Twee van de drie redoutes zijn nog herkenbaar in Ooltgensplaat
Ooltgensplaat heeft een indrukwekkende militaire geschiedenis. De Spanjaarden realiseerden rond 1600 al een schans aan het water. De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden bouwden deze waarschijnlijk tijdens het Twaalfjarig Bestand (1609-1621) uit tot een versterking.
Deze bestond uit een kustbatterij met vijf geschutsopstellingen en een kogelgloeioven. In totaal stonden er zestien kanonnen, vier mortieren en een houwitser. Op de omliggende wegen waren geschutsopstellingen aangebracht om de batterij te behoeden voor een aanval vanaf het land.
De Fransen, die ons land eind achttiende eeuw veroverden, breidden de kustbatterij uit met een fort: Fort Duquesne, na de bevrijding in 1813 Fort Prins Frederik geheten. Door middel van het fort en een soortgelijk fort op de andere oever van het Hellegat, was de kust beter te verdedigen tegen mogelijke aanvallen van de Engelsen.
Verdedigingssysteem
Behalve het fort met de geschutstoren, realiseerden de Fransen in 1811 ook drie redoutes. Dit om het fort vanaf de landzijde te beschermen. De Fransen situeerden de redoutes, I, II en III genoemd, op drie dijken die toegang gaven tot Ooltgensplaat. Namelijk ten noorden, ten zuiden en ten zuidwesten van het dorp, op locaties waar al kleinere versterkingen aanwezig waren.
Ongeveer twintig jaar eerder was er al een aarden wal of retranchement aangelegd aan de westkant van de bebouwing. Het geheel – fort, redoutes en retranchement – vormde een cirkel rond Ooltgensplaat: een integraal verdedigingssysteem.
Gebouwen
De redoutes waren omgeven door een gracht of veste van 30 tot 40 meter breed. Op een aarden wal stonden geschutsopstellingen. Verder waren er met aarde afgedekte gebouwen: privaten, een munitiemagazijn, een remise en onderkomens voor soldaten en officieren. Het binnenterrein was omzoomd door kastanjebomen en meidoornheggen. Mogelijk was er op redoute III een klein militair hospitaal of een ziekenboeg.
De redoutes waren tot 1813 bemand door Franse soldaten. Daarna nam de Nederlandse overheid ze in gebruik. Eind negentiende eeuw volgde een modernisering van de redoutes, evenals van het fort en de aarden wal. Maar de functie van de verdedigingswerken verviel als gevolg van de Nederlandse neutraliteitspolitiek. Het ministerie van Oorlog investeerde er niet meer in. Ze kregen een andere functie of verdwenen geheel of gedeeltelijk.
Vuilnisbelt
Van redoute I is anno 2021 niets meer terug te vinden in het landschap. Het verdedigingswerk stond tot eind jaren vijftig op de huidige splitsing van de Hooidijk en Grote Adriana Theodorapolder. Na de Tweede Wereldoorlog is deze redoute nog tijdelijk in gebruik geweest als vuilnisbelt.
Woningen
Redoute II, aan de Oudelandsedijk, is deels nog zichtbaar. Na het sloopwerk van de Duitsers tijdens de Tweede Wereldoorlog, kwam er eind jaren vijftig op het zuidelijk deel van de redoute een ambtswoning – met fraaie tuin – voor burgemeester Van der Harst. Op het noordelijk deel, dat de jeugd van het dorp een tijd gebruikte als voetbalveld, zijn later ook woningen gebouwd. De vorm van de redoute komt terug in het stratenpatroon en de bebouwing in een halve cirkel.
Begraafplaats/ijsbaan
Ook redoute III is heden ten dage nog herkenbaar. Op het noordelijk deel legde de gemeente na 1950 een algemene begraafplaats aan. Bij de uitbreiding in 1999 stuitten werklieden op een bunker. Een gedeelte van het zuidelijk deel van de redoute – aan de andere kant van de Dorpsdijk – moest in 1963 wijken voor een sportterrein. Tegenwoordig is dit de ijsbaan van Ooltgensplaat.
Wandelpad
De aarden wal is grotendeels bewaard gebleven. Nu ligt dit verdedigingswerk als een fraai wandelpad dwars door het dorp, van noord naar zuid, maar voorheen was het gesitueerd aan de westelijke grens van de bebouwing. De wal was ongeveer anderhalve meter hoog en vijf meter breed. Er waren opstelplaatsen voor geschut. De aarden wal voorkwam dat het dorp onder water zou komen te staan in geval van inundatie van het omliggende gebied.
