Erfgoed waterschap ook digitaal te bekijken: Glazen als ceremonieel object en als visitekaartje van de dijkgraaf
Mooi is dat je niet naar Ridderkerk hoeft af te reizen om deze cultuurhistorische collectie te bekijken. De voorwerpen zijn namelijk ook digitaal te vinden, op www.museum-online.nl/hollandsedelta. Netjes gerubriceerd, ook op herkomst.
175 objecten hebben Goeree-Overflakkee als herkomst. Wat is er allemaal te zien? Geografische kaarten, koperplaten, foto’s van dijkgraven, tegeltjes met afbeeldingen en aquarellen. Maar ook bijvoorbeeld stembussen, de armband van een dijkwacht van de Dijkring Flakkee, gereedschappen, een peilschaal, een seintoestel en een sextant. Stempels, een typemachine uit 1937, een frankeermachine en een tekeningenvervoerskist.
Een pronkstuk is een archiefkist uit de zeventiende eeuw. De kist was de polder Oude Nieuwland, West Nieuwland, de Oude Oostdijk en het Oudeland van Ouddorp. Een ‘bord inzake te betalen schutgeld’ geeft een blik op de wat recentere geschiedenis.
Sigarendozen
Fraaie stoelen waarop de polderbestuurders plaatsnamen en een stuk of wat voorzittershamers, bijvoorbeeld van de Polder Goeree, brengen de samenkomsten van polderbestuurders wat dichterbij. Evenals de sigarendozen en het glaswerk.
De collectie glazen, bokalen, roemers en karaffen is ontstaan uit de traditie van bestuurders – de dijkgraven, heemraden en ingelanden – om de organisatie te vereren met een gelegenheidsglas. Het schenken van glazen door polder- en ook stadsbestuurders gaat terug tot de late Middeleeuwen.
Een glas is een ceremonieel en functioneel object. Je kunt er een toost mee uitbrengen op het welvaren van het waterschap en op de gezondheid van je medebestuurders. Dijkgraaf en heemraden genoten bijvoorbeeld na de dijkinspectie, schouw geheten, een gezamenlijke maaltijd in een lokale herberg en dronken daarbij uit de meegebrachte glazen.
Hensbeker
Bij de installatie van nieuwe bestuurders ging de hensbeker rond, een grote bokaal met deksel. Het was niet ongebruikelijk dat een nieuw lid van het polderbestuur die bokaal geheel moest ledigen om toelating te verkrijgen tot het gezelschap van bestuurders. Daarna volgde nog het opschrijven van een spreuk in het bijbehorende drinkboek.
Het glas, meestal gemaakt van helder loodglas, was niet alleen een ceremonieel gebruiksvoorwerp, maar ook een visitekaartje van de schenker. Erop gegraveerd staan naast de naam veelal een heraldisch wapen en soms ook een boodschap of wens (‘Het welvaren van…’). Er zijn zelfs glazen met verhalende voorstellingen – ‘stripverhaaltjes’ – in ragfijne gravures, of met een politiek standpunt.
De glascollectie van waterschap Hollandse Delta is uniek, vooral vanwege de inbreng van IJsselmonde. De oudste glazen, hensbekers, zijn afkomstig van de Zwijndrechtse Waard en Putten. Die van Goeree-Overflakkee zijn van recenter datum. Zoals de bokaal die H.L. van Kampenhout in 1994 schonk om zijn tienjarig jubileum als dijkgraaf van het waterschap Goeree-Overflakkee op te luisteren. Er staan drie wapens op – van de polder Goeree, het waterschap Flakkee en het waterschap Goeree-Overflakkee – en de tekst ‘Eendracht maakt macht’.
Tot de collectie behoort ook het glas dat dijkgraaf D.C. Goekoop in 2004 aanbood. Hij leidde het waterschap van 1996 tot de fusie waaruit waterschap Hollandse Delta ontstond. Dit kristallen gelegenheidsglas, gemaakt door Royal Leerdam, markeert dan ook de afronding van de periode met puur Goereese en Flakkeese polders en waterschappen.
Herdenking Sint-Elisabethsvloed
Dit jaar is het 600 jaar geleden dat de Sint-Elisabethsvloed een groot deel van Zuidwest-Nederland wegvaagde. Onder andere waterschap Hollandse Delta staat stil bij deze historische gebeurtenis. Recent nam dijkgraaf Jan Bonjer het eerste exemplaar van de ‘Historische Atlas van de Biesbosch’ in ontvangst. Dat was de start van de herdenking van de ramp.
Vanaf Pinksteren is het digitaal belevingscentrum open. Daarop staan onder andere alle activiteiten die samenhangen met de herdenking van de Sint-Elisabethsvloed.
De Sint-Elisabethsvloed vond plaats in 1421 op of rond 19 november 1421, de naamdag van Sint-Elisabeth. De oorzaak was vermoedelijk een bijzonder zware noordwesterstorm, gevolgd door een zeer hoge stormvloed. De dijken braken en zeewater uit het westen én rivierwater uit het oosten overstroomden grote delen van Zeeland en Holland. Het aantal slachtoffers bedroeg waarschijnlijk ongeveer tweeduizend mensen. Zo’n dertig dorpen verdwenen in de golven. De Grote Waard, een gebied dat iets meer dan een eeuw eerder was ingepolderd, werd geheel verzwolgen.
De dijken van de polders Dirksland en Herkingen, die er net een paar jaar lagen (1416 en 1420), hielden het. Na de vloed versnelde de opslibbing van schorren en platen en gingen de eigenaren steeds vaker over tot inpoldering. Zo ontstonden in de vijftiende eeuw Grijsoord (1438), Middelharnis- Sommelsdijk (1465) en Ooltgensplaat (1483).
