Hoe zit het met de (illegale) huisvesting van arbeidsmigranten op het eiland?
Gemeente: "Twee of drie grootschalige locaties voor arbeidsmigranten"
"Van de gemeente wordt verwacht dat ze de bouw van extra huisvesting van arbeidsmigranten faciliteert", aldus een woordvoerder van de gemeente. "Dan gaat het met name om het maken van beleid en vergunningverlening met betrekking tot de huisvesting. De uiteindelijke bouw van de woningen en het beheren ervan komt in handen van een commerciële partij."
"De gemeente Goeree-Overflakkee is actief met dit vraagstuk aan de slag gegaan, allereerst met het vaststellen van beleid. In december 2021 heeft de gemeenteraad ingestemd met het Beleidsplan Huisvesting Arbeidsmigranten. De vaststelling vond plaats na een intensief traject met ondernemers, uitzendbureaus en de provincie Zuid-Holland. De kern van dit beleidsplan is dat er op Goeree-Overflakkee twee of drie grootschalige locaties voor arbeidsmigranten komen."
Handhaven
Er zijn volgens de gemeente een aantal belangrijke argumenten om grootschalige locaties (van 100 tot 150 arbeidsmigranten) in te richten voor arbeidsmigranten. "Met deze aanpak komen er op ons eiland woningen in de dorpskernen vrij, die weer ingezet kunnen worden voor de woningzoekenden. Ook kan op deze manier permanent toezicht komen op de grootschalige locaties. Daarnaast kan de gemeente handhaven op recreatieparken."
Het vastgestelde beleid is erop gericht om de huidige knelpunten op het gebied van de huisvesting van arbeidsmigranten aan te pakken. De gemeente ziet het inrichten van grootschalige locaties als de beste oplossing voor alle partijen. "We zijn op dit moment in overleg met de provincie Zuid-Holland, wegens een vermeende strijdigheid van voorwaarden die in het beleidsplan van de gemeente gesteld zijn aan een huisvestingslocatie en het provinciale omgevingsbeleid. We hopen dat in goed overleg met de provincie op te lossen."
Grootschalig
Volgens de gemeente is er nu sprake van een probleem rondom de huisvesting van arbeidsmigranten. "We staan als gemeente voor een lastige opgave. De woningnood is hoog en de gemeente wil voor alle doelgroepen geschikte huisvesting bieden. De gemeente beseft dat er – door het huidige tekort aan huisvesting – sprake kan zijn van illegale huisvesting, bijvoorbeeld op recreatieparken. Dat onderstreept het belang om grootschalige opvanglocaties te realiseren, zodat er op die plaatsen handhavend opgetreden kan worden als dat nodig is."
"Op het moment dat de gemeente met betrekking tot huisvesting melding krijgt van gevaarlijke situaties, bijvoorbeeld in het kader van brandveiligheid, dan grijpt zij meteen in." Een woordvoerder van de politie vult op dit punt nog aan dat eerst andere partijen dan de politie aan zet zijn. "Natuurlijk ondersteunen wij de gemeente, maar wij sluiten in principe enkel aan als het gaat om een strafrechtelijke zaak."
Uitzendbureau DS People: "Wij willen het beste voor onze mensen"
Volgens Piet van den Doel van uitzendbureau DS People, gevestigd in Stellendam, spelen uitzendbureaus een belangrijke rol bij het huisvestingsvraagstuk. "Om al het werk hier rond te krijgen, moeten er mensen uit het buitenland worden ingezet. Die moeten dan ook gehuisvest worden. Het zou wat ons betreft goed zijn om het centraal te regelen. Wij zijn verantwoordelijk voor de arbeidsmigranten en willen dat ze goede huisvesting hebben. Daar zijn ook normen voor, die regelmatig gecontroleerd worden."
Zo mag een uitzendbureau aan huisvesting van arbeidsmigranten niets verdienen. "Dus wij mogen niet meer huur aan hen vragen dan dat wij zelf voor een huis betalen. Daarnaast mogen we mensen niet zomaar uit huis zetten: als hun werk hier eindigt, moeten ze minimaal vier weken de tijd krijgen om een andere baan of ander huis te zoeken." Hij somt nog meer regels op. "We moeten een nachtregister bijhouden van een huis: dus we weten precies wie waar wanneer slaapt. We hebben ook een soort checklist met vereisten. Ieder huis waarin arbeiders komen, moet daar aan voldoen." Uitzendbureaus hebben dus met nogal wat regels te maken. "Al weten we dat er helaas ook uitzendbureaus zijn die hier niet aan voldoen. Dan krijg je problemen zoals die soms in de media komen."
Ver(drie)dubbeld
"Wij willen het beste voor onze mensen", benadrukt Van den Doel. "Denk je maar in dat het andersom was, en wij in een ander land aan de slag zouden gaan. Hoe zouden wij dan behandeld willen worden?" Soms staan er bij DS People arbeidsmigranten voor de deur, met de vraag of ze geholpen kunnen worden aan een (goede) woning. "Nogmaals, helaas houdt niet iedereen zich aan de regels." Al worden de duimschroeven vanuit Den Haag wel aangedraaid: vanaf 2023 komt er ander, strenger, vergunningsstelsel voor uitzendbureaus.
Van de Doel: "Op dit moment is er best veel illegale huisvesting op Goeree-Overflakkee. Dat komt onder meer door het woningtekort. En arbeidsmigranten op recreatieparken huisvesten, is ook geen ideale oplossing." Gevraagd naar een schatting van aantallen migranten: "Gemiddeld wonen en werken er zo’n 800 arbeidsmigranten op het eiland, die allerlei soorten werken doen. In de zomerperiode ver(drie)dubbelt dat aantal." Chalets op boerenerven ziet Van den Doel als een goede oplossing om de mensen dan te huisvesten. "Je hebt geen reistijd, en geen verkeersbewegingen."
Geen bloemen
Van den Doel onderstreept dat arbeidsmigranten nodig zijn voor de economie. In Nederland, maar ook op het eiland. "Consumenten willen producten hebben, en bedrijven willen produceren. De arbeidsmarkt schreeuwt om mensen. Dus we kunnen niet zonder. Er gaan veel negatieve verhalen rond, maar laten we die mensen met elkaar accepteren. Zonder hen hebben we geen bloemen op tafel, geen schepen in de haven en geen tomaten in de koelkast."
Ellen Nijssen (VVD): "Mensen op straat zetten zonder alternatief is geen optie"
"Als gemeenteraadslid en woordvoerder op dit dossier, heeft de huisvesting van arbeidsmigranten op Goeree-Overflakkee al een aantal jaar mijn warme aandacht", aldus Ellen Nijssen (VVD). "Een groot deel van de economie op ons eiland draait namelijk op buitenlandse werknemers. Naar verwachting zal dit aantal de komende jaren alleen maar groeien. De huisvesting van deze mensen is lang niet altijd goed geregeld. Dit verdient aandacht en prioriteit. Binnen onze gemeente is de situatie wellicht niet het schrijnendst, maar ook hier komen misstanden voor. Denk dan aan illegale bewoning en uitbuiting. We kennen allemaal de voorbeelden van illegale huisvesting in (verlaten) boerderijen, reguliere panden in de dorpskernen en op recreatieparken. En de overlast die dit veroorzaakt."
Onmisbaar
Hoe groot het probleem exact is, vindt Nijssen lastig te zeggen. "Maar elke situatie is er één te veel wat mij betreft. Handhaving is echter lastig: als blijkt dat mensen illegaal een pand bewonen, zetten we ze dan op straat? Zolang er geen alternatieven zijn, is dat geen optie. Met de huidige krappe huizenmarkt wordt het probleem steeds meer zichtbaar. Concreet en eiland-breed beleid ontbrak, dus het was tijd voor actie."
Het heeft lang geduurd, maar op 16 december 2021 heeft de gemeenteraad het Beleidsplan Huisvesting Arbeidsmigranten vastgesteld. Dit plan beschrijft niet alleen de kaders, maar heeft ook een uitvoeringsagenda. "Ik ben erg blij dat er nu eindelijk beleid is waarin duidelijk de normen beschreven staan. Naar ik begreep is de wethouder voortvarend ermee aan de slag gegaan. Ik spreek de wens uit dat we dit jaar nog de eerste resultaten zullen zien, zodat we onze onmisbare buitenlandse werknemers een veilige en legale woonomgeving kunnen bieden. Dat verdienen ze."
LTO: "Positieve ontwikkelingen, maar mag nog wel een schepje bovenop"
Veel arbeidsmigranten die op het eiland werken of wonen zijn actief in de agrarische sector. Namens LTO Noord vertelt Arjen Bevelander dat zij daarom in overleg zijn getreden met de gemeente over het huisvestingsvraagstuk. "Zodat wij als ondernemers kunnen vertellen hoe we het in de praktijk ervaren. En dat is simpel: als medewerkers goede huisvesting hebben, zijn ze tevredener en presteren ze ook beter." Bevelander schat dat er zo’n 800 tot 1.000 arbeidsmigranten structureel op het eiland gehuisvest worden. Tijdens de piekmomenten kan dat getal volgens hem soms oplopen tot ongeveer 2.500. "Ook in de industrie en visserij wordt veel gebruik gemaakt van arbeidsmigranten."
"De problemen rondom dit onderwerp zitten met name in uitzendbureaus en huizen die niet gekeurmerkt zijn. In de eerste plaats is dat vervelend voor de mensen in die situaties. Maar ook wij merken dat als opdrachtgevers: het kan oneerlijke concurrentie met zich meebrengen. En, als mensen hier niet goed gehuisvest worden, gaan ze elders heen. Terwijl we de helpende handjes hard nodig hebben."
Buiten hokjes denken
Bevelander: "We hebben geen goed beeld hoe vaak illegale huisvesting voorkomt, maar we weten wel dát het er is. Controle is er eigenlijk niet." Zou dat wel moeten? "Daarin zou de gemeente een actievere rol kunnen spelen. Als suggesties worden gedaan over waar mensen illegaal zitten, kan daar vaker gecontroleerd worden." Maar ook de ondernemers spelen een rol. "Als ondernemer heb je wat mij betreft de plicht om zorg te dragen voor je personeel. Er is meer dan alleen maar zo goedkoop mogelijk personeel proberen te krijgen. Het zijn mensen die bij jou in dienst zijn, dus zorg er dan ook voor." LTO adviseert haar leden om te werken met betrouwbare uitzendbureaus, met de juiste keurmerken.
Bij het komen tot nieuw beleid zat LTO ook aan tafel. Ze zijn positief over dat beleid. "Als ondernemer krijg je meer mogelijkheden om mensen te huisvesten, en de gemeente pakt een rol als het gaat om de grootschalige huisvesting. Dat is heel mooi." Al heeft Bevelander wel enige kritiek. "De gemeente is welwillend, maar mag soms nog iets meer buiten de hokjes denken. Meer kijken naar wat wél kan. Er zit een verschil tussen iets niet kunnen en niet willen. Hoe sneller de gemeente locaties beschikbaar stelt voor huisvesting, hoe sneller er ook meer huizen in de woonkernen vrijkomen voor bewoning. Dus we zijn positief, maar er mag nog wel een schepje bovenop."