Voor u gelezen: 1672 – Het rampjaar van de Republiek
‘De regering radeloos, het volk redeloos en het land reddeloos’, luidt een bekend gezegde over het rampjaar 1672. De Republiek der Verenigde Nederlanden werd in 1672 aangevallen door Frankrijk, Engeland, Münster en Keulen. In deze chaotische situatie vond binnen de Republiek ook nog een politieke aardverschuiving plaats.
De voortdurende spanningen in de Republiek tussen de aanhangers die een bestuur door regenten voorstonden (de staatsgezinden) en hen die geregeerd wilden worden door de Prins van Oranje (de prinsgezinden) kwam tot een climax. Het regentenbestuur van de gebroeders De Witt moest het veld ruimen en koning Willem III werd aangesteld als stadhouder en aanvoerder van het leger.
In welke historische context vond het Rampjaar plaats en wat waren de gevolgen voor de Republiek der Verenigde Nederlanden? Historicus Arnout van Cruyningen schetst in ‘1672’ met beeldende beschrijvingen de benarde situatie in de Republiek.
Om de gebeurtenissen in het rampjaar – dat ook het einde van de beroemde Gouden Eeuw inluidde – te kunnen verklaren is het handig om iets te meer te weten over de historische context in de aanloop naar 1672.
In het eerste hoofdstuk is er aandacht voor de politieke ontwikkelingen in de Republiek der Verenigde Nederlanden vanaf de Vrede van Munster in 1648. Hoe los het Nederlandse staatsverband was blijkt uit het gegeven dat de Republiek feitelijk uit zeven soevereine gewesten bestond die eigenlijk allemaal republiekjes waren. In de Republiek waren er al jaren spanningen tussen de aanhangers die een bestuur door regenten voorstonden (de staatsgezinden) en hen die geregeerd wilden worden door de Prins van Oranje (de prinsgezinden). De verdeeldheid tussen de Prinsgezinden en de Staatsgezinden kwam tot een triest dieptepunt in de moord op de gebroeders De Witt.
Bewogen periode en ingrijpende nasleep
Na een uiteenzetting van de feitelijke gebeurtenissen in het Rampjaar brengt de auteur een aantal politieke en militaire hoofdrolspelers uit deze periode voor het voetlicht. Niet alleen de regenten Cornelis en Johan de Witt, maar ook prins Willem III, koning Karel II van Engeland, koning Lodewijk XIV van Frankrijk, de bisschop van Keulen en de bisschop van Münster worden geportretteerd.
In het afsluitende gedeelte ‘De nasleep’ vertelt Van Cruyningen hoe het na het Rampjaar – dat uiteindelijk zeventien maanden zal duren - verder ging met de Republiek der Nederlanden. De rol van de eens zo machtige Republiek op het wereldtoneel bleek ingrijpend veranderd.
In het bijgevoegde chronologisch overzicht vind je in een oogopslag de belangrijkste politieke en militaire gebeurtenissen tussen 1650 en 1730 terug.
De teksten zijn rijk voorzien van historische prenten en kaderteksten. De afwisseling tussen beeld en tekst en een toegankelijke schrijfstijl maken dit compacte maar complete boek een aanrader voor de geschiedenisliefhebber.
1672 was een belangrijk jaar in onze vaderlandse geschiedenis. En dat weet de in dynastieke en staatkundige geschiedenis gespecialiseerde auteur met overtuiging over te brengen.
In 2022 is het 350 jaar geleden dat het Rampjaar plaatsvond. In diverse musea zijn exposities rondom dit thema. Achterin het boek is een overzicht met deelnemende musea opgenomen.
Het thema voor de aankomende Maand van de Geschiedenis is ‘Wat een ramp’ (maandvandegeschiedenis.nl). Ook het platform Rampjaarherdenking (rampjaarherdenking.nl) biedt veel informatie.
De auteur sluit af met een boekenlijst voor wie verder wil lezen over het onderwerp.