Neem en lees: Petrus Immens, pastoraal bewogen prediker
Maar wie kent deze Brabander van huis uit? Zijn moeder schreef intieme gedichten over haar omgang met God; zijn vader was, evenals Immens zelf, jarenlang predikant in een vijandige, rooms-katholieke omgeving.
Steef Post volgt dominee Immens in dit boek van stap tot stap, tot hij in zijn vierde gemeente Middelburg terechtkomt. Hoe kunnen we Petrus Immens het best typeren? Als een pastoraal bewogen predikant in een tijd waarin zowel de zekerheid des geloofs als directe verbinding tussen belijdenis en avondmaal ter discussie stond. Deze toegankelijk geschreven studie geeft een prachtige inkijk in de avondmaalspraktijk in Middelburg en het leven van een bevindelijke prediker en pastor rond 1700.
In het 'Ten geleide' geeft de auteur verantwoording hoe hij tot het schrijven gekomen is. Hij heeft het boek 'De godvruchtige avondmaalganger' gelezen en herlezen, en hij is er vaak door bemoedigd, onderwezen en getroost. Het stemde hem dankbaar dat de uitgever hem verzocht om deze biografie over Immens te mogen schrijven.
Hij eindigt zijn 'Ten geleide' als volgt: 'Kennis nemen van het verleden is niet vrijblijvend. Wie bereid is zichzelf te spiegelen aan de gedrevenheid om het Evangelie te verspreiden, de vrome praktijd van de verbondsinwilliging en de eerlijke pastorale insteek van onze voorgangers, heeft ook na het lezen van dit boek stof tot nadenken. God alleen de eer.'
In 13 hoofdstukken geeft Post een duidelijke beschrijving van het leven van Petrus Immens: Een domineesgezin in vijandig gebied, de jeugd van Petrus Immens, van dorpsdominee tot stadspredikant, welkom in Middelburg, een ingewikkelde machtsstrijd, curator van de Latijnse school, 1711: een jaar van rouw, Immens als pastor, geestelijke opwekking in Middelburg, Immens als prediker, Avondmaal in Middelburg, de godvruchtige avondmaalganger, het einde.
Steef Post heeft op een nauwkeurige wijze een en ander onderzocht, dat merken we aan Bijlage 1: Genealogische gegevens, alsook aan Bijlage 2: Bibliografisch overzicht van De godvruchtige avondmaalganger, maar niet minder aan het uitvoerig notenapparaat en de geraadpleegde literatuur. Bijzonder is ook de opname van persoonsnamen, zodat de lezer telkens terug kan vallen op dit register. Een boek dat gemakkelijk leest en inzicht geeft aan het leven van Petrus Immens, maar dat ook blijk geeft van grondige studie. Naast het al bekende boek 'De godvruchtige avondmaalganger' is het verrijkend om ook meer te leren kennen van de schrijver van dit boek. Dat geeft ook inzicht wie de schrijver is achter dit voor ons bekende boek!
Al in het begin van dit boek merken we het leraarstalent van Steef Post op. Gelijk wordt de lezer geboeid door de schrijfstijl, die uitnodigt om te lezen en verder te lezen. Een klein citaat:
'Dinsdagmorgen 11 september 1629. De burgers van ’s-Hertogenbosch worden gewekt door een hevige explosie. Een oorverdovende knal, gevolgd door een donderend geluid, neervallende stenen, geschreeuw. Al snel vullen de straten zich met mensen. Wie in de buurt van het bastion Vught komt, ziet tussen de stofwolken door wat er aan de hand is. Er is een enorme bres in de stadsmuur geslagen. Engelse huursoldaten klauteren door het gat naar binnen, maar zien tot hun verbijstering dat er een tweede verdedigingslinie is opgericht. Ze rennen terug naar de galerij, een beschermde tunnel die over de stadsgracht is gebouwd, om zich in veiligheid te stellen. Soldaten die het bastion bewaken, proberen in allerijl de muur te herstellen. Het is een onmenselijke en onmogelijke taak: twee kanonnen staan op de bres gericht en steeds opnieuw slaat een kanonskogel in, om nog maar niet te spreken van het onophoudelijke musketvuur. De toestand van de stad is hopeloos…
Wat voor prediker was Immens?
Pieter de la Ruë heeft in zijn dagboek, dat van februari tot juni 1720 loopt, twaalf keer verslag gedaan van een kerkdienst bij Immens. Hoewel hij zelf bij de Waalse kerk aangesloten was en de eerste maanden van dat jaar daar ook ouderling was, ging hij vaak en blijkbaar graag bij Immens naar de kerk. Hij bezocht niet alleen doordeweekse diensten, het kapittelpreken of de maandagse avondmaalsoefeningen, maar ook de zondagse samenkomsten. De schrijver van dit boek, Steef Post, probeert twee momenten uit deze luisterervaringen uit te lichten. Beide illustreren dat de predikant heel praktisch kon zijn…
Dinsdagavond 20 februari wijdde Immens een deel van zijn toepassing aan een concreet diaconaal doel. Wat schreef De la Ruë? ‘De toepassing was gericht tot krachtige aandrang van milddadigheid, vooral in deze tijd, nu Gods ware kerk in Pfalz en elders zo geprangd werd, en zulks mogelijk eerlang gelegenheid aan ons zou kunnen geven nuttige oefeningen van milddadigheid.' (Uit een aantekening van De la Ruë). Waarom expliciet de Pfalz? Zijn voorgeslacht is in die streek als vluchteling neergestreken.
Een tweede voorbeeld komt uit de catechismuspreek op zondag 2 juni 1720, waarbij het ‘gij zult niet stelen’ aan de orde was. Immens werpt dan de vraag op ‘hoe iemand, die onrechtvaardig goed bezit en tot bekering komt, zich tot ontlasting van zijn geweten en om vrede te hebben bij God in Christus, te gedragen hebbe’. Immens beantwoordt de vraag zelf. Hij benadrukte dat het niet genoeg was op oprecht berouw te betonen. Men moest het geld op de goederen teruggeven aan de eigenaar of aan hun erfgenamen. Als dat niet kan, aan de armen. Dit is een tweede voorbeeld van een concrete insteek in de prediking van Immens.
Maar in dit goed gedocumenteerde boek van Post staan veel meer van dergelijke voorbeelden: neem en lees. Het is meer dan de moeite waard en het geeft een inkijk in het leven en het werk van Petrus Immens en in de tijd waarin hij leefde. Een waardevolle bijdrage, die voor allen geldt, maar in het bijzonder voor hen die ‘De godvruchtige avondmaalganger’ kennen, gelezen en herlezen hebben. Doe er uw winst mee!