‘Eén gemeente is de beste garantie voor de toekomst’
Minister Johan Remkes van Binnenlandse Zaken zegt in oktober 2006 dat kleinere gemeenten na de volgende gemeenteraadsverkiezingen stappen moeten zetten om te fuseren. Volgens de bewindsman, die zijn uitspraken doet in het tv-programma Buitenhof, heeft een gemeente bestaansrecht als die minimaal 20.000 inwoners telt. Remkes zegt ook dat het Rijk moet ingrijpen als het kleinere gemeenten niet lukt om zelf tot een fusie te komen.
Bestuurskracht
De vier eilandelijke gemeenten geven begin 2007 het bureau Bestuur en Management Consultants (BMC) opdracht om de gemeentelijke bestuurskracht op Goeree-Overflakkee te onderzoeken. In afwachting van de uitkomsten van dit onderzoek moet de gemeente Oostflakkee, waar burgemeester Van Pelt per 1 september 2007 met pensioen gaat, rekenen op de aanstelling van een waarnemend burgemeester. Je gaat immers niet een nieuwe burgemeester benoemen als de gemeente mogelijk relatief snel opgaat in een groter geheel.
BMC komt in de loop van dat jaar met drie opties om de bestuurskracht van de vier gemeenten te vergroten.
1. Meer samenwerking dan op dat moment in het Intergemeentelijk Samenwerkingsverband Goeree-Overflakkee (ISGO) het geval is.
2. Samenvoeging van de eilandelijke gemeenten.
3. Vorming van een centrumgemeente Dirksland-Middelharnis met Goedereede en Oostflakkee als ‘vleugels’.
Nadat het onderzoeksbureau de aanbevelingen heeft gepresenteerd, organiseren diverse politieke partijen bijeenkomsten. Steeds staat daar één vraag centraal: wel één gemeente of niet?
Behoud zelfstandigheid
Uiteraard komt de toekomst van de lokale overheid ook aan de orde in de vier gemeenteraden. De gemeenteraad van Oostflakkee kiest in september 2007 unaniem voor het behoud van zelfstandigheid. “Groot is niet altijd beter”, zegt mevrouw Van Rossum, CDA-raadslid. De gemeenteraad is wel voor een versterking van de intergemeentelijke samenwerking en een verbetering van de democratische legitimatie daarvan. Het ISGO wordt een ver-van-mijn-bed-show genoemd.
Op de andere ‘vleugel’ van het eiland zit de gemeenteraad van Goedereede op hetzelfde spoor. Er is ook hier geen enkel enthousiasme voor de vorming van één eilandelijke gemeente. Temeer daar het BMC-onderzoek positief was over de gemeente Goedereede, wat de gemeenteraad doet concluderen dat Goedereede een goed voorbeeld is van wat een kleinere gemeente kan bereiken op het gebied van dienstverlening aan de burgers. VGB-raadslid Patrick Polie geeft aan dat één eilandelijke gemeente onbespreekbaar is.
Compromis
De gemeentes Dirksland en Middelharnis zien één gemeente Goeree-Overflakkee daarentegen als hét toekomstscenario. In zijn nieuwjaarstoespraak, begin 2008, stelt burgemeester Stoop van de gemeente Dirksland dat de vier gemeentes één lijn moeten trekken. “Het is van essentieel belang dat de regio één geluid laat horen naar de provincie. Dat vereist voor alle betrokkenen een maximale inspanning om over de eigen schaduw heen te springen.” Stoop zei te hopen op een open discussie over alle varianten tussen intergemeentelijke samenwerking en herindeling tot één gemeente en daarbij vooral de blik te richten op de langere termijn. “We zijn nu als gezamenlijke colleges van B en W op zoek naar een grootste gemene deler. U begrijpt dat dit geen gemakkelijke opgave is.”
Er komt een compromis en dat luidt als volgt: het creëren van één ambtelijke organisatie voor het hele eiland en vervolgens onderzoeken welke bestuurlijke structuur daar het beste bij past. Dit SETA-model (SETA staat voor Samen En Toch Apart) zou de slagkracht vergroten en de kwetsbaarheid verkleinen.
Beste garantie
De gemeenteraden van Dirksland en Middelharnis zien dit compromis van de vier colleges echter niet zitten. In Dirksland waarschuwt SGP-raadslid Hans Kalle voor vier kapiteins op één schip en een opgeblazen ISGO. “Eén gemeente is de beste garantie voor de toekomst.”
Gemeentebelangen Dirksland-raadslid Jan Leenders zegt dat een ISGO nieuwe stijl de toets der democratische controle niet kan doorstaan. “We moeten gewoon aansturen op herindeling en de vorming van één gemeente. We hebben één slagvaardige gemeente nodig. Het is duidelijk dat de provincie zal ingrijpen als het ons niet lukt dat voor elkaar te krijgen. De Commissaris van de Koningin heeft het eerder dit jaar zelf gezegd: herindeling is onvermijdelijk. Lukt het niet, dan moet de Commissaris van de Koningin maar een beslissing nemen en dwang uitoefenen.”
De gemeenteraad van Middelharnis laat eveneens geen spaan heel van het SETA-compromis. Herindeling is volgens de raad de beste garantie voor een goed en krachtig bestuur, nu en in de toekomst.
Onder dwang
Daarop ligt de toekomst van bestuurlijk Goeree-Overflakkee in feite in handen van de provincie. Begin 2009 kondigen Gedeputeerde Staten van Zuid-Holland aan voornemens te zijn om per 1 januari 2012 tot gemeentelijke herindeling te komen. De vier gemeenten krijgen nog wel de kans om op korte termijn met een eensluidend alternatief te komen.
De gemeenteraad van Goedereede is hier verbolgen over. “Enorm geschokt en verbijsterd” is de raad zelfs, omdat een provinciale onderzoekcommissie al ingesteld zou zijn terwijl de vier gemeenten nog in overleg zijn over het SETA-model. Onzorgvuldig, luidt het oordeel. Burgemeester Ger van de Velde van Goedereede: “Onder dwang komt niets goeds tot stand. Vrijwillig onze zelfstandigheid inleveren is voor alle fracties kiezersbedrog en past niet in het collegeprogramma.”
Maar waarnemend burgemeester Jan Heijkoop van Oostflakkee, die Van Pelt is opgevolgd, zegt: “Het is ons als vier gemeenten overigens wel aan te rekenen dat wij in anderhalf jaar niet op één lijn konden komen.”
Eenheidsworst
Van een eensluidend alternatief voor gemeentelijke herindeling komt het niet. De gemeenteraden van Dirksland (unaniem), Middelharnis (met uitzondering van Algemeen Burger Belang, ABB) en Oostflakkee (met uitzondering van de Vrije Lijst Oostflakkee, VLO) verklaren zich voorstander van herindeling.
In Goedereede liggen de zaken anders. VVD en CDA zijn voor één gemeente Goeree-Overflakkee, terwijl de overige fracties meer zien in intensievere samenwerking, ook omdat een enquête onder de bevolking uitwijst dat er weinig draagvlak is voor fusie: 90 procent van de kiesgerechtigde inwoners wil de zelfstandige gemeente Goedereede behouden.
SGP-raadslid Hans Klepper: “Wij willen zelfstandig blijven, de bevolking heeft zich duidelijk uitgesproken en die keuze nemen wij over. Fusie vergroot de afstand tussen overheid en burger, voorzieningen worden gecentraliseerd. Wij willen geen belastingstijging en zien een verdere recreatie-uitbreiding niet zitten.” Patrick Polie: “Wij verzetten ons tegen een eenheidsworst met herindelingen.”
Eén gemeente
Geen eensluidend alternatief dus. Daarom kan de commissie Schutte, door Gedeputeerde Staten belast met het onderzoek naar herindeling, niet anders concluderen dan dat de vier gemeenten verdeeld blijven over hun toekomst. Daarop starten Gedeputeerde Staten medio 2009 de procedure om op basis van de wet Algemene Regels Herindeling (ARHI) te komen tot één eilandelijke gemeente. Volgens Gedeputeerde Staten stelt dit een goed woon-, werk- en leefklimaat op Goeree-Overflakkee zeker. Uitgaande van de ARHI-termijnen is een daadwerkelijke fusie op zijn vroegst mogelijk per 1 januari 2013.
Dat alles weerhoudt de gemeente Goedereede er niet van om tegenstander van de fusie te blijven. Op 12 april 2011 plaatst de gemeente nog een advertentie in Eilanden-Nieuws waarin alle beweegredenen tegen gedwongen herindeling op een rijtje staan. De gemeente voert onder andere aan voldoende bestuurskracht te hebben en financieel gezond te zijn. Verder: er is geen draagvlak voor fusie, de kop van het eiland heeft een specifieke identiteit, de voordelen van herindeling worden sterk overschat en fusie zal leiden tot verhoging van belastingen.
Het zijn echter beschietingen nadat de slag is gestreden. De gemeentelijke fusie komt eraan, en ook Stichting Herindeling NEE! en Burgercomité Goedereede kunnen daar niets meer aan veranderen.
Hotspots
Welke al dan niet digitale documenten de gemeente moet bewaren, is nauw omschreven. En dat geldt ook voor de termijnen die deze stukken in het archief horen te blijven. Dat kan tot gevolg hebben dat informatie over belangrijke lokale gebeurtenissen of ontwikkelingen verloren gaat. Om dat verlies te voorkomen, kan de gemeente gebeurtenissen en ontwikkelingen benoemen als hotspots. Als uitzondering op de regel vernietigt de gemeente geen stukken over deze hotspots en kan het archief zelf actief informatie proberen te verwerven. De gemeente Goeree-Overflakkee heeft voor de periode 1986-2012 een lijst met 21 hotspots vastgesteld. Uit die lijst heeft Eilanden-Nieuws er tien geselecteerd. Eerder verschenen in deze serie delen over Flakkee Airport, de vestiging van een asielzoekerscentrum in Dirksland en de ontpoldering van de Zuiderdieppolders om Deltanatuur te creëren.
