Voor u gelezen: Geopolitieke atlas van Rusland
“Vanaf het moment dat Poetin op oudejaarsdag 1999 de leiding in het Kremlin overnam, beloofde hij Rusland zijn ‘historische trots en waardigheid terug te geven’.” In het voorwoord van de ‘Geopolitieke atlas van Rusland’ vertelt historicus en journalist Hubert Smeets hoe de ontmanteling van de Sovjet-Unie tien jaar eerder het einde van het ‘historische Rusland’ inluidde.
En ‘dat was niet minder dan een geopolitieke catastrofe’, aldus Poetin. De toekomstvisie van Poetin is er één van een groot verenigd Russisch rijk. Oekraïne (de ‘klein-Russen’) en Belarus (‘wit-Russen) inlijven past in de strategie van dit verenigde Russische Rijk.
Om de vraag of we de inval in Oekraïne hadden kunnen voorzien beter te kunnen duiden vormt de atlas een inzichtelijk hulpmiddel. De geschiedenis naar de aanloop van de oorlog met Oekraïne wordt toegelicht in vijf thema’s. In het eerste deel wordt uit de doeken gedaan hoe Rusland bouwt op de indrukwekkende fundamenten uit de erfenis van de USSR: het keizerrijk Rusland, de orthodoxe kerk en een uitgestrekt territorium aan bodemschatten. De bodem van Rusland is rijk aan bijvoorbeeld goud, diamanten, nikkel, uranium, ijzererts, aardolie en bauxiet.
Tegelijk wordt duidelijk hoe de erfenis van het keizerrijk Rusland van binnen uit wordt bedreigd door demografische ontwikkelingen en klimaatveranderingen in de Arctische gebieden.
Vervolgens belicht de atlas hoe Poetin vanaf 1999 zijn macht in de vroegere Sovjetrepublieken probeert te vergroten en uit te breiden. En hoe Rusland te werk gaat bij het verdedigen van haar belangen in de arctische gebieden, waar olie- en gaswinning plaatsvindt, en in de ruimte. In dit gedeelte is er ook aandacht voor de relatie tussen Rusland en China, de functie en invloed van de zogeheten ‘scharnierstaten’ en de invloed van Rusland in Afrika.
Duidelijk wordt hoe Rusland zich kort na de val van de Sovjet-Unie kwetsbaar voelde. Het verlies van satellietstaten als Polen, Litouwen en Armenië en de uitbreiding van de NAVO leidde tot confrontaties met andere Europese landen. Denk aan spanningen op en om de Oostzee en de Russische militarisering van de Arctische zone.
Actuele inzichten en achtergronden
Nadat Poetin in 1999 aan de macht kwam, volgden vijf oorlogen. Waarom juist deze landen in een oorlog verzeild raakten met Rusland, wordt uitgelegd aan de hand van actuele kaartjes en achtergrondteksten. De atlas maakt duidelijk dat Poetin met de oorlogsvoering in achtereenvolgens Tsjetsjenië, Georgië, Syrië, de Donbas en Oekraïne aan zijn bevolking en de wereld lijkt te willen laten zien dat Rusland (nog steeds) een grootmacht is.
Terug naar de meest recente oorlog met Oekraïne. Rusland verloor dit land na de val van de Sovjet-Unie. Dit werd door Rusland als onoverkomelijk gezien omdat dit land wordt gezien als de oorsprong van de Russische natie. Hoe de annexatie van de Krim in 2014 de opmaat vormde voor de Russische inval van het - in de ogen van de Russen pro-Europese - Oekraïne wordt toegelicht in de bijbehorende kaarten en infographics.
‘De geopolitieke atlas van Rusland’ brengt de actuele inzichten en achtergronden van de belangrijkste gebeurtenissen rondom de oorlog met Oekraïne in kaart vanaf de periode van het uiteenvallen van de Sovjet-Unie tot aan de val van Marioepol. Franse journalisten van het dagblad Le Monde stelden de teksten bij de kaarten samen en de atlas verscheen onder redactie van Delphine Papin, doctor aan het Franse instituut voor Geopolitiek.