Ethiek: De Tweede Wereldoorlog
In de eerste plaats enkele positieve opmerkingen. Het is goed om dergelijke boeken te lezen, want lezen is steeds meer een vergeten zaak geworden. De leescultuur staat onder druk en daarvoor in de plaats is de smartphone gekomen. Jongeren en ouderen zijn daar soms uren per dag mee bezig. Als tegenwicht daartegen is het lezen van boeken een goede zaak. Bovendien geeft het boek van Anne de Vries een duidelijk beeld van de oorlog. Het is belangrijk dat jongeren en ouderen iets weten van de oorlog. Het is niet goed als we niet meer weten wie Hitler was en wat hij gedaan heeft. Als we de geschiedenis vergeten, dan zullen we het weer over moeten doen. En niemand zal terugverlangen naar de verschrikkelijke jaren van de oorlog. Tenslotte is het boek van De Vries ook wel mooi omdat het een verhaal vertelt. Het gaat over de gang van de oorlog en dat wordt op een meeslepende manier gedaan. Ik herinner me nog dat ik het boek, toen ik het voor het eerst las, vrijwel in één ruk heb uitgelezen. Kortom, het is een boeiend boek over een belangrijk historisch onderwerp.
Er zijn echter ook wel schaduwzijden bij dit boek. Ik herinner me nog toen ik dit boek gelezen had, dat ik het eigenlijk wel jammer vond dat het vandaag geen oorlog is. Er gebeuren in het boek zoveel boeiende dingen, dat je als kind al snel gaat fantaseren. De fantasie kan dan een heel hoge vlucht nemen. En terugverlangen naar de tijd van de oorlog vanwege het ingrijpende karakter is niet iets wat bevorderd moet worden. Daar komt nog iets bij. De Vries hanteert in zijn boek de gedachte van goede en foute mensen. Het grootste deel van Nederland stond natuurlijk aan de goede en vaderlandse kant. Een klein deel van wat merkwaardige en sluwe mensen stond aan de verkeerde, Duitse, kant. Ik herinner me nog een tekeningen van een jodenjager. De tekening was al zo dat je direct een hekel kreeg aan de man. Het boek werkte dus met een vast en herkenbaar patroon. Voor het overgrote deel waren wij Nederlanders toch wel erg tegen de Duitse bezetters en hebben we joden geprobeerd te helpen. Dit beeld is echter voor aanpassing vatbaar. Er is inmiddels heel veel onderzoek naar de periode van de Tweede Wereldoorlog gedaan. Het blijkt dat er voor de joden niet echt veel gedaan is en dat verzet ook maar door een heel kleine minderheid werd gepleegd. Het overgrote deel van onze bevolking was eigenlijk grijs. We probeerden, zo goed en kwaad als het ging, ons leven verder voort te zetten. Kortom, de realiteit van de oorlog was heel wat ingrijpender en anders dan het boek doet vermoeden. Oorlog is geen zaak om naar te verlangen. Het is een diep ontwrichtende zaak, waar veel slachtoffers bij vallen. Oorlog verruwt een samenleving op een ingrijpende manier. Het heeft jaren geduurd voordat ons land weer enigszins de ernstige gevolgen van de oorlog te boven kwam. Voor de joodse medeburgers is de oorlog een waar trauma geweest. En dat zijn elementen die je later als je wat meer over de oorlog lees tot je door laat dringen. Het kostte echter ook heel wat moeite om dat geromantiseerde beeld van de oorlog kwijt te raken. Wat dat betreft zijn er ook boeken die we maar veel moeten lezen. Ik denk dan aan een boekje van mevr. Els Florijn, die in 'Het meisje dat verdween' de harde praktijk van de onderduik door Joodse mensen heeft verteld. Dat zijn vooral ook boeken die we moeten lezen.