Voor u gelezen: Vertroostingen
“Als iets troost is, dan is het dat kleine goede van Levinas dat dicht bij vriendelijkheid zit. Het is de mens die er voor u is. De mens die iets voor u doet. Iets kleins. Iets onschuldigs. Iets dat vermoedelijk geen moeite kost en dat zomaar, met een knippering van het oog, aan de aandacht zou kunnen ontsnappen.”
Psychiater Dirk de Wachter is het als arts gewend om mensen bij te staan die ziek zijn. Als bij hem een levensbedreigende ziekte wordt ontdekt, is hij van de een op de andere dag zelf patiënt. Wat dat met hem doet, vertelt De Wachter in een persoonlijk verslag. Vanaf de ontdekking van zijn ernstige ziekte tot aan de ingrijpende operatie en de daaropvolgende nabehandeling in de vorm van chemokuren. De Wachter geeft een openhartig inkijkje in een periode van onzekerheid en pijn. Na de operatie krijgt hij te horen dat er uitzaaiingen zijn gevonden die een beperkte levensverwachting met zich meebrengen.
Het brengt hem bij de vraag waar je troost kunt vinden in de moeilijkste omstandigheden. In dit boek doet de psychiater verslag van een zoektocht naar houvast. Hij maakt onderscheid tussen twee soorten troost. De eerste soort troost gaat om verlichting bij verdriet in allerlei moeilijke omstandigheden van het leven. Denk aan ziekte of rouw. De andere troost is er een die we nodig hebben in het bestaan zelf. Omdat het leven eindig is. Voor de meeste mensen een moeilijke wetenschap die een worsteling met zingeving met zich mee kan brengen.
Troost is te vinden in kunst, natuur, poëzie, filosofie, rituelen en de nabijheid van de ander, vindt de auteur. De schrijver – hij spreekt over zichzelf als ‘non-theist’- benoemt in dit rijtje ook de troost die mensen vinden in de nabijheid van God.
Het samenzijn met de ander kan de nabijheid van een geliefde zijn. Maar ook een vriendelijk woord of gebaar van de verpleger of schoonmaakhulp op de afdeling. Een kort gesprekje met de huishoudelijke hulp in zijn ziekenhuiskamer werd voor hem een vorm van diepe verbinding en troost.
Vriendelijkheid en mededogen
Speciale aandacht is er voor de troost van muziek. Zo weet de muziek van Bach de schrijver te raken tot in het diepst van zijn ziel. “Wir setzen uns met Tranen nieder und rufen dir im Grabe zu: Ruhe sanfte, sanfte ruh.” ‘Dat komt heel erg binnen (…) Het is zacht, het is transparant. Als uit de hemel klinkend.’
‘Vertroostingen’ is gestructureerd van opzet en wordt aan elkaar geweven met kleine uitstapjes naar de jeugd, studietijd en werkzame jaren van de auteur.
Dirk de Wachter groeide op in een rooms-katholiek gezin en vertelt respectvol over het geloof van zijn familie dat uiteindelijk niet het zijne is geworden. Hij omarmde het liberale gedachtengoed. Dat wordt bijvoorbeeld duidelijk in zijn opvatting over de dood die niet die van een christen is.
Waar de Bijbel voor christenen de belangrijkste troostbron vormt, put de auteur met name kracht uit intermenselijke waarden en normen die gevoed worden door schoonheid van muziek, kunst en filosofie.
Wat blijft hangen na het lezen van ‘Vertroostingen’? Het inkijkje in de ziel van de auteur tijdens een aangrijpend ziekteproces. En hoe de simpele kleine dingen van het leven op zichzelf een grote schoonheid hebben in hun kracht om te troosten. Dat vriendelijkheid een vorm van mededogen is die veel kracht heeft. Een simpel woord of klein gebaar. Wees daarom overal en altijd vriendelijk, adviseert De Wachter. Zo kun je zonder het zelf te beseffen onverwacht iets betekenen voor de (onbekende) ander. Een leerzame les.
Dirk de Wachter (1960) kreeg bekendheid met boeken als ‘Borderline times’ (2012) en ‘De kunst van het ongelukkig zijn’ (2019).