Oud&Wijs: "Als je niet tegen kritiek kunt, moet je niet aan zo’n ambt beginnen"
In deze tijden van corona zijn ze veel in het nieuws: burgemeesters. Ze worstelen met de opgelegde coronamaatregelen en de handhaving en praktische gevolgen daarvan in hun dorpen en steden. Sinds de ingang van de avondklok is daar het beëindigen en voorkomen van rellen en plunderingen nog eens bijgekomen. Er zijn niet veel mensen, die op dit moment graag in de schoenen van een burgemeester willen staan.
Kwiek en levenslustig is hij: oud-burgemeester Gerard van Velzen (1930). Van 1972 tot 1995 was hij burgervader van de gemeente Goedereede, waar in zijn tijd de kernen Ouddorp, Goedereede, Havenhoofd en Stellendam onder vielen. Hij kijkt terug op een fijne periode. "Het werk was heel gevarieerd. Stellendam met de visafslag, het opkomend toerisme in Ouddorp en de oude stadskern van Goedereede, waar toen veel historische pandjes gerestaureerd moesten worden. Het was een kleine gemeente met op het laatst van mijn ambtstijd zo’n 12.000 inwoners. Maar er was wel de problematiek van een grote gemeente door de ‘massarecreatie’. Het was een mooie tijd, maar wel heel anders dan nu", zegt hij hoofdschuddend. Ook hij heeft vol afschuw gekeken naar de rellende en plunderende menigte op verschillende plaatsen in Nederland. Het moet afschuwelijk zijn om als burgemeester te zien, dat je stad zo in de vernieling geholpen wordt. Van Velzen heeft er geen goed woord voor over. "Als ik dan zie dat een teststraat van de GGD in Urk in brand wordt gestoken, hoe haal je het in je hoofd?" Hij vervolgt: "Je zit als burgemeester in dit soort situaties in een moeilijk parket. Je moet optreden in zo’n situatie. Niets doen en het gewoon laten gebeuren, is geen optie. Maar als je er te hard ingaat, heb je direct de publieke opinie tegen. Het is heel moeilijk om de juiste balans te vinden om de orde weer te herstellen."
Uitdaging
Het beeld dat sommige mensen hebben, dat burgemeesters alleen maar lintjes doorknippen en koffiedrinken met honderdjarigen, klopt niet. “In dit soort tijden realiseren ze zich vaak pas dat die baan ook wat anders inhoudt. Het is een erefunctie, maar burgemeesters staan nu in de voorste linie. Het is prima als je de lopende zaken afhandelt en het een beetje voortkabbelt in je gemeente, maar in crisissituaties kun je laten zien wat je als burgemeester waard bent. Ik zie dat als een uitdaging van het ambt." Een situatie als deze, met onlusten, heeft hij vroeger in zijn tijd gelukkig niet meegemaakt, maar er waren andere moeilijke situaties die moesten worden oplost. In 1988 bijvoorbeeld, toen zaten de Noordzeestranden onder een dikke laag olie. Bij Ouddorp was er over een lengte van zes kilometer een laag zwarte drab aangespoeld. Op sommige plekken was de strook wel vijf meter breed. Honderden vogels waren besmeurd met olie, een ramp. De olie bleek afkomstig van een Roemeens schip, dat voor de Belgische kust een wrak geraakt had tijdens een storm. Van Velzen herinnert het zich nog goed. "Je moet meteen in actie komen. De schoonmaak was een hele operatie en het was spannend of het allemaal op tijd zou lukken voor het toeristenseizoen zou beginnen. Ik zal trouwens nooit vergeten, dat we in een jeep, nogal hard, over het strand reden. De gemeenteopzichter vroeg me, me goed vast te houden. Dat deed ik aan de onderkant van de stoel. Daar zat een harde rand. Het kostte me uiteindelijk bijna mijn vingertopje."
Geliefd
De heer Van Velzen rolde eigenlijk als vanzelf de gemeentepolitiek in. Burgemeester worden was dan misschien geen jongensdroom, het gemeentehuis van Krabbendijke stond naast zijn ouderlijk huis. Dat hij daar terechtkwam, was dan ook weer niet zo opmerkelijk. Van gemeentesecretaris in Krabbendijke werd hij later burgemeester van Sint Philipsland. Zijn overstap naar Goedereede ging niet geruisloos. Een meerderheid van de raad had liever een burgemeester van een andere politieke kleur gezien dan de SGP. Niemand kon toen nog bevroeden, dat hij maar liefst 22,5 jaar een geliefd burgemeester van Goedereede zou worden. Zijn jaren kenmerkten zich door politieke rust. Waar ‘overkanters’ nooit ‘een echte eilander’ kunnen worden, werd Van Velzen één van hen; een burgemeester van allemaal, ook bij het niet-christelijke deel van de bevolking. Met veel plezier denkt hij terug aan die tijd. Hoogtepunten in zijn ambtsperiode waren onder andere de twee bezoeken van koningin Beatrix. In 1978 -Beatrix was nog prinses- na de restauratie van de toren van Goedereede en de plaatsing van het carillon met 37 klokken en haar bezoek op Koninginnedag in 1989. Wie herinnert zich niet het spandoek uit het raam van een van de panden aan de Noordzijde Haven met de tekst ‘Bea waarom heeft u geen dochters?’.
Informatie
"Vroeger ging de benoemingsprocedure van een burgmeester anders dan tegenwoordig", legt de oud-burgemeester uit. "Je werd je geparachuteerd", vertelt Van Velzen plastisch. "De commissaris van de Koningin speelde een veel grotere rol. Hij hoorde de Raad en vroeg welke eigenschappen en kwaliteiten de nieuwe burgemeester moest hebben en hij deed dan aanbeveling bij de minister en die deed op zijn beurt de voordracht bij de koningin. Ik denk dat een commissaris inhoudelijk een veel beter beeld heeft wat de baan van burgemeester inhoudt. Tegenwoordig is er een vertrouwenscommissie, die bestaat uit leden van de gemeenteraad en die kiest uit de kandidaten, wie er wordt voorgedragen." Over de vertrouwelijkheid van de commissies valt ook nog wel wat te zeggen. Het is al meer dan eens voorgekomen, dat de informatie gewoon op straat ligt. "Het is zelfs strafbaar. Maar ga maar na, als zo’n commissie uit een aantal personen bestaat, is het moeilijk na te gaan wie zijn mond voorbij gepraat heeft."
Vergrootglas
Bij zijn pensioen in 1995 kreeg burgemeester Van Velzen - die altijd het ambt met waardigheid droeg door bijvoorbeeld nooit zonder een stropdas te verschijnen - van wethouder Visser in een afscheidsrede veel lof. Het was ook de allereerste keer, dat hij bij zijn voornaam ‘Gerard’ werd aangesproken. Een unicum. Altijd was hij ‘de burgemeester’ en zijn vrouw, gewoon ‘mevrouw Van Velzen’. Dat zij de voornaam Corrie draagt, zal voor veel lezers van deze krant dan ook een onthulling zijn. Van Velzen: "Ja, zo ging het in die tijd. Het was toen heel formeel, nu is het allemaal veel amicaler." De oud-burgemeester ziet overigens wel meer verschillen met toen. Niemand werkte nog digitaal. Alles was nog op papier, stapels en stapels dossiers op papier. Al moet erbij worden gezegd dat hij de digitale vaardigheden wel heeft opgepakt na zijn pensionering. Hij mag dan 91 zijn, face-timen, e-mailen en de administratie, hij draait er zijn hand niet voor om. Het burgemeesterschap was, ook al in zijn tijd, een ambt met weinig persoonlijke vrijheid, maar tegenwoordig ligt alles helemaal onder een vergrootglas. "De lijnen zijn nu zo kort. In mijn tijd was er natuurlijk nog geen social media, waarop alles breed uitgemeten wordt. Mensen gedroegen zich toen ook anders. Als een gezagsdrager iets zei, werd dat opgevolgd. Tegenwoordig zijn mensen veel mondiger. Het ontwikkelingsniveau van de mensen ligt ook op een hoger peil dan vroeger. Iedereen heeft een eigen mening. En ja, je kunt het nooit iedereen naar de zin maken. Je moet een gladde rug hebben. Als je niet tegen kritiek kunt, moet je niet aan zo’n ambt beginnen. Dan maak je je alleen maar kwaad en dat is het laatste wat je moet doen!"
Dankbaarheid
Onlangs belde de huidige burgemeester van Goeree-Overflakkee, Ada Grootenboer-Dubbeldam, met het echtpaar Van Velzen om ze te feliciteren met hun 65-jarig huwelijksjubileum, een feit waar ze zelf geen ruchtbaarheid aan gegeven hebben, al zijn ze blij al zo lang samen te mogen zijn. "Meestal zijn we met zijn allen bij elkaar op mijn verjaardag, maar ook dat ging nu niet. Heel jammer, maar het is niet anders. We zijn voorzichtig en we houden ons aan de coronamaatregelen", legt Van Velzen uit. Mevrouw van Velzen vult aan: "Door de melkboer aan de deur hoeven we er gelukkig niet uit voor de boodschappen. Maar we maken wel graag wandelingen." Ze leerden elkaar kennen tijdens een bruiloft, die van zijn broer en haar nicht. Gerard en Corrie hebben het na al die jaren nog steeds heel fijn samen. Ze wonen nog steeds zelfstandig in een heerlijke woning in Ouddorp en zijn in goede gezondheid. Ze zijn gezegend met vijf kinderen, waarvan er twee op het eiland wonen, dertien kleinkinderen en tien achterkleinkinderen, binnenkort elf. De oud-burgemeester is er duidelijk over: "We hebben niets dan reden tot dankbaarheid."
Voor de serie Oud & Wijs bezoekt Pauline Hof senioren, die met hun ervaring van toen hun licht laten schijnen op zaken van nu. In deze negenenveertigste aflevering: Gerard van Velzen (1930) uit Ouddorp.
