Jongeren hebben het moeilijk, maar tonen ook veerkracht en creativiteit
"Het is erg verschillend wat ik tegenkom", zegt Gerwin Rikkers, veldwerker bij Stichting Ontmoeting. "Er zijn jongeren die zich prima lijken te redden, die op een creatieve manier hun vrienden nog ontmoeten, en die blij zijn met wat minder school. Er zijn ook jongeren die de school en het contact met vrienden juist heel erg missen. Jongeren die deze periode als gemiste jaren ervaren: ze kunnen hun examenfeest niet houden, hun achttiende verjaardag niet vieren, niet op vakantie, enzovoort. Deze jongeren vinden het moeilijk dat er geen perspectief is. Wanneer stopt dit en houdt het op?" Ook Rikkers’ collega Martine Aantjes vangt deze signalen op. "Ik denk dat er een groep jongeren is die somberder is geworden. Ik hoor over vermoeidheid, lusteloosheid en soms ook gedachten als 'wat heeft het leven nog voor zin?'"
Spanning
Een plek waar jongeren en hun ouders onder andere terecht kunnen met hun zorgen en vragen, is het Team Jeugd en Gezin van de gemeente Goeree-Overflakkee. "De meeste van deze jongeren hadden voor de coronaperiode al een hulpvraag", geeft orthopedagoog GGZ Valérie Straver aan. "De impact van de coronamaatregelen is voor hen een extra belemmerende factor. Over het algemeen vinden we het allemaal op onze eigen manier lastig om met de huidige situatie om te gaan, zowel jongeren als volwassenen. Wel is het zo dat jongeren in een levensfase zitten waarin contact met anderen juist zo belangrijk zijn voor hun ontwikkeling en hun welbevinden. Dit valt nu voor een groot deel weg, waardoor veel jongeren zich zoekende en 'verloren' voelen. De grootste knelpunten zijn dan ook het gebrek aan leuke activiteiten om naar uit te kijken, waarbij ze met leeftijdsgenoten plezier kunnen maken. De avondklok heeft hier nog een extra klap op gegeven. Even naar buiten, of naar elkaar toe fietsen om samen een serie te kijken, zit er niet meer in. Ook merken we dat jongeren, doordat ze nog maar weinig de deur uitgaan, last krijgen van spanning als ze dat wel moeten doen. Alle maatregelen en de gevolgen hiervan bij elkaar, maken het in z'n geheel ingewikkeld, waardoor jongeren niet meer zo goed weten wat ze kunnen doen om zich wat fijner te voelen." Tegelijk zijn er ook veel jongeren die het juist heel goed doen, volgens Straver. "We horen ook dat ze een manier gevonden hebben om met de maatregelen om te gaan, of juist meer rust ervaren."
De leeftijd van jongeren die worstelen met gevoelens van depressie en uitzichtloosheid daalt, constateert Naomi de Jong, van Toonen & Partners, een praktijk voor coaching, mediation en advies. De Jong is naast docent op een Regionaal Opleidingscentrum werkzaam als (psychiatrisch) verpleegkundige en Cognitief gedragstherapeutisch werker. "Jongeren worden op zichzelf teruggeworpen en moeten veel ballen in de lucht houden, zoals hun studie, bijbaan en hun sociale contacten. Soms leidt dat tot burn-out- en angstklachten. Er kunnen vragen opkomen als 'wordt mijn leven weer zoals het was?' en 'kan ik het allemaal nog wel aan?' Wat ook meespeelt zijn de prikkels van de digitalisering. De balans tussen inspanning en ontspanning is kwijt. Jongeren zitten veel alleen op hun kamer en zijn voor hun gevoel nooit met iets klaar. Ze overzien het niet meer en hebben moeite met plannen. Dat wordt door deze lockdown alleen nog maar meer aangewakkerd."
Met de meeste jongeren gaat het goed
Tegenover de zorg om het welzijn van jongeren, staat dat de meeste van hen de coronatijd aardig weten vorm te geven. Volgens Patrick de Dreu en Diana de Lege, coördinatoren Onderwijsondersteuning van CSG Prins Maurits in Middelharnis, gaat het met het overgrote deel van de leerlingen goed. "Sommigen vonden het wel fijn om thuis te werken, in een prikkelarme omgeving. Toch zijn de meeste jongeren blij dat ze nu weer regelmatig naar school kunnen, horen we van ouders." De coördinatoren vinden het belangrijk om het welbevinden van de jongeren duidelijk in beeld te krijgen en te houden. "De overgang van huis naar school brengt een omslag met zich mee, zowel op sociaal vlak als bij het leren. Maar we zien dat jongeren veel veerkracht hebben en de structuur weer snel oppakken. Het naar school gaan geeft hun weer nieuw perspectief. Jongeren die het moeilijk hebben, kunnen altijd preventieve ondersteuning krijgen via bijvoorbeeld het schoolmaatschappelijk werk, dat heel laagdrempelig is."
Wat hebben jongeren nodig?
De professionals zijn het er unaniem over eens dat alle jongeren vooral gehoord en gezien willen worden, en dat is zeker zo belangrijk voor hen die op bepaalde gebieden vastlopen. "Luisteren naar wat ze nodig hebben en waar ze behoefte aan hebben", zegt Gerwin Rikkers. "Beschikbaar zijn, tips geven hoe om te gaan met hun zorgen en gevoelens en verwijzen naar passende hulp als dit nodig is." Dat wordt beaamd door Naomi de Jong. "Zeker bij burn-out- en angstklachten is het goed om met iemand te praten die onafhankelijk is en je helpt om de balans terug te vinden. Er ligt vaak nog een taboe op het vragen van hulp, terwijl dat zo belangrijk is. Jongeren en hun ouders mogen leren om het perfecte plaatje los te laten en zich kwetsbaar op te stellen. Je mag er zijn en je mag fouten maken. Er mag ook best wel eens een bal vallen. Wacht vooral niet te lang met het zoeken naar hulp."
Valérie Straver wijst op een positieve insteek, voor zowel de jongeren als hun ouders. "Tegen de jongeren wil ik zeggen: je bent niet alleen! En het is niet gek als je je minder gelukkig voelt of minder vaak blij bent zoals voorheen. Praten kan helpen, met je beste vriend, de buurvrouw of buurman, met je mentor en ouders of familie. Het is logisch dat je worstelt met deze gevoelens. Het kan je helpen om er even lekker over te klagen of tips te vragen aan iemand die jou kent. Het is heel knap hoe iedereen oplossingen bedenkt om toch even anderen te spreken. Zo zijn er bijvoorbeeld leuke verhalen over jongeren die opa's en oma's leren face-timen en chatten. Het advies voor ouders zou zijn om juist oog te hebben voor dingen die lukken of goed gaan in deze tijd, zowel bij jezelf als ouder als bij je kind of kinderen. Net even wat meer aandacht voor elkaar en elkaar proberen te begrijpen, kan al veel betekenen. Probeer de dingen waar je kind het moeilijk mee heeft bespreekbaar te maken op een manier die bij je kind past."
Ook vanuit school wordt de samenwerking met ouders en verzorgers gezocht. "Ouders die zich zorgen maken om hun kind, hoeven zich niet bezwaard te voelen om contact op te nemen. We vinden het juist fijn als ze op tijd aan de bel trekken”, zeggen De Dreu en De Lege. "Samen kunnen we de situatie beter in beeld krijgen en hulp inzetten als het nodig is. Het is echt een samenwerking tussen de leerling, de school en de ouders. We zetten er nu op in om het welbevinden van onze leerlingen en eventuele achterstanden zo volledig mogelijk in beeld te krijgen. Zo kunnen we hen, ook met het oog op het volgende schooljaar, zo goed mogelijk begeleiden."
Niet alleen maar zorgen
De zorgen om jongeren die in de knel komen, zijn volgens de deskundigen dus zeker terecht, zo blijkt uit hun reacties. Oprechte aandacht en een luisterend oor kunnen voor deze jongeren al een groot verschil maken. Daarnaast zijn er velerlei mogelijkheden om professionele hulp in te schakelen, waarbij schroom of terughoudendheid beslist niet nodig is. Toch bepalen deze zorgelijke signalen maar een deel van de werkelijkheid, zeggen de professionals. Er mag dan ook zeker dankbaarheid zijn voor het gros van de jongeren, dat zich dapper door deze lastige tijd heenslaat en creatieve oplossingen vindt voor alle beperkingen waarmee ze te maken hebben.