Hans Nagtegaal laat Kindwijs met een gerust hart achter:
"Een losse verzameling scholen is een hecht geheel geworden"
GOEREE-OVERFLAKKEE - Ooit werkte hij op de grootste basisschool van Nederland: de Ds. J.J. Buskesschool in de Rotterdamse wijk Zevenkamp. De school telde zevenhonderdvijftig leerlingen en was aan het groeien richting de duizend. “Driehonderdvijftig kleuters, een enorme hoeveelheid kinderen. Ontzettend leuk”, blikt Hans Nagtegaal terug. Een echte onderwijsman is hij altijd gebleven, ook op Goeree-Overflakkee, waar hij sinds 2014 bestuurder is van de protestants-christelijke onderwijsgroep Kindwijs.
Tekst en foto: Kees van Rixoort
Het interview in het kantoor van Kindwijs aan de Pascal in Middelharnis vindt plaats op de dag na de persconferentie van minister-president Rutte en coronaminister De Jonge. Een van de maatregelen om het virus tegen te houden is het eerder sluiten van de basisscholen: de kerstvakantie begint niet op 24 december, maar een week vroeger.
"Vrijdag gaan alle basisscholen op Goeree-Overflakkee dicht. We gaan niet online lesgeven en de scholen zorgen voor noodopvang", vat Nagtegaal samen. "Voor ons had het niet gehoeven, wij waren liever langer doorgegaan. Dat is het beste voor de kinderen, zowel cognitief als sociaal en emotioneel. Maar als je kijkt vanuit de pandemie, is het wijzer om de scholen eerder te sluiten. Online of hybride onderwijs zou het personeel weer nieuwe spanning hebben bezorgd. En de druk is al groot. Dus: even rust."
Veertien scholen
Corona was ook in het basisonderwijs een bepalende factor, de afgelopen twee jaar. Nagtegaal zal er nog meer over vertellen. Maar eerst zoomt hij in op Kindwijs, dat een hele historie heeft. Een jaar of vijftien geleden begon die geschiedenis met een bestuurlijke fusie van de Groen van Prinstererschool in Middelharnis en de School met de Bijbel in Sommelsdijk. Vervolgens haakten steeds meer protestants-christelijke basisscholen aan. Momenteel vallen er dertien scholen op Goeree-Overflakkee onder Kindwijs. Per 1 januari 2022 zijn het er veertien. Dan treedt ook SBO De Wegwijzer toe, een school voor speciaal basisonderwijs.
"De scholen zijn niet gefuseerd, alleen de besturen", legt Nagtegaal uit. "We hebben een strategisch beleidsplan voor de hele groep en de scholen werken dat uit in operationele beleidsplannen. Kindwijs kijkt of de afspraken worden nagekomen en houdt zich bezig met bijvoorbeeld het kwaliteitsbeleid en de financiën. Dat ontlast de directies van de aangesloten scholen. Die kunnen zich primair bezighouden met hun school."
Geen eilandjes
Nagtegaal vertelt dat hij een bouwer is, die iets tot stand wil brengen. Wat zijn de belangrijkste ontwikkelingen, wat zijn de wapenfeiten van zeven jaar Kindwijs? "Onderlinge afstemming tussen de schooldirecties. De scholen zijn geen eilandjes meer, maar kijken bij elkaar in de keuken en kunnen op elkaar vertrouwen."
Een meer concreet wapenfeit: "Ons ontdeklaboratorium ExperiGO in Oude-Tonge. Alle scholen maken er gebruik van, sinds kort ook de scholen van SOPOGO, de koepel van openbaar basisonderwijs op Goeree-Overflakkee, en de overige basisscholen. Kinderen maken er kennis met de digitale wereld. Twee keer per jaar draaien ze een volledig programma in het ontdeklaboratorium. Het hele instrumentarium staat er. ExperiGO sluit aan bij de steeds grotere plaats die de digitale wereld inneemt in de maatschappij."
Meer, gecompliceerder
Een ander wapenfeit van Kindwijs, dat Nagtegaal noemt is de Verrekijker. "Dat is een gezamenlijke voorziening van Kindwijs voor meer- en hoogbegaafde kinderen. Kinderen die behoefte hebben aan ‘meer’ en ‘gecompliceerder’. We zijn er tweeënhalf jaar geleden mee begonnen, als aanvulling op wat de diverse scholen zelf al doen voor hun meer- en hoogbegaafde leerlingen. De Verrekijker is een vrijstaand lokaal op het plein van de Groen van Prinstererschool. Mooi is dat deze voorziening ook aansluit op wat de christelijke scholengemeenschap Prins Maurits te bieden heeft."
De toetreding van De Wegwijzer, die na de ministeriële toets zal plaatsvinden, noemt Nagtegaal als een volgend wapenfeit van Kindwijs. "Je ontmoet elkaar, De Wegwijzer komt ook aan tafel te zitten als we beleid maken. Van de expertise die de school inbrengt, kunnen we gebruikmaken. Je komt samen gemakkelijker op ideeën. Er ontstaat meer context."
Afstemming en consensus
Vanaf 1 januari 2022 telt Kindwijs dus veertien scholen. Volgens Nagtegaal hoeft dit geen eindplaatje te zijn. Enkele protestants-christelijke scholen op Goeree-Overflakkee zijn niet aangesloten. "Ze zijn welkom in de koepel. We houden elkaar vast, zijn positief voor elkaar en leren van elkaar. Kindwijs praat met de gemeente. Dat is anders dan een één-op-één overleg. Directies hoeven zich niet beknot te voelen, want wij werken altijd op basis van afstemming en consensus."
Corona, het kwam al even ter sprake aan het begin van het interview. "Het was in het begin vooral een situatie die we geen van allen kenden", kijkt Nagtegaal breder naar de hele coronaperiode. "Het streven was om onderling af te stemmen, maar er waren verschillende meningen. De school kan makkelijk open blijven, zei de één. Nee, niet doen, zei de ander. Dat maakte het lastig. Daar kwam nog bij dat de berichtgeving vanuit het ministerie, de GGD en de PO-Raad een beetje – laten we zeggen – rommelig was en niet altijd eenduidig."
De bestuurder van Kindwijs geeft ook een voorbeeld: het dragen van een mondkapje, is dat nou een verplichting of een advies? Daarover bestond onduidelijkheid. "Er is in het algemeen kritiek op de besluitvorming. Waarom duurt het zo lang? Waarom reageert Nederland zo traag? De mensen worden er moe van."
Zware periode
Na de onwennige en lastige beginperiode, is er wel wat veranderd. "Er is nu één coronabeleid voor het hele eiland, van de Kindwijs-scholen én alle andere scholen", zegt Nagtegaal. "Al met al is het een zware periode. Ik ben dankbaar als ik zie hoe het personeel zich inzet. Daar kun je heel veel respect voor hebben. De leerlingen? Over de kinderen die vóór corona al kwetsbaar waren, is de zorg toegenomen. De kinderen die alles wat gemakkelijker doen, overleven het wel. Er is van het Rijk veel geld gekomen voor het onderwijs. Dat helpt ons. Als je dat geld concreet aan het onderwijs ten goede laat komen, heeft dat absoluut een meerwaarde."
Met SOPOGO – het bleek al uit wat Nagtegaal allemaal vertelde – heeft Kindwijs goede contacten. Er is een zekere verbinding tussen de openbare en protestants-christelijke koepels van basisscholen op het eiland. Tegelijkertijd opereren ze allebei vanuit hun eigen identiteit en cultuur. "Je ziet in het land ook wel basisscholen die zich protestants-christelijk of rooms-katholiek noemen, terwijl die identiteit niet meer dan een randverschijnsel is. Hier is de religieuze grondslag een belangrijk onderwerp. Het principe is anders, de cultuur, de insteek van waaruit je denkt en doet."
Veel uitdaging
Nagtegaal is 66 en gaat Kindwijs volgend jaar verlaten. Dat wil niet zeggen dat hij stilletjes op de bank gaat zitten. Daar is hij te veel onderwijsman, bestuurder en bouwer voor. "Ik ben ooit in dit werk gerold toen ik van de pedagogische academie kwam en meester wilde worden. Dat lukte niet, want er waren op dat moment geen banen in het onderwijs. Een pedagogiekleraar zei toen tegen me: ga eens praten in Capelle aan den IJssel, bij de school voor lager beroepsonderwijs. Daar hebben ze een adjunct-directeur nodig…"
Na die start, die veertien jaar duurde, volgden bestuursfuncties in Rotterdam en Krimpen aan den IJssel en acht jaar interim-werk als zelfstandige. Tot de baan bij Kindwijs op zijn pad kwam… "Een hele leuke baan met veel uitdaging. Een verzameling losse scholen is een hecht geheel geworden met een goede sfeer en veel verbondenheid. Daar voel ik me goed bij en dat bepaalt het plezier in mijn werk. Nee, ik ga niet stoppen met werken als ik hier wegga. Ik wil iets in de christelijke opvoeding blijven betekenen. Maar dan in een andere rol: weer in het interim-werk."