Voor u gelezen: De ontwortelden – de familie Rosenheck
“Wenen gaat een angstaanjagend tijdperk tegemoet. (…) Het zijn zware tijden. (…) Ik heb vaak het trieste voorgevoel dat dit alles maar een voorhoedegevecht is van een oorlog die duizendmaal vreselijker is.” (Stefan Zweig, Salzburg, 1934)
De Joods-Weense Wilhelm Rosenheck is de zoon van een succesvolle ondernemer in de uitgeverswereld. Zijn vader ziet hem als de gedroomde opvolger voor zijn drukkerij, maar Wilhelm heeft andere plannen. Hij wordt journalist bij een Weense krant.
In 1931 ontmoet Wilhelm de eveneens Joodse Almah. Bij de eerste oogopslag weet Wilhelm dat zij de liefde van zijn leven is. Een huwelijk volgt en het stel leidt een comfortabel leven, omringd door hun liefdevolle familie en vrienden. Kunst, cultuur, literatuur en wetenschap horen bij het dagelijks leven van de Rosenhecks. Wilhelm is een groot liefhebber van literatuur en van de Joods-Oostenrijkse schrijver Stefan Zweig (1881-1942). Zijn werk maakt veel indruk op Wilhelm.
Het huwelijk van Wilhelm en Almah wordt bekroond met de geboorte van een zoontje, Frederick. Maar het snel opkomend antisemitisme in de jaren dertig van de vorige eeuw werpt een zware schaduw over hun geluk. Vernielingen, mishandeling, onteigening en deportatie van de Joodse inwoners van de stad Wenen zijn aan de orde van de dag.
De situatie wordt onhoudbaar en Wilhelm en Almah proberen te vluchten. Diverse pogingen stranden. Dan krijgen ze een bijzondere ontsnappingsmogelijkheid aangeboden. In ruil voor een visum naar de Dominicaanse Republiek, beloven ze gratis arbeid te verrichten in de tropische jungle op het eiland.
Na een lange treinreis onder bewaking arriveert het gezin in Lissabon. Daarvandaan gaat het per schip richting New York. Hier doet het stel een smeekbede aan de autoriteiten om te mogen blijven. Myriam, de eerder naar New York gevluchte zus van Wilhelm, bood hen aan bij haar in te komen wonen. De Amerikaanse autoriteiten weigeren een verblijfsvergunning af te geven en stellen het gezin voor de keuze: terug naar Oostenrijk óf door naar de eindbestemming in de Dominicaanse Republiek.
Kolonie in de jungle
Na opnieuw een lange en uitputtende bootreis arriveert het gezin, samen met nog zo’n veertig andere Joodse immigranten, op het tropische eiland. Daar wacht de ontheemden de zware taak om uit het niets een agrarische gemeenschap te stichten.
Het verhaal van deze groep Joodse kolonisten in de tropische jungle wordt door Catherine Bardon voor het eerst in romanvorm verteld. De hoofdpersonen en hun verwikkelingen zijn fictief, maar gebaseerd op werkelijk bestaande personen, gebeurtenissen, feiten en historische context, vertelt de schrijfster in het nawoord. Een bijgevoegd bronnenoverzicht getuigt van veel onderzoekswerk.
Vanuit verschillende perspectieven komt het verhaal van Wilhelm, Almah en hun gezin tot leven. De schrijfster laat de gezinsleden afwisselend aan het woord. Hiertussen weeft de auteur dagboekfragmenten van Wilhelm en passages van een alwetende verteller. Het resultaat is een aangrijpende geschiedenis van een ontheemd gezin tegen de achtergrond van de Holocaust.
De moed en het doorzettingsvermogen van de familie Rosenheck en de andere kolonisten is legendarisch te noemen.
Liefde neemt een grote rol in deze roman in. Maar ook hoe erg het mis kan gaan als vertrouwen wordt beschaamd en huwelijksbeloften geschonden. Uiteindelijk overwint de liefde alle dingen.
De auteur woont afwisselend in Frankrijk en de Dominicaanse Republiek en weet de adembenemende natuur op het eiland gedetailleerd tot leven te brengen. Naast de geschiedenis van een gezin dat de gruwelijke gevolgen van de Jodenvervolging aan den lijve ondervindt, komt ook de veelbewogen politieke historie van de Dominicaanse Republiek in deze periode aan de orde.
‘De ontwortelden’ is het eerste deel in een drieluik over de familie Rosenheck.