Wethouder Peter Feller (VVD) over de gemeentelijke financiën: "We gaan die 2,5 miljoen euro vinden"
Goeree-Overflakkee - De laatste tijd kwamen de gemeentefinanciën regelmatig in het nieuws. Door de stijgende kosten van het sociale domein krijgt de gemeente de begroting niet meer sluitend. Dit is echter wel verplicht. Wat gaat dit betekenen, komen er nieuwe bezuinigingen aan? Wethouder Feller (VVD): "Dat kunnen we niet uitsluiten."
Door Erwin Guijt
"Ik hoor het van meer gemeenten in Nederland", zo trapt de wethouder af. "De kosten van het sociaal domein, met name de jeugdzorg, zijn de afgelopen jaren flink gestegen. Dat komt omdat dit domein eerst bij het Rijk/Provincie lag. Vanaf 2015 is de bevoegdheid naar de gemeenten gegaan, maar niet het volledige budget is daarmee meegegaan." Vanuit de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) is er onderzoek gedaan, en acht van de tien gemeenten hebben inmiddels financiële problemen met betrekking tot sluitend krijgen van de begroting door de hoge uitgaven in het sociale domein.
Vlees op de botten
"Er zijn eigenlijk drie onderdelen van de financiële positie van de gemeente. Allereerst hebben we de begroting, het huishoudboekje van de gemeente. Als tweede hebben we solvabiliteit: hebben we op lange termijn vlees op de botten? Derde zijn de risico’s die we lopen, hebben we die voldoende in beeld? De gemeente heeft momenteel geen slechte financiële positie", volgens de wethouder. "We hebben een gezonde basis, en ook de solvabiliteit en het weerstandsvermogen zien er nog goed uit."
Maar de begroting is een ander verhaal. Toen deze naar de provincie Zuid-Holland werd verstuurd, gaven deze aan de begroting niet te kunnen goedkeuren. Andere gemeenten in de provincie hadden hetzelfde probleem, en zij gebruikten de vrijgekomen Eneco-gelden als oplossing. Maar is het eigenlijk niet heel inflexibel van de provincie om de begroting niet te accepteren, als dit zo’n wijdverspreid probleem is? De wethouder lacht even. "Daar hadden we dus een verschil van inzicht over, dat mag duidelijk zijn. Maar ook de provincie is weer aan landelijke regels gebonden."
Corrigeren
In hoeverre heeft het coronavirus eigenlijk invloed gehad op het dreigende begrotingstekort? "Dat moet je er echt los van zien, deze ontwikkelingen liepen al vóór de uitbraak van het coronavirus." Als het probleem er al blijkbaar een tijdje aan zat te komen, waarom is er dan niet eerder ingegrepen? Is er niet te lang gewacht met ingrijpen? De wethouder denkt even na. "Nou, wat je ziet is dat het probleem steeds prominenter in beeld is gekomen, en zeker het afgelopen jaar zijn dingen in een stroomversnelling is geraakt. Daarnaast hoopten we dat het Rijk zou bijspringen, maar dat is tot op heden nog niet gebeurd. Al zijn de onderhandelingen nog in volle gang."
Enfin, de begroting moest dus sluitend gemaakt worden. "Het gevolg van een niet-sluitende begroting is dat er jaarlijks uit de reserves geput moet worden. In principe hebben we als gemeente ook een goede reservepositie. Maar het mag gewoon niet. Volgens de richtlijnen vanuit de provincie moet de begroting op langere termijn houdbaar zijn: structurele inkomsten en uitgaven moeten in balans zijn. We komen structureel zo’n anderhalf miljoen op het sociaal domein tekort. En de provincie ging op het laatste moment dus niet akkoord met de door ons bedachte oplossing. Als je het dan tóch probeert door te zetten, gaat de provincie corrigeren en kom je onder preventief toezicht te staan."
Stap te ver
Wat houdt dat in? "Je bent dan verplicht om structurele ombuigingen (lees: bezuinigingen) te maken in een kort tijdsbestek. Dus dat moet toch. Maar daarnaast houdt preventief toezicht vooral in dat kosten van bijvoorbeeld investeringen, beleidsinitiatieven etc. vooraf allemaal stuk voor stuk gecheckt moeten worden door de provincie. Dat verkleint de beleidsruimte die je hebt als gemeente enorm, en vonden we echt een stap te ver. We willen ons eigen beleid voeren - natuurlijk in samenspraak met de gemeenteraad."
"Daarom moest er een herstelplan komen. We hebben besloten om de Eneco-gelden in te zetten en de gemeenteraad heeft hiermee ingestemd. Tijdens de raadsvergadering van donderdag 28 januari (gisteren dus, zie het verslag elders in deze krant, red.) willen we ons plan van aanpak voor de toekomst presenteren. De Eneco-gelden zijn slechts een tijdelijke oplossing. Dat er gesneden moest worden in de bestaande uitgaven, waren we toch al van plan. Nu is enkel de ombuigingstaakstelling hoger. In samenspraak met de raad gaan we die 2,5 miljoen ‘vinden’."
‘Ombuigingen’
"Kijk, we hebben een begroting van 132 miljoen, en dan lijkt 2,5 miljoen niet veel. Maar van 80 procent van onze taken ligt wettelijk vast waar we dat aan moeten besteden. Dus wat dat betreft hebben we als lokale politiek ook weer niet zóveel ruimte." Die 2,5 miljoen zal dus ergens vandaan moeten komen. De wethouder spreekt consequent over ‘ombuigingen’. Is dat niet gewoon een mooi woord voor bezuinigingen? "Dat kan inderdaad. Maar we kijken ook naar de inkomstenkant, wellicht dat we nog iets kunnen doen qua vastgoed of gronduitgifte."
Maar even reëel, hoe groot is de kans dat er 2,5 miljoen euro uit de hoge hoed getoverd wordt? "Die kans is inderdaad klein. Maar we kijken bijvoorbeeld ook naar efficiëntie, kunnen dingen goedkoper zonder op de kwaliteit in te leveren? Daarnaast hebben we een aparte subsidiecoördinator in huis, die nog eens kijkt naar of we wellicht meer subsidies van andere overheden kunnen krijgen. En tot slot zijn in de organisatie werkgroepen ingesteld die voorstellen gaan aandragen over waar ruimte zit in de begroting."
Zoden aan de dijk
Als de gemeenteraad instemt met het plan van het college, zullen er in de komende maanden afstemmingsmomenten zijn tussen het college en de gemeenteraad, om keuzes te maken. "We hebben er absoluut vertrouwen in dat we samen met de raad de financiële huishouding op orde kunnen krijgen. In de kadernota, het uitgangspunt voor de nieuwe begroting voor volgend jaar, willen we een duidelijk beeld hebben hoe het gat gedicht gaat worden. Dat is in juni of juli dit jaar. We willen weer naar het structurele evenwicht, de balans moet terug." Hoe groot is daarbij dan de kans op belastingverhogingen? "Die kans is altijd reëel, maar daar kun je niet alles mee goedpraten. Je moet wel kijken naar of dat acceptabel is én of het voldoende zoden aan de dijk zet. Maar we kunnen het niet uitsluiten. Je moet alles willen en durven bekijken. Het zal blijken!"
Impact corona
Het is volgens de wethouder nog steeds lastig om te zeggen wat precies de impact is van het coronavirus en de bijbehorende maatregelen. "Om de twee weken houden we de financiële stand van zaken bij en verzamelen we alle informatie", aldus Feller. "Het Rijk heeft inmiddels drie steunpakketten in elkaar gezet, daar liften we als gemeente ook mee. Hierbij gaat het om de extra kosten te ondervangen die we maken in verband met corona. Bijvoorbeeld de inzet van handhaving om ervoor te zorgen dat de regels worden nageleefd. Dus de extra kosten die we moeten maken door corona en de gelden die we daarvoor krijgen houden elkaar momenteel nog in evenwicht. Maar het is nog heel lastig om te voorspellen wat de precieze impact is. Dat weet je gewoon nog niet."