Waterschap Hollandse Delta: "Denken ver voorbij onze eigen grenzen na over de toekomst"
Het waterschap heeft onder andere de taak om ons gebied te beschermen tegen overstromingen. "Rondom Goeree-Overflakkee ligt een ring van primaire waterkeringen: veelal dijken, en op de kop duinen. Die ring is de belangrijkste bescherming van het eiland. Wij zorgen ervoor dat de dijken en duinen op orde blijven. Dat doen we bijvoorbeeld door het aanbrengen van gras- en steenbekleding, zodat de dijken niet eroderen", aldus het waterschap. "Eigenlijk hebben we twee sporen. Het periodieke spoor houdt in dat we eens per twaalf jaar een wettelijke beoordeling uitvoeren van al onze waterkeringen. In de Waterwet staan de normen waaraan we moeten voldoen. Daar liggen allerlei ingewikkelde berekeningen aan ten grondslag. Een dijk kan op verschillende manieren falen: er kan bijvoorbeeld water over de dijk heenslaan, waardoor de binnenkant van de dijk kan gaan wegschuiven. Ook kan er water onder de dijk doorstromen, dat zand meevoert en de dijk kan verzwakken. Of de stenen bekleding kan door de golfslag losgaan. Als er onregelmatigheden geconstateerd worden, pakken we dat aan."
Golfaanslagen
Het tweede spoor is dat het waterschap continue bezig is met het onderhouden van de dijken. "Er is twee keer per jaar een uitgebreide inspectie. De eerste controle vindt plaats in het najaar, net voor het stormseizoen. Dan kijken we of de gras- en steenbekleding nog in orde is, en onderzoeken we of er schade is ontstaan. Mocht er iets loos zijn, dan lossen we het meteen op. De tweede keer is ná het stormseizoen, en doen we dezelfde check. Daarnaast lopen onze gebiedsmedewerkers dagelijks rond om te kijken of alles op orde is."
Dijken liggen er soms al honderden jaren. "In die periode zijn ze steeds verder uitgebreid, groter en sterker geworden. Soms kan het nodig zijn om een dijk opnieuw aan te leggen, maar dat komt niet vaak voor", aldus het waterschap. "Wel zie je dat de normen door de tijd heen veranderd zijn. De normen die na de Watersnoodramp van 1953 zijn ontwikkeld en in de wet zijn opgenomen, zijn in 2017 aangepast naar aanleiding van nieuwe inzichten over de kans op een overstroming en de mogelijke gevolgen daarvan. En als waterschap onderzoeken we dus elke twaalf jaar, aan de hand van de dan geldende inzichten over waterstanden en golfaanslagen, of de dijken aan de normen voldoen. Daardoor kan het zijn dat een waterkering nu aan de norm voldoet, terwijl dat over twaalf jaar niet meer het geval is."
Rek eruit
"Daarom kijken we als het Waterschap Hollandse Delta voortdurend vooruit. We anticiperen op wat komen gaat. Even snel een dijk ophogen doe je niet zomaar. Op dit moment is er in ons vakgebied wel een discussie gaande over het ophogen van dijken: hoe lang kunnen we daar nog mee doorgaan? In principe zijn we technisch zo ver dat we nog heel veel kunnen. Dijken kunnen nog meters hoger en breder, als dat zou moeten. Alleen kan op de lange termijn de rek er wel uitraken."
Ook is zeespiegelstijging maar één onderdeel van het grotere verhaal, weet met bij het waterschap. "Door klimaatverandering wordt het warmer, droger én natter. Dit kan gevolgen hebben voor hoe het gebied binnen de dijken er uit zou moeten zien, voor de afwegingen die gemaakt moeten worden bij het realiseren van nieuwe woonwijken bijvoorbeeld. Al dat soort factoren grijpen in elkaar. Maar voorlopig kunnen we nog heel wat jaren vooruit met ons systeem van dammen, sluizen en springvloedkeringen. We voldoen overal nog steeds ruim aan de normen. Recent hebben we op basis van de veranderde normen een paar kleine versterkingen uitgevoerd, ook op het eiland."
Versterken met stenen
Momenteel lopen er op Goeree-Overflakkee twee projecten aan de waterkeringen. "Het eerste gaat over zettingsvloeiing bij de kustwerken ter hoogte van Middelharnis en aan de Grevelingenkant ter hoogte van Ouddorp. Daarbij spoelt materiaal uit de bodem weg, waardoor de draagkracht van de grond ondermijnd wordt. Je loopt dan het risico op beschadiging van de waterkering. Daarom loopt er momenteel een project om te kijken of we het onderwatertalud kunnen versterken met stenen, zodat dat risico kan worden weggenomen. Het project zit momenteel in de voorbereidende fase, over twee jaar is de uitvoering."
Het tweede project is een pilot in de duinen bij Ouddorp. "Daarbij worden een soort kerven in de duinen gemaakt, waarmee we het proces van inwaaien van zand vanaf van het strand stimuleren. Op die manier kunnen we op een natuurlijke manier de duinen laten meegroeien met de zeespiegel. Dat zijn interessante projecten. Volgend jaar kunnen we dat in uitvoering brengen. Daarin werken we samen met Natuurmonumenten, om ook de natuur in de duinen te stimuleren. Zo kunnen we elkaar versterken en werken we samen om Goeree-Overflakkee veilig te houden."
Als er een dijk doorbreekt
Bij Waterschap Hollandse Delta denkt men ook na over de generaties na ons. "We denken ver voorbij onze eigen grenzen na over de toekomst. Dat begint al heel praktisch: als je nu plannen hebt voor woningbouw, moet je goed kijken wat een handige locatie is. Hoe zorg je bij heftige neerslag dat het water goed weg kan, dat soort dingen. We moeten voorbereid zijn op klimaatverandering: periodes van droogte afgewisseld met periodes van heftige regenval."
"We leven in een veilig land, maar honderd procent veilig zijn we natuurlijk nooit. Dan kun je scenario’s bedenken en berekeningen maken. Als ergens een dijk doorbreekt, hoeveel tijd hebben we dan voor het water zo en zo hoog staat. Op basis van die informatie kun je calamiteitenplannen maken. Onderdeel daarvan is de vraag hoe je mensen uit het gebied krijgt. Dat kun je zowel horizontaal doen, je brengt mensen van plek A naar een droge plek B, maar het kan ook verticaal; dat mensen op zolder gaan zitten. Zeker in het geval van Goeree-Overflakkee, wat natuurlijk omringd is door water en niet veel uitvalswegen heeft naar omliggende gebieden. Dan zul je toch na moeten denken over hoe je het in geval van nood gaat aanpakken."
Verschil met vroeger
Als bepaalde hoge waterstanden worden gemeten, krijgt het waterschap een signaal. "Dan verrichten we extra inspecties op dijken. Eventueel kan dat worden opgeschaald naar een 24-uursinspectie door twee ploegen. En als het echt helemaal mis dreigt te gaan, of misgaat, krijgt de Veiligheidsregio Rotterdam-Rijnmond de coördinerende rol. Dan zitten we samen met alle hulpdiensten, de gemeente en de veiligheidsregio om tafel. Een belangrijk aspect bij dit onderwerp is dan ook samenwerking: we doen dit natuurlijk niet alleen, maar in samenwerking met verschillende partners. Dat is echt wel een groot verschil met vroeger in hoe we denken over bescherming tegen overstromingen: toen waren we reactief, nu denken we veel meer vooruit."
