Een nieuw perspectief op gebedsgenezing?: "Een verandering naar geest, ziel en lichaam"
Genezing na gebed: het komt soms echt voor en is dan vaak meer dan een strikt lichamelijk fenomeen. Dat is de conclusie van huisarts Dick Kruijthoff. Recent promoveerde hij op het onderwerp aan de VU.
Door Lars Jacobusse
Gebedsgenezing is een woord dat voor velen zweemt naar veronderstelde bijgelovigen die en masse naar Lourdes trekken. Veel anderen klinkt het net iets teveel naar een bepaald type charismatisch voorganger; mensen die stellig beweren een bijzondere gave van God te hebben, waardoor mensen kunnen genezen. Vaak lijkt het dan de eigen schuld van mensen wanneer ze niet genezen.
Zowel voor verstokte atheïsten als voor protestantse christenen die uit wat meer traditioneel hout zijn gesneden, lijkt gebedsgenezing iets dat op zijn best lachwekkend en op zijn slechtst gevaarlijk is.
Misschien gold dat ook wel voor huisarts Dick Kruijthoff. De afgelopen dagen stond hij plotseling in het middelpunt van de belangstelling met zijn onderzoek naar gebedsgenezing. Maar Kruijthoff - ook actief te Sommelsdijk en Stad aan ’t Haringvliet - is zelf geen charismatisch christen en verre van een Lourdespelgrim. Hij is ‘gewoon’ lid van de PKN en was niet iemand die erg geloofde in gebedsgenezing.
Interesse voor het thema kreeg de huisarts door een aantal patiënten in zijn praktijk die stelden te zijn genezen op gebed. Een van zijn patiënten - Janneke Vlot - genas in 2007 op opmerkelijke wijze. Vlot zat vele jaren in een rolstoel en kon van de ene op de andere dag weer lopen. Dat was praktisch onmogelijk, omdat ze bepaalde spieren vele jaren niet gebruikt had; als in een dergelijke situatie al verbetering mogelijk is, moet iemand eerst een revalidatietraject in.
Het leidde tot een groot opgezet onderzoek om meer grip te kunnen krijgen op de kenmerken van gebedsgenezing. Heel recent is Kruijthoff op het onderwerp gepromoveerd.
Het werk van de Heilige Geest is volgens de meeste christenen iets dat ons begripsvermogen sowieso ontstijgt. En vanuit wetenschappelijk perspectief zou wellicht de gedachte kunnen zijn: een correlatie tussen gebed en genezing zegt niet dat er ook een oorzakelijk verband bestaat. Wat hoopte u te ontdekken?
"We wilden in het onderzoek niet bewijzen of ontkrachten dat gebedsgenezing ‘echt bestaat’. Wel hebben we zowel de medische gegevens als de ervaringen van mensen beter willen begrijpen en in kaart brengen. We hadden 83 aanmeldingen voor ons onderzoek. Daarvan zijn elf genezingservaringen door een groep artsen uit het VU ziekenhuis als ‘medisch opmerkelijk’ geduid. Bijna in alle gevallen ging het dan om ernstige chronische aandoeningen, waarbij mensen plots volledig of bijna volledig herstelden; terwijl je in zulke gevallen hooguit een geleidelijke verbetering zou kunnen verwachten. Voorbeelden daarvan waren chronische darmziekten (o.a. de ziekte van Crohn), Multiple Sclerose, de ziekte van Parkinson, chronische herpesontsteking van het oog en andere kwalen. Verder hebben we met veertien mensen diepte-interviews gehouden om meer van hun levensloop en ervaringen om de gebeurtenis heen te begrijpen."
Opvallend is dat in de structuur van veel gebedsgenezingen overeenkomst te zien is. Kruijthoff: "Vaak spreken mensen van een verandering naar geest, ziel en lichaam. Het is dus niet zo dat er alleen lichamelijk iets met hen gebeurt. Niet zelden staan ze na een genezingservaring anders in het leven, zijn ze bewuster met het geloof en hun medemens bezig. Je kunt het wat dat betreft een beetje vergelijken met een bijna-doodervaring."
Wat was de belangrijkste conclusie uit het onderzoek?
"Dat genezing niet alleen en zelfs niet voornamelijk plaatsvindt in de context van massale genezingsdiensten. Het komt ook buiten de kerk voor, bijvoorbeeld bij iemand die niet in God geloofde, maar een gebed uit wanhoop bad. Ook een genezingservaring tijdens de lezing van het avondmaalsformulier in de kerk kwam voor. De mensen die wij spraken waren ook niet per se uit Biblebelt-regio’s afkomstig, maar net zo goed uit meer ‘seculiere’ gebieden. Bijvoorbeeld uit Noord-Holland, Vlaanderen of Limburg. Soms was het de buurman of buurvrouw die zei: ‘ga je mee naar een kerkdienst’ en waren ze zelf helemaal geen christen."
U bent geen theoloog, maar wel kerkganger en gepromoveerd op het onderwerp: hebben traditionele protestanten in brede zin te weinig oog voor ziekenzalving?
"Ik denk dat inmiddels wel. Ik zou niet tegen mensen zeggen: bezoek een genezingsdienst. Tegelijk spreekt bijvoorbeeld Jakobus kristalhelder over het onderwerp. Dat soort teksten lijkt vaak toch wat ver van ons bed te staan. Er zijn dan ook best wel mensen die een genezing na gebed voor zich houden, uit angst niet serieus te worden genomen. Terwijl: gebedsgenezing komt niet heel vaak voor, maar het gebeurt soms wel degelijk. Daar ben ik onderhand wel van overtuigd."
Wat voor rol zou het dan kunnen of moeten spelen in de kerk?
"Zorg in ieder geval dat er in de kerk openheid is voor dit soort dingen; anders zullen mensen wellicht juist vertrekken in een bepaalde richting. Er hangt soms best wat negativiteit rond de kerk en het christelijk geloof. Als zo'n genezingservaring daadwerkelijk plaatsvindt, kan dat juist laten zien wat voor een positieve betekenis het geloof kan hebben in het leven van mensen. Dan gaat het niet alleen om de medische kant, maar ook om het feit dat mensen vaak als geheel veranderen."