolder uiteindelijk opgegeven wordt. De dijkwerkers die steeds herstelwerkzaamheden moeten uitvoeren, zijn in juni 1718 bang dat het dorp hun loon niet meer kan opbrengen en komen in opstand. Door het ontbreken van hogere ordehandhaving komt het tot een groot gevecht tussen Platenaren en dijkwerkers. Uiteindelijk druipen de dijkwerkers af, maar niet voordat het leger is ingeroepen en de leiders van de opstand gevangen zijn genomen. Gelukkig gaan de herstelwerkzaamheden gewoon verder en algauw is het dorp droog. Na twee jaar kan men voor het eerst weer een dienst in de kerk houden, al is de kansel vernield.
Het duurt tot 1953 voor Flakkee opnieuw door water verzwolgen wordt; de gevolgen daarvan zijn bekend. De overstromingen uit vroeger eeuwen mogen dan geweest zijn, ze hebben wel hun sporen in het landschap nagelaten. Vlak tegen de Hellegatsplaten en de N59 ligt het Groote Gat; een spoelgat dat is blijven bestaan.
Het voorjaar van een andere kant
Waarom zou je juist op een regenachtige morgen begin mei bij deze plas water met wat riet moeten zijn? Het antwoord op die vraag is -verrassend genoeg- snel duidelijk; uit de rietkragen komt een groot fluitconcert van tientallen en misschien wel honderden water- en moerasvogels (zoals rietzangers) die zeer actief zijn. Dit is ook een van de weinige plaatsen op het eiland waar de roerdomp leeft en waar bijvoorbeeld ook relatief zeldzame snorren (kleine rietvogels), de bruine kiekendief en de zeearend te vinden zijn. “Vroeg in de morgen hoor je in het voorjaar sowieso veel vogels, maar doordat het nu wat donker blijft, houden ze de rest van de ochtend aan,” vertelt ecoloog Merijn Loeve van Staatsbosbeheer. Wanneer meiregen -zoals nu- gepaard gaat met een niet te lage temperatuur en je erop gekleed bent, is het een mooie manier om het voorjaar een keer van een andere kant te zien.
Met dit soort moerasachtige biotopen gaat het in Nederland -tegen de algemene trend in- vrij goed. “Stikstof zorgt op veel plaatsen voor monotone gebieden, waar de natuurlijke diversiteit instort”, legt de ecoloog uit. “Zolang we hier de overwoekering door bramen weten te verhinderen, is er voor zoetwaternatuur juist een ontwikkeling die zorgt voor meer diversiteit.”
App voor kinderen
Verschillende keren laat een koekoek zich horen. “Soms realiseren mensen zich niet dat het geluid van een koekoeksklok geïnspireerd is door de roep van de koekoek. Ik heb weleens mensen rondgeleid die het daarom geweldig vonden om een ‘echte’ koekoek te horen roepen” herinnert Vera Willemsen -boswachter publiek van eveneens Staatsbosbeheer- zich. “Het gebied wordt vaak wat over het hoofd gezien door de Hellegatsplaten, waar het tegenaan ligt. Maar je hebt hier een prachtige gemarkeerde wandelroute, genaamd de Blauwborst, die je kunt lopen en er is genoeg te zien.” Speciaal voor kinderen heeft ze het idee bedacht een route door het Groote Gat in de app Perfect Earth Animals te zetten. “We geven daarmee wel een beetje toe aan het feit dat ook kinderen vaak op de telefoon zitten, maar aan de andere kant is dat feit niet te negeren en komen ze intussen wel buiten en staat er met deze app een interactief programma voor hen klaar.”
Maar natuurlijk is het ook een optie om de telefoon gewoon te laten voor wat het is en het gebied zelfstandig te ontdekken. We lopen door gras en bosjes naar het water, tot een punt waar de oever kaal en gladachtig geworden is. “Op deze plek glijden bevers het water in en uit” vertellen de boswachters. Op een stuk hout zijn duidelijke knaagsporen te zien. “Bevers moeten wel knagen, anders worden hun tanden te lang.” De bever is een tijd weggeweest, maar is inmiddels helemaal terug in het Groote Gat. Het zijn joekels van beesten, die zich relatief onaantastbaar voelen. Zeker als ze jongen hebben, is het van belang om bevers niet te verstoren. Maar ook zolang je de bevers met rust laat, valt er in dit ‘gat’ dus genoeg te beleven.
