Ethiek: Pastoraat bij misbruik
Onlangs stond in het Reformatorisch Dagblad een verslag over pastoraat bij misbruik. Prof. Kater van de TUA ging in op de moeilijke vragen die hier liggen. Het is goed voor hulpverleners, slachtoffers en ambtsdragers om hierbij stil te staan. Er is soms pastorale problematiek waar we misschien moeite mee hebben, maar waar we ook niet aan voorbij kunnen. Laat ik enkele dingen opmerken over pastoraat en misbruik, bijvoorbeeld op het seksuele vlak.
Het is in de eerste plaats goed om op te merken dat dit soort dingen voorkomen. Soms horen we heel erge dingen. Ook kunnen we erover lezen in de krant. Maar het besef dat het ook in de kerkelijke gemeente kan voorkomen kan weleens ontbreken. Zo zijn er verschillende zaken, denk aan geaardheid, depressies, incest, zelfdoding en tal van andere ingrijpende zaken die ook in de gemeente voorkomen. Het is ook niet altijd eenvoudig om hiermee voor de dag te komen. Mensen hebben daar soms heel erg veel moeite mee. Onlangs nog weer ontmoette ik iemand die in haar jeugd veel was gepest op de basisschool. Het gaf jaren later nog steeds grote spanningen. Laten we daarom oog hebben voor mensen met problemen en dat er ook een klimaat in de gemeente is waarbij dergelijke zaken besproken kunnen worden.
In de tweede plaats is hulpverlening belangrijk. Ziekte en moeite kunnen op allerlei manieren naar voren komen. Depressieve gevoelens kunnen een heel diepe wortel hebben. Ook kunnen er heel ingrijpende factoren aan ten grondslag liggen. Daarom is goede hulpverlening belangrijk. Het pastoraat mag de hulpverlening niet in de weg staan. Dat geldt trouwens ook voor eventuele strafrechtelijke zaken. Het is niet de bedoeling dat dingen in de doofpot worden gestopt. Als er ingrijpende zaken plaatsvinden, dan hebben we in dit land een politie waarbij aangifte kan worden gedaan. Steeds moet in het pastoraat hier wel oog voor zijn. Ambtelijk werk mag niet ten koste gaan van de rechtsgang. Ook is het soms nodig om de politie in te schakelen, omdat anders bepaalde praktijken gewoon verder kunnen gaan. De misbruikschandalen in de Roomse kerk spreken hier boekdelen. Gelukkig is er op het hoogste niveau ingegrepen en laten we proberen om dergelijke dingen voor de toekomst te voorkomen. Aan de andere kant moet wel opgemerkt worden dat een kerk ook een gemeenschap van zondaren is. Daarom moeten we niet denken dat dingen als incest in de kerk niet voorkomen. Het tegendeel is helaas het geval.
Ten derde is de taak van de ambtsdrager van groot belang. Een ambtsdrager is geen partij in bijvoorbeeld een huwelijksprobleem. Ook is een ambtsdrager geen politieambtenaar of therapeut. Het is ook geraden om als ambtsdrager hier niet in te treden. Soms hebben mensen weleens de vraag of de dominee die therapie wel goed vindt. Eerlijk gezegd vind ik dat geen gepaste vraag. Predikanten zijn niet bevoegd en ook niet bekwaam om als hulpverlener of rechter op te treden. Vanuit het ambt komen we met Gods boodschap. Het is de bedoeling om Gods Woord te laten horen in alle omstandigheden van het leven. De gebrokenheid, die soms heel ingrijpend kan zijn, moet tegen het licht van Gods Woord worden gehouden. De Schrift leert ons de oorzaak en de uitkomst bij zorgen en noden. Wat kan het soms voor mensen helpend zijn als we rustig luisteren naar hun pijn en moeite. De vrienden van Job deden er goed aan om stil naar Job te luisteren. De problemen begonnen toen ze gingen praten. Ook mogen we vanuit het ambt woorden van onderwijs, vermaan en vertroosting laten horen. Een ambtsdrager komt als een gezant van Christus en deelt mee uit een geopende Bijbel. We kunnen geen dingen oplossen, maar wel mogen we wijzen op Hem, Die de treurigen vertroost. En dat kan soms heel belangrijk zijn.