Hotspot 10: "Nu staat er wél zo’n molen in de achtertuin"
Een provinciale studie was voor de NV EMGO (Energiemaatschappij Goeree-Overflakkee) aanleiding om een onderzoek te laten uitvoeren naar de mogelijke plaatsing van windmolens op het eiland. In het onderzoeksrapport ‘Windmolens op Goeree-Overflakkee’, dat in juni 1985 verscheen, stonden enkele potentiële locaties voor een proef met zes windturbines. De meest kansrijke locatie was de polder Oud-Herkingen, evenwijdig aan de Oud-Herkingse Zeedijk. Dit vanwege het ‘windaanbod’ aldaar en de ‘landschappelijke inpasbaarheid’.
Tsjernobyl
In oktober van datzelfde jaar sprak de gemeenteraad van Dirksland zich uit: nabij Herkingen kan geen plaats zijn voor de bouw van windturbines. Een gebeurtenis met wereldwijde strekking deed de politieke mening echter kantelen: de kernramp in Tsjernobyl in april 1986.
“Met de schrik nog in de benen, heeft de gemeenteraad van Dirksland echt ernst gemaakt met zijn medeverantwoordelijkheid voor het zoeken naar milieuvriendelijke(r) energiebronnen, met name de windenergie”, schreef het Eilanden-Nieuws op 27 mei 1986. De raad liet de bezwaren vallen en gaf de EMGO toestemming om een proef te nemen met maximaal zes windturbines.
“Wind kost niks en zal er bovendien altijd wel blijven”, aldus SGP-raadslid Van Rossum. Tegengeluiden waren er ook. Raadslid Koningswoud, eveneens SGP, was bang voor een precedent en waarschuwde dat straks “meerdere turbines niet meer zijn tegen te houden”. Zijn VVD-collega Van Nieuwenhuijzen zag een tegenstrijdigheid: geen huizen en wegen voor Dirksland, “maar we zitten straks wel met die windmeulens opgescheept”. “Industriële dingen”, zette hij zijn mening nog wat kracht bij.
Geruis van populieren
Voor horizonvervuiling en geluidsoverlast zei burgemeester Oversier niet bang te zijn. Hij was zelf wezen luisteren bij een turbine in Battenoord: “Die hoorde ik niet boven het geruis van de populieren uit!”
Na het akkoord voor de proef van de gemeenteraad, kwamen verontruste bewoners van Herkingen in actie. Zij uitten hun zorgen aan het adres van de Streekcommissie Goeree-Overflakkee. Dat was voor die commissie aanleiding om een Werkgroep Windturbines in het leven te roepen, die de opdracht kreeg de ontwikkelingen op het gebied van windenergie nauwlettend te volgen.
Dat kon een aantal burgers er niet van weerhouden om een verzoek tot schorsing van de verleende bouwvergunning in te dienen bij de Raad van State. Dit nadat de gemeente de ingediende bezwaren niet-ontvankelijk had verklaard. Tegen windenergie waren de bewoners niet, wel tegen de te verwachten geluidsoverlast. De Raad van State schorste de bouwvergunning niet. “Het was in hun geval, zoals bij Don Quichot, vechten tegen windmolens geweest”, aldus het Eilanden-Nieuws van 9 april 1991.
Energie exporteren
Vijf jaar na de eerste plannen, volgde in april 1991 de ingebruikname van vijf windturbines tussen Herkingen en Battenoord. Gedeputeerde Van der Meer was naar Goeree-Overflakkee gekomen om de symbolische handeling te verrichten. Daarbij voorspelde hij dat het eiland ooit nog eens energie zou gaan exporteren. Dan moesten er wel meer windmolens komen. Het vijftal langs de Zeedijk kon 875 huishoudens voorzien van energie.
Directeur La Fleur van de EMGO zei dat de energiesector medeverantwoordelijk is voor het milieubeleid. In een tijd van veranderend klimaat, verzuring, vermesting en verspilling van eindige voorraden, is wind goedkoop, schoon en duurzaam, betoogde hij.
Wethouder Eshuis stak zijn gemengde gevoelens over dit eerste windpark van de EMGO echter niet onder stoelen of banken: “Het stimuleren van windenergie is prachtig, als zo’n molen maar niet in je eigen achtertuin staat. En die staat nu wél in de achtertuin.”
Coöperatie
De in 1989 opgerichte Coöperatie Deltawind zat intussen ook niet stil. De windmolencoöperatie had plannen voor de bouw van twee windmolens: één bij de rioolzuivering van Oude-Tonge en één bij de rioolzuivering van Ooltgensplaat.
Daar was een investeringsbedrag van 160.000 gulden voor nodig. Deltawind kreeg de middelen bij elkaar door de inleg van leden en subsidie van de minister van economische zaken in het kader van het Integraal Programma Windenergie. Dat programma was opgezet om de windenergie in Nederland te bevorderen. De leden van Deltawind kregen overigens voor hun lening een mooie rente terug: de standaardrente bij de bank plus 2 procent.
Inkomsten kon Deltawind ook verwachten van de EMGO, want die ging betalen voor de te leveren windenergie. In het eerste jaar, 1990, genereerden de twee molens al 5 procent meer dan verwacht. Deltawind kreeg de smaak te pakken en kondigde nog twee molens aan. Én uitbreiding van het leveringscontract met de EMGO.
Grootste windpark
In 1996 realiseerde Deltawind het eerste echte windpark op het eiland, Windpark Battenoert bij Nieuwe-Tonge. Dit was destijds het grootste windpark in Nederland. De EMGO was zelf intussen ook verder gegaan met het realiseren van windturbines. In 1993 verschenen er twaalf in de Van Pallandtpolder bij Middelharnis. De EMGO bouwde die niet alleen, maar samen met het Regionaal Energiebedrijf Dordrecht en de Provinciale Noord-Brabantse Energie Maatschappij (PNEM). Niet lang daarna, in 1995, ging de EMGO op in Eneco.
De turbines in de Van Pallandtpolder waren 40 meter hoog en konden 4000 huishoudens voorzien van energie. Eenzelfde hoeveelheid energie zouden de vijf windmolens genereren die Eneco wilde bouwen langs de N215 tussen Stellendam en Melissant. Deze turbines waren wel stúkken hoger: 150 meter.
De gemeenteraad van Goedereede wilde de aanvraag van Eneco wel honoreren, zo bleek in het voorjaar van 2006, maar veel bewoners van Stellendam waren het daar duidelijk niet mee eens. Ze voelden zich overvallen en er ontstond grote onrust in het dorp.
‘Vijf Euromasten’
‘Mooi Goeree strijdt tegen de komst van ‘vijf Euromasten’’, meldde het Eilanden-Nieuws van 15 december 2006. Mooi Goeree – een stichting die de strijd aanbond tegen de ‘gevaartes’ die op een heldere dag tot op 30 kilometer nog goed zichtbaar zijn – kwam met het rapport ‘Negatieve effecten van de turbines langs de N215 (tussen Stellendam en Melissant)’.
Daarin stonden effecten als geluidshinder (“het geluid van een eindeloze trein, een branding, een opstijgende 747 of de bassen die je hoort als je buurjongen de muziek te hard heeft staan”), lichtreflectie en slagschaduw. Én de strijdigheid met het streekplan, dat 250 recreatiebungalows mogelijk maakte, en het doorkruisen van nieuwbouwplannen bij Stellendam. Nog afgezien van de effecten op het toerisme, het landschap (“de karakteristieke landschapswaarde op de kop van het eiland”) en de vogelstand. Het rapport noemde ook alternatieve locaties, waaronder de Tweede Maasvlakte.
Waar zit ons verstand?
Mooi Goeree verzamelde 1258 handtekeningen: 1258 bezwaarschriften tegen de bouw van de vijf windmolens. Een vergadering van de raadscommissie, die het onderwerp op de agenda had staan, trok veel volk. Een inspreker: “Ga op de dijk staan en stel je vijf windturbines voor: het hele landschapsbeeld vernietigd. Willen we dit? Waar zit ons verstand? Laten we geen onherstelbare schade aanrichten. Laten we onze gemeente leefbaar houden.” Een eigenaar van een minicamping: “Verschillende gasten hebben al laten weten hun heil anders te gaan zoeken als het allemaal doorgaat. En geef ze eens ongelijk.”
In de gemeenteraad daalde het aantal voorstanders van het Eneco-plan: het CDA was nu tegen. Maar uiteindelijk hoefde de raad geen eindoordeel te geven. Een dag voor de finale besluitvorming op 4 oktober 2007, trok Eneco de aanvraag namelijk in. Dossier gesloten.
Van een sluiting van het spreekwoordelijke dossier ‘Windenergie op Goeree-Overflakkee’ was echter nog lang geen sprake. In 2011 bouwde Eneco een nieuw windpark in de Martina Corneliapolder bij Middelharnis – in het verlengde van het bestaande park Van Pallandt – en de jaren daarna zou windenergie de gemoederen op het eiland bijna blijvend bezighouden. Daarover wellicht ooit meer in een artikel over de hotspots van na 2012.
Hotspots
Welke al dan niet digitale documenten de gemeente moet bewaren, is nauw omschreven. En dat geldt ook voor de termijnen die deze stukken in het archief horen te blijven. Dat kan tot gevolg hebben dat informatie over belangrijke lokale gebeurtenissen of ontwikkelingen verloren gaat. Om dat verlies te voorkomen, kan de gemeente gebeurtenissen en ontwikkelingen benoemen als hotspots. Als uitzondering op de regel vernietigt de gemeente geen stukken over deze hotspots en kan het archief zelf actief informatie proberen te verwerven. De gemeente Goeree-Overflakkee heeft voor de periode 1986-2012 een lijst met 21 hotspots vastgesteld. Uit die lijst heeft Eilanden-Nieuws er tien geselecteerd. Dit is het laatste artikel in deze serie. Eerder verschenen delen over Flakkee Airport, de vestiging van een asielzoekerscentrum in Dirksland, de ontpoldering van de Zuiderdieppolders om Deltanatuur te creëren, de gemeentelijke herindeling van 2013, fraude bij De Staver, de kerkscheuring in 2004, het kierbesluit, de ruilverkaveling en de pogingen een reformatorische basisschool te stichten in Dirksland.
