Historische hotspot:
Fraude is niet altijd een ver-van-mijn-bedshow
Het publiek kon eind 2006 kennisnemen van de fraude, die plaatsvond tussen 1995 en 2003. Er verschenen berichten in de eilandelijke media over een rapport van accountskantoor Ernst & Young. Dit kantoor deed in opdracht van de gemeente Middelharnis onderzoek naar onregelmatigheden bij De Staver.
Die onregelmatigheden waren eerder al vastgesteld door een ander accountantsbureau, DRV Accountants. Dit bureau stelde een rapport samen in 2003. Daarin staat dat de in dat jaar overleden manager van De Staver substantiële bedragen achterhield, onbevoegd rekeningen opende en medewerkers van het sport- en recreatiecentrum ongeautoriseerd salarisverhoging gaf.
Vol energie
Ernst & Young omschreef de voormalige manager als een charismatische man vol energie, inspiratie en ideeën. “Hij zette zich vol overtuiging in voor het wel en wee van De Staver en in dat opzicht was De Staver zijn geesteskind.” Daarbij gaf hij zo weinig mogelijk werkzaamheden en financiële handelingen uit handen en genoot “alle vertrouwen van het bestuur van Stichting Olympia”, die De Staver exploiteerde.
De gemeente Middelharnis had als subsidieverstrekker een controlerende taak, vooral omdat ze garant stond voor eventuele exploitatietekorten bij De Staver. In een raadsbesluit van 1987 was bepaald dat de gemeente zelfstandig “diepgaande financiële controles” mocht verrichten. Van deze mogelijkheid was echter geen gebruik gemaakt, zo blijkt uit het rapport van Ernst & Young, “ook niet toen er signalen waren dat er mogelijk zaken niet klopten”.
Maar er was meer aan de hand. Ambtenaren van de gemeente die belast waren met financiële controles, bleken “bij de uitvoering van hun werkzaamheden hinder te hebben ondervonden van het feit dat de gemeentesecretaris en de burgemeester tevens de functie vervulden van secretaris respectievelijk voorzitter van de Stichting Olympia”, zoals het Eilanden-Nieuws van 12 december 2006 op de voorpagina meldt.
Verwevenheid
Er was, kortom, sprake van “bestuurlijke verwevenheid”. Een nadeel daarvan is “dat men kritiek op De Staver of een collega-bestuurder niet durfde uit te spreken, omdat men, in een andere hoedanigheid, weer met elkaar moest samenwerken”.
In dezelfde krant (van 12 december 2006) staat het verslag van een urenlang raadsdebat over het rapport. Na drie jaar geheimhouding kwam de fraude dan toch op de politieke agenda. De uitkomst van het debat is dat de voltallige gemeenteraad het college opdraagt om te onderzoeken wat de omvang was van de financiële schade én of deze te verhalen zou zijn.
Bij de aanvang van het debat eiste raadslid Albert Haffert van Algemeen Burger Belang (ABB) dat burgemeester De Vries-Hommes de voorzittershamer zou overhandigen aan de waarnemend voorzitter. Deelnemen aan de vergadering was volgens Haffert ongewenst, omdat de burgemeester politiek verantwoordelijk was voor de conclusies in het Ernst & Young-rapport. Andere fracties gingen niet akkoord met het wegzenden van de voorzitter. Ze vonden dit “onzinnig” en “rücksichtslos”, en De Vries-Hommes zelf meende dat het niet mogelijk is dat de raad de voorzitter wegstuurt bij een agendapunt. “De toon was gezet”, schrijft het Eilanden-Nieuws.
Het ABB-raadslid hekelde de geheimhouding van de fraude: “Reeds in 2003 bracht DRV Accountants een onderzoekrapport met verontrustende resultaten uit, maar pas in 2006 is dit aan de raad ter beschikking gesteld.” De fractievoorzitters waren wel ingelicht in 2003.
Beschaamd
De teneur in de gemeenteraad was dat de bestuurlijke verwevenheid ongezond was, de controle onvoldoende en dat de gemeente schade heeft geleden. Dit laatste omdat de gemeente exploitatietekorten bij De Staver moest aanvullen.
CDA-raadslid Van Papeveld: “De manager werd door zijn gedrevenheid enorm gewaardeerd. Dat hij het vertrouwen van de gemeente heeft beschaamd is een treurige conclusie.” Volgens wethouder Bert Kleingeld (PvdA) was de komst van zakelijke verhoudingen noodzakelijk om soortgelijke problemen in de toekomst te voorkomen. “De statuten en subsidievoorwaarden moeten worden herzien. In een nieuwe exploitatieovereenkomst moeten die zaken helder op een rijtje worden gezet.”
Aangifte
ABB wilde ook dat het college alsnog aangifte zou doen van de fraude. Dat had in de ogen van de fractie drie jaar eerder al moeten gebeuren. Volgens Haffert overtrad het college drie jaar lang de wet door niet onverwijld aangifte te doen toen de fraude bekend werd. Maar het ABB-raadslid kreeg de andere fracties niet mee. Dit omdat er niemand meer kon worden aangewezen als verdachte.
Daarop deed Haffert zelf aangifte bij de politie in Middelharnis. “De hele politiek van Middelharnis, het college, de burgemeester en vijftien van de zeventien gemeenteraadsleden zijn niet bereid geweest de politie haar werk te laten doen”, verklaarde het raadslid zijn stap in een interview met het Eilanden-Nieuws.
In april 2007 bleek uit juridisch onderzoek dat er een goede kans was om de fraudeschade te kunnen verhalen op de nabestaanden. ABB vond het niet juist om het gefraudeerde geld terug te halen bij de erven van de overleden manager en het bestuur met rust te laten. En er waren er mee die er zo over dachten. Zo liet een lezer van het Eilanden-Nieuws door middel van een ingezonden brief weten het aansprakelijk stellen van nabestaanden een laffe daad te vinden, die van weinig respect getuigt.
Schikking
Uiteindelijk kwam er in 2009 een schikking tot stand met de nabestaanden van de manager. Zij moesten de gemeente 30.000 euro betalen. Daarmee kwam een streep te staan onder een pijnlijk dossier, dat veel commotie veroorzaakte op Goeree-Overflakkee. Fractievoorzitter Ron de Rover van de ChristenUnie: “Met deze schikkingsovereenkomst kan het boek worden gesloten.”
<Kader>
Hotspots
Welke al dan niet digitale documenten de gemeente moet bewaren, is nauw omschreven. En dat geldt ook voor de termijnen die deze stukken in het archief horen te blijven. Dat kan tot gevolg hebben dat informatie over belangrijke lokale gebeurtenissen of ontwikkelingen verloren gaat. Om dat verlies te voorkomen, kan de gemeente gebeurtenissen en ontwikkelingen benoemen als hotspots. Als uitzondering op de regel vernietigt de gemeente geen stukken over deze hotspots en kan het archief zelf actief informatie proberen te verwerven. De gemeente Goeree-Overflakkee heeft voor de periode 1986-2012 een lijst met 21 hotspots vastgesteld. Uit die lijst heeft Eilanden-Nieuws er tien geselecteerd. Eerder verschenen in deze serie delen over Flakkee Airport, de vestiging van een asielzoekerscentrum in Dirksland, de ontpoldering van de Zuiderdieppolders om Deltanatuur te creëren en de gemeentelijke herindeling van 2013.
