Ethiek - Oorlogsherinnering
De achterliggende week is weer stilgestaan bij de bevrijding van Nederland van het Duitse juk. Het is goed om keer op keer in herinnering te houden dat leven in een vrij land een dure prijs heeft gekost. In de jaren 40-45 werd ons land bezet en naarmate de oorlog vorderde, nam de druk toe. Het is daarom goed dat deze periode niet in het vergeetboek raakt. Opdat we waakzaam zouden zijn.
Het is een feit dat de oorlog diep heeft ingegrepen in de Nederlandse samenleving. Verschillende bevolkingsgroepen hebben zeer sterk onder het Duitse juk geleden. Onze Joodse medeburgers werden massaal naar vernietigingskampen getransporteerd. Slechts een klein deel mocht daaruit weerkeren. Het is onbeschrijfelijk wat er op dit punt heeft plaatsgevonden. De historicus Presser schreef er een indrukwekkend en aangrijpend boek over, de Ondergang. Het is daarom wel opvallend dat steeds meer jonge mensen vrijwel niets meer weten van deze periode in de geschiedenis van ons land. Het is goed om daarom de verhalen uit die tijd aan elkaar voor te houden. We moeten ervoor waken dat dit soort dingen ooit weer plaatsvinden in Europa. Het ontstaan van de Europese Unie moet mede in dit licht worden bezien.
Het beeld over de oorlog is echter nogal gemengd geweest. Ook door de jaren heen heeft dit beeld verandering ondergaan. In de eerste periode na de oorlog bestond het beeld dan de Nederlanders massaal verzet hebben geboden tegen de Duitse dwingelandij. De boeken van Anne de Vries kunnen in dit verband worden genoemd. Ik weet nog dat mij bij het lezen van de boeken de gedachte bekroop dat het toch best jammer was niet in die tijd te leven. Het was toch allemaal wel enerverend. Maar de gedachte dat Nederland een land vol verzet was, kan naar het rijk der fabelen worden verwezen. Er waren inderdaad moedige mensen die verzet hebben geboden, maar dat was een kleine minderheid van wellicht 5 procent van de bevolking. Het overgrote deel van de mensen in ons land liet de bezetter maar begaan. De Joodse medeburgers konden eigenlijk op weinig hulp vanuit de samenleving rekenen. Het overgrote deel is afgevoerd en omgekomen. Dat was helaas de bittere realiteit van de oorlogsjaren. Trouwens, in heel Europa resteert min of meer dit beeld. Het blijkt dat mensen in moeilijke omstandigheden proberen zoveel mogelijk het vege lijf te redden. Medemenselijkheid is dan kennelijk een lastig begrip.
Het is echter wel van groot belang om deze periode in herinnering te houden. We leven, dankzij de bevrijders, al vele jaren in rust en vrede. Die vrede is echter heel duur gekocht. Wie de moeite neemt om de oorlogsbegraafplaatsen te bezoeken, raakt ongetwijfeld onder de indruk van de offers die gebracht zijn. Inmiddels weten we dat deze wereld niet rustig verder kan gaan. Rusland viel vorig jaar Oekraïne binnen en de oorlog was weer aanwezig op het Europese continent. Het was voor velen een diepe schok dat dit mogelijk was. In Nederland hadden we ons leger vrijwel geheel uitgekleed. En we kijken met veel spijt terug op het verpatsen van honderd tanks voor een zacht prijsje aan Finland. Laten we niet vergeten dat dit ook een besluit was dat werd genomen door het tweede kabinet Rutte. Rutte zag er zelf op toe dat dit besluit ook echt werd gerealiseerd. Inmiddels weten we weer beter. Wie de vrede wil, moet zich voorbereiden op de oorlog, aldus de Romeinen eeuwen geleden. Altijd zal deze wereld een oord van spanning en moeite zijn. Dat ligt begrepen in onze afval van God. Oorlog brengt ons bij de oorzaak van alle leed op de aarde. We hoeven daar echter niet bij te blijven. Er komt een nieuwe wereld, zonder oorlog. Die wereld daalt neer uit de hemel. En daar zal God zijn, alles en in allen. Het geloof mag die wetenschap belijden. Het is een uitzicht dat niet verloren gaat.